ΔΟΜΗΣΙΜΕΣ ΥΛΕΣ ΩΣ ΑΦΕΤΗΡΙA ΝΕΑΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ (ΜΕΡΟΣ Α)

Τρισδιάστατοι εκτυπωτές και τόρνοι ηλεκτρονικής λειτουργίας – CNC milling machines, ‘διαβάζοντας’ κατάλληλο αριθμητικό κώδικα που δημιουργείται βάσει ηλεκτρονικών αρχείων τρισδιάστατου μοντελισμού, οδηγούν δέσμη laser  η οποία σταθεροποιεί πούδρα συνθετικής ρητίνης, ή σε άλλες περιπτώσεις, αφαιρεί, με καύση, λεπτές στρώσεις συμπαγούς συνθετικού υλικού, παράγοντας τα πολυσυζητημένα αρχιτεκτονικά πρωτότυπα της ηλεκτρονικής στερεολιθογραφίας, τεχνομανικά gadgets, δομικά εξαρτήματα ή αποσπάσματα μοντέλων κτιριακών όγκων.

Η αρχιτεκτονική ενασχόληση με νέα υλικά και μεθόδους δόμησης έχει αφήσει πίσω την εποχή των πειραματισμών του Peter Rice των Arup & Partners και τις συνεργασίες του με ηγέτες του High-Tech για τη δημιουργία επαναληπτικών μηχανιστικών δομικών συστημάτων μνημειακής κλίμακας. Ο ‘διάδοχος’ Cecil Balmond, των Arup ξανά, κοινός παρανομαστής avant garde έργων του Rem Koolhaas/ΟΜΑ, Studio Libeskind, Foreign Office Architects, UN Studio και πρόσφατα του Philip Johnson, θέτει επί νέας βάσεως και επανεξετάζει θεμελιώδεις έννοιες, όπως η ισορροπία, το σύστημα, το δομικό στοιχείο, προβάλλοντας μια νέα τάξη κατασκευών, μορφών και αισθητικής.

Η εδραιωμένη high-tech αισθητική γραμμή των Arup  αναδείκνυε τα κατασκευαστικά συστήματα ως το ισχυρό στοιχείο ‘διακόσμησης’ και συμβολισμού μέσω της αναλυτικής αρχιτεκτονικοποίησης δομικών εξαρτημάτων, ενώ η πορεία που ανακινεί ο Cecil Balmond αφορά μια λιγότερο απροκάλυπτη αλλά ριζοσπαστικά προωθημένη έρευνα νέων δομών και της θέσης τους στη σύνθεση.

Μορφική Έρευνα
Ο καθορισμός των δομικών συστημάτων που οργανώνουν ένα αρχιτεκτόνημα προηγείται de facto οιασδήποτε περαιτέρω συνθετικής επεξεργασίας. Η εκτενής αναζήτηση μορφοπλαστικών παραμέτρων πριν ακόμη εφαρμοστούν συνήθεις δομικές μορφές, πριν αναχθεί το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο σε συμβατικά κατασκευαστικά θεωρήματα (δοκός επί στύλου, αναρτήσεις, εφελκυόμενες μεμβράνες, τριαρθρωτά τόξα, κ.α.), προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης ενός νεοσύστατου γένους γεωμετρικών και κατασκευαστικών συστημάτων, συνεπώς μιας νέας αρχιτεκτονικής μορφολογίας.

Η ανάλυση και αμφισβήτηση των εδραιωμένων μεθόδων οργάνωσης και προσδιορισμού κοινών κατασκευαστικών τυπολογιών ανά υλικό και η κατανόηση της ανοιχτής, μη-γραμμικής, σύνθετης φύσης των πειραματικών μεθόδων ανάπτυξης νέων δομικών μορφών, αναπλάθει τη συλλογιστική προσέγγισης των διεργασιών της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. 

Η αναγωγή συνήθων δομικών συστημάτων - που τυπικά ανακύπτουν με επαναληπτική γραμμική παράθεση όμοιων δομικών μονάδων - σε πρωτογενές επίπεδο άυλου διαγράμματος νευτόνιων δυνάμεων, ανακινεί την έρευνα νέων γεωμετρικών δομών και μορφολογικών ιδιωμάτων, μέσω εναλλακτικών μη-κανονικών επιλύσεων συσχετισμένων με παραμέτρους, όπως:

οι ιδιότητες του επιλεγμένου ή σχεδιαζόμενου δομικού υλικού, γεωμετρικές ή νουμερολογικές αναλύσεις, εικονική προσομοίωση εφαρμογών  ποικίλων ειδών ή μεγέθους φορτίσεων (σημειακές, κυματοειδείς, λογαριθμικές, κ.α.)  μέσω ηλεκτρονικών προγραμμάτων μοντελισμού, ανάλυσης και προσομοίωσης – Maya, Rhino, κ.α. Η ίδια η μικρο-κλίμακα των χημικών δομών του υλικού δύναται να ενημερώσει σε επίπεδο σύλληψης τη μακρο-κλίμακα της συμπεριφοράς του δομικού συστήματος.

Ήδη, αρκετά νωρίς, ο Le Ricolais, ιστορική μορφή της μηχανικής, αναζητούσε, με φαινομενικά ανορθόδοξο τρόπο, νέες δομικές μορφές και κατασκευαστικές δυνατότητες μελετώντας τις σταδιακές παραμορφώσεις απτών mock up δομικών συστημάτων καθώς αυτά προσεγγίζουν το σημείο αστοχίας τους.

Δυναμικά πεδία
Οι σύγχρονες πειραματικές τάσεις, εγκαταλείποντας την έννοια της ακαμψίας και στατικότητας, επιτρέπουν την ανάπτυξη διαλόγου για πλαστικότητα, ελαστικότητα, μεταβολή και κινητικότητα.
Η επανα-σύλληψη των διαδικασιών σύνθεσης δομικών συστημάτων μέσω της εικονικής επεξεργασίας υπόσχεται την αποδέσμευση από τη ‘στατικά’ ορισμένη αρχιτεκτονική μορφολογία, την απλουστευτική περιγραφικότητα της κλασικής γεωμετρίας και των συμβατικών απτών αναπαραστάσεων αυτής στο δομημένο περιβάλλον, μεταστρέφει τη θεώρηση των κατασκευαστικών δομών από αδρανή σε δυναμικά παραμετρικά πεδία, μεταβαλλόμενα χρονικά.

Η καταληκτική κτιριακή μορφή εξαρτάται από τη χρονική στιγμή που ‘παγώνει’ ο δημιουργός τη συνθετική διαδικασία. Η μη-κινητική τελική ογκολογία φέρει τη μνήμη των δυναμικών συσχετισμών που το παρήγαγαν, κάνοντας σαφές ότι η συνθετική διαδικασία δεν ξεκίνησε αξιωματικά με την έννοια του άκαμπτου και του στατικού.
Η αναζήτηση καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και δομικών υλικών που ‘γεφυρώνουν’ τον εικονικό, μη-απτό χαρακτήρα της συνθετικής εξελικτικής διαδικασίας με την τελική υλική έκφραση της ανακύπτουσας αρχιτεκτονικής φόρμας ανανεώνει την υπόσχεση της αρχιτεκτονικής για ικανή και συνεχή παροχή ‘δυνατοτήτων’.

Νανο-οργανική Αρχιτεκτονική
Η μοριακή βιολογία και η νανο-τεχνολογία υπόσχεται ότι δύναται να παράγει κάθε σταθερή χημική ένωση, οιασδήποτε συνθετότητας. Συνδυαστικά με ανερχόμενες τάσεις βιομιμητισμού στην τεχνολογία δομήσιμων υλών εντείνεται το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον για νεοσύστατα οργανικά υλικά. Οι νανο-ιδιότητες χημικών μονάδων του υλικού, ή σε επόμενη κλίμακα οι δομές μεταξύ ινών και υποσυνόλων του, προσεγγίζονται ως κύρια εργαλεία διαλεκτικής και συνθετικής αναζήτησης στον τομέα των προωθημένων κατασκευών, παρέχοντας σενάρια για την πιθανή μηχανική συμπεριφορά συναρμογήσιμων δομικών μονάδων.

Δίλημμα παραμένει αν η καινοφανής μιμητική ‘οργανικότητα’ των νέων συνθετικών υλικών αναχθεί τελικά σε παρά-φύσει τερατογενή δυσπλασία, σε αντιστοιχία με τις ηθικές προκλήσεις των αυθαίρετων πειραματισμών της γενετικής για δημιουργία μεταλλαγμένων ειδών. Επί του παρόντος, το ενδιαφέρον  για υλικά με ‘μαγικές’ ιδιότητες είναι έντονο.
Ενδεικτικά, προσεγγίζονται ‘έξυπνα’ συνθετικά υλικά – όπως βιο-συμβατές αφρώδεις μαλακές ύλες επίστρωσης νοσηλευτικών κλινών και καθισμάτων ασθενών με έντονη κινητική δυσχέρεια, υλικά με μνήμη – συνθετικές ύλες που επανέρχονται στην αρχική τους μορφή μετά την απόσυρση των φορτίσεων, υλικά διαστημικών εφαρμογών – όπως το, σχετικά παλαιό, ελαφρότατο κυψελώδες υπερ-θερμομονωτικό aerogel με βαθμό διαφάνειας ρυθμιζόμενο παρουσία συγκεκριμένων αερίων πρόσθετων, και ανεπανάληπτης αντοχής ‘νανο-υλικά’ – όπως πανάλαφρα ελαχιστομεγέθη ανθρακονήματα ή φύλλα πολυμερών οπλισμένα με νανο-σωλήνες nylon.

Ανόργανη Αρχιτεκτονική
Νέα υλικά αποκτούν αρχιτεκτονικές εφαρμογές πρώτιστα ως μορφολογικά υποκατάστατα παλαιότερων υλικών, ενώ ελάχιστα είναι τα φαινόμενα υποταγής της αρχιτεκτονικής φόρμας στις ιδιότητες ενός νέου δομικού υλικού. Έτσι μόλις μεταπολεμικά σημειώθηκε ευρεία αποδοχή της αρχιτεκτονικής μορφολογίας που αναδεικνύει ‘ηρωικά’ τις εφελκυστικές δυνατότητες του χάλυβα αισθητικο-ποιώντας το ‘συναρμολογήσιμο’ των βιομηχανικών συστημάτων δόμησης, κυρίως μέσω των high tech έργων, ενώ αντίθετα, το οπλισμένο σκυρόδεμα – με προφανή την οπτική συγγένεια με συμπαγείς επιχρισμένες λιθοδομές, έγινε αρκετά νωρίτερα αποδεκτό, με έργα των Corbu, Nervi, Niemeyer κ.α.
Ελαφρά μέταλλα, όπως τα κράματα αλουμινίου, με εξαίρεση τα πρώιμα έργα των Prouvé και Fuller, παρέμειναν κατά κύριο λόγο δευτερεύοντα δομικά υλικά εφαρμοζόμενα κύρια σε μικρής κλίμακας προκατασκευασμένα στοιχεία. Αντίστοιχα συμβατική είναι η πορεία των συνθετικών υλικών – βλέπε επικαλύψεις εξωτερικών τοίχων από φύλλα βινυλίου προς απομίμηση ξύλου, κουφώματα PVC, στεγανώσεις συνεχών υαλοπετασμάτων από προϊόντα διέλασης νεοπρενίου, με εξαίρεση τάσεις που συμβάδιζαν με το πνεύμα της ομάδας Archigram.

Αριστοτέλης Δημητρακόπουλος - Αρχιτέκτων μηχανικός

Τέλος Α΄ ΜΕΡΟΥΣ - Σε λίγες ημέρες ακολουθεί το Β και Γ ΜΕΡΟΣ