Ετεροθαλείς τάσεις στην αρχιτεκτονική τεχνολογία. 2

Ο αρχιτέκτονας ουσιαστικά επινοεί τη δική του νομοτέλεια και μέσα από αυτήν πορεύεται ο ίδιος και το έργο του. Αντίστοιχα με άλλους τομείς καλλιτεχνικής και δημιουργικής δραστηριότητας, κυριαρχεί η ισχυρή επιθυμία ένταξης της προσωπικής δημιουργικής νομοτέλειας σε κάτι ευρύτερο  και υψηλότερο, σε κάτι καίριο και βαρύνον που αγγίζει και ερευνά τα όρια του μεταφυσικού.

Βλέπε Α' συνέχεια

Μουσείο Guggenheim Bilbao

Η πρωτογενής συνθετική διαδικασία του Frank Gehry δεν εννέχει καμμία έκφανση τεχνολογικής αιχμής. Οι μορφές δημιουργούνται με απόλυτα υποκειμενικά αισθητικά κριτήρια, με εκτενή πειραματισμό σε τρισδιάστατα απτά μοντέλα από απλούστατα υλικά, όπως χαρτόνι, γύψο, μεταλλικά πλέγματα, σε διάφορες κλίμακες παράλληλα. Μέχρι τη στιγμή που ο δημιουργός αποδεχτεί το αισθητικό αποτέλεσμα στη μακέττα, οι μορφές δεν έχουν συχνά καν αποτυπωθεί σχεδιαστικά: μοναδικό ντοκουμέντο του έργου είναι ένα πειραματικό, ατελές και πρόχειρο μοντέλο, μια από τις αμέτρητες παραλλαγές που ερευνώνται.

Το πρόβλημα είναι προφανές: οι ακανόνιστες, ιδιαίτερα πολύπλοκες μορφές πρέπει να μεταφραστούν σε αρχιτεκτονικά σχέδια, δισδιάστατα. Προφανώς η μη-κανονική γεωμετρία τους, αφού κάθε μέριμνα κανονικότητας παρακάμπτεται κατά τη συνθετική διαδικασία, αναδεικνύεται ως αξεπέραστη δυσκολία αν το έργο προσεγγιστεί με τις συμβατικές σχεδιαστικές μεθόδους (τομή, όψη, κάτοψη). Η σύνθεση δεν αναπτύχθηκε με επίπεδες απεικονήσεις, κανείς δεν επιμελήθηκε την όψη, την τομή ή και την κάτοψη ως αυτόνομες εκφράσεις - όπως συνηθίζεται στην παράδοση του μοντερνισμού - οπότε τα σχέδιά τους είναι - αν απουσιάζει η τρισδιάστατη απεικόνιση, ακατάληπτα. Ο αριθμός των απαραίτητων συμβατικών σχεδίων που είναι απαραίτητα είναι αντίστοιχα μεγάλος και δε συνεισφέρει ιδιαίτερα στην κατανόηση των τρισδιάστατων μορφών.

Σάρωση Γλυπτών

Το φαινομενικά αξεπέραστο ζήτημα επιλύεται με την εφαρμογή της τρισδιάστατης σάρωσης (3-D scanning) της πρωτότυπης μακέττας. Αρχικά η σάρωση γινόταν με  ακίδα, η οποία από σταθερή βάση (σημείο αναφοράς) αποτύπωνε ηλεκτρονικά σημείο προς σημείο (επιλεκτικά) τις πτυχώσεις και τους όγκους της μακέττας. Οι συντεταγμένες των σημείων τροφοδοτούνταν σε πρόγραμμα τρισδιάστατης σχεδίασης, το οποίο ένωνε τα σημεία δημιουργώντας κατά προσέγγιση την επιφάνεια που απέδιδε η μακέττα. Μεταγενέστερη τεχνολογία έκανε δυνατή μέσω ακτίνων τη συνολική σάρωση τρισδιάστατου απτού μοντέλου, δίνοντας αρκέτα ακριβέστερα αποτελέσματα ταχύτερα.

Η επόμενη φάση της επεξεργασίας μεταβαίνει στο αντίθετο άκρο εγκαταλείποντας τη γλυπτική, καλλιτεχνική και απτή, σχεδόν αντι-επιστημονική, και φαινομενικά ερασιτεχνική, εως και αφελή διαδικασία σύλληψης των κτιριακών μορφών: αντίστοιχα με πολύπλοκες επιφάνειες διαστημικών οχημάτων, οι αρχιτεκτονικοί όγκοι καταγράφονται με ακρίβεια σε αρχεία του ηλεκτρονικού προγράμματος τρισδιάστατης σχεδίασης CATIA, εξαλείφοντας κάθε ανάγκη απλοποίησης και εκλογίκευσης των σχημάτων. Οι διαδικασίες τυποποίησης και οργάνωσης των δομικών μονάδων, του φέροντος οργανισμού, και των στοιχείων πλήρωσης ή εξωτερικής επικάλυψης καθιστώνται περιττές.

Γόρδιος Δεσμός: η λύση

Αποβάλλεται αυτόματα όλη η - πλέον αναχρονιστική - φιλοσοφία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής για συστηματικοποίηση της αρχιτεκτονικής δημιουργίας ώστε αυτή να ενταχθεί στους κόλπους της βιομηχανικής παραγωγής. Η καινοτόμος βιομηχανική παραγωγή πλέον επιτρέπει το αντίστροφο: την κατάλυση του εξαναγκασμού της τυποποίησης. Αποτελεί σχεδόν ειρωνία, αλλά η απελευθέρωση της αρχιτεκτονικής μορφολογίας του Gehry από τις μέριμνες της 'γεωμετρικοποίησης' της κτιριακής φόρμας - που επιφανειακά μπορεί να κριθεί ως ελαφρόμυαλη τακτική - είναι εν' τέλει λυτρωτική: αποδεσμεύει την αρχιτεκτονική από το γόρδιο δεσμό της, την υποχρέωσή της να εντάσσεται με κάποιο τρόπο στα δεσμά της κανονικότητας, να υπακούει στην ευκλείδιο γεωμετρία.

Ακόμη περισσότερο, η σωτήρια λύση δεν αποδίδεται από τα πεδία της αρχιτεκτονικής, αλλά από τη διαστημική τεχνολογία και την αυτοκινητοβιομηχανία (το CATIA χρησιμοποιείται για το σχεδιασμό πειραματικών οχημάτων από μια σειρά εταιριών). H διαδικασία δεν ορίζεται καν από τον αρχιτέκτονα αλλά από τους ειδικούς συμβούλους του σε θέματα ηλεκτρονικών εφαρμογών. Αντίστοιχα, αν δεν παρουσιαστούν αλλαγές στη μορφή, οι μετέπειτα φάσεις εξέλιξης της μελέτης κυλούν θεωρητικά χωρίς την ανάμειξη του συνθέτη. 

Κατασκευαστική οργάνωση

Ειδικότερα στην περίπτωση του Guggenheim Bilbao, οι πολύπλοκες κτιριακές μορφές επιλύονται με αντίστοιχα απλή - στη σύλλληψη - αλλά εντυπωσιακά σύνθετη - στην πραγμάτωσή της - κατασκευαστική ιδέα. Οι καμπυλώσεις της κτιριακής επιφάνειας ακολουθούνται πιστά από πτυχωτό επιφανειακό δικτύωμα (wireframe) που ορίζεται από τρίγωνα μη-κανονικά και διαφορετικά μεταξύ τους. Πρόκειται για τυπικό δισδιάστατο μεταλλικό φέρον δικτύωμα που αναπτύσσεται προς κάθε κατεύθυνση, του οποίου το επίπεδο υπόκειται παραμόρφωση ώστε να 'εφαρμόσει' στους σύνθετους κτιριακούς όγκους. Οι διαστάσεις, τα μήκη και η οργάνωση των αναρίθμητων δομικών δοκίδων που απαρτίζουν το δικτύωμα ορίζονται αυτόματα από το τρισδιάστατο σχεδιαστικό πρόγραμμα.

Από τις κορυφές του σύνθετου επιφανειακού δικτυώματος προβάλλουν ρυθμιζόμενου μήκους μπράτσα, τα οποία στηρίζουν δευτερεύον σύστημα δοκίδων, πυκνότερο, και εξίσου πολυσύνθετο, πάνω στο οποίο στηρίζονται μεταλλικά φύλλα επένδυσης ή διαφανή υαλοστάσια. Τα πανέλα από λεπτό μεταλλικό φύλλο - τιτάνιο στη συγκεκριμένη περίπτωση - είναι αμέτρητων διαφορετικών σχημάτων. Η κατάτμηση των επιφανειών σε πανέλα δεν ακολουθεί κάποιο προδιαγεγραμμένο γεωμετρικό μοτίβο αλλά γίνεται αυτόματα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, με μοναδική παράμετρο την ευκολία και τη διατήρηση ενός καθορισμένου μέγιστου εμβαδού ανά πανέλο. Η διαμόρφωση της όψης αποδίδει μια συνεχή μεταλλική επιφάνεια, με διακριτές - κατά τόπους και ανάλογα με την πρόσπτωση του φυσικού φωτός - τις ενώσεις των πανέλων, που θυμίζουν μάλλον λέπια σε επιφάνεια κινούμενου ψαριού, και τις συχνά ακανόνιστες πτυχώσεις της λεπτής μεταλλικής επίστρωσης.

Βλέπε Γ' Συνέχεια