Ο πολύφημος και ο περίφιμος : Προς μία βωβή αρχιτεκτονική;

Εν Οίδα
Στην αρχιτεκτονική εκ φύσεως νιώθει κανείς μονόφθαλμος, διαρκώς «λαμβάνει» εικόνα του έργου του –απατηλά- και διαρκώς αστοχεί, συνειδητοποιώντας πως παράλληλα του διαφεύγουν καίριες οπτικές αυτού, ουσιαστικά συστατικά του, δε σταματά να εκπλήσσεται... ένα αποσπασματικό παιχνίδι αποκαλύψεων. Πλέον όμως καλούμαστε να προσποιούμαστε τη σιγουριά... επαγγελματισμός.

Πολύφημοι
Τι και αν στους τυφλούς βασιλεύει ο μονόφθαλμος; Και προηγουμένως, πλείστοι πολύφημοι του ελληνικού «μονο-κρατορικού» αρχιτεκτονικού στερεώματος υπήρξαν ολιγόφθαλμοι. Καλώς λοιπόν, τώρα τουλάχιστον έχουν πρόσβαση περισσότεροι στον πλατύ «θρόνο», έστω και άτυπα. Ίσως λίγο-λίγο έτσι να μας φυτρώσουν μάτια, στην προσπάθεια να δούμε, άλλωστε ως βιολογικές ανάγκες προέκυψαν σταδιακά όλες οι γενετικές μεταλλάξεις…

Περίφιμοι
Αν παράλληλα βυθιζόμαστε σταδιακά σε ένα κύμα περιβάλλουσας φίμωσης, αν εδραιώνεται το μήνυμα «καλύτερα να σιωπάς», ή, χειρότερα, αν σταδιακά αδυνατεί κανείς να αρθρώσει λόγο λόγω έμμεσων επιβολών, τότε σίγουρα δομούμε τις βάσεις προς μία βωβή αρχιτεκτονική πρακτική. Το βλέπουμε άλλωστε.

Περίφημοι
Έτσι η αρχιτεκτονική, που ανέκαθεν μαστιζόταν από την πλάνη της συγκεντρωτικής υπόστασης του πρωτομάστορα, του ηγέτη, του Μεσσία, του περίφημου και του πολύφημου, πλέον τείνει να σιωπά, να μη σχολιάζει. Ακόμη και το παιχνίδι της ματαιότητας προδόθηκε. Αν πλέον η λαχτάρα για τυφλή αυτεπάγγελτη φήμη συνδυάζεται με την επιβολή ενός καθεστώτος κοινωνικής φίμωσης, τα γόρδια δεσμά της αρχιτεκτονικής συσφίγγονται ισχυρά. Ο λόγος της, αφού πλανεύτηκε, χάνεται.

Πολύβωοι
Η προδιάθεση να αρθρώσει λόγο, να γράψει κανείς, αποτελεί όχι απλά διαδικασία κάθαρσης, αλλά ένδειξη καθαρότητας, οιουδήποτε βαθμού προσωπική πρόοδο. Κανείς δε θα πληρώσει άλλους να γράψουν γι αυτόν, κανείς δεν κερδοφορεί γράφοντας. Κανείς δε γράφει, ούτε δημοσιεύει, αν έχει κάτι να κρύψει - θα το απαγόρευε ο δικηγόρος του άλλωστε.

Καταθέτες
Συγχαρητήρια σε όσους κατέθεσαν σκέψεις στο περιοδικό, που βρήκαν το ψυχικό απόθεμα και σθένος να παραμερίσουν τις μέριμνες για να μοιραστούν, να καταθέσουν το ανεκτίμητο: ιδέες. Ως ξέρουμε, η αρχιτεκτονική δημιουργία και συγγραφή αποτελεί δήλωση αισιοδοξίας, εορτάζει τη ζωή, την ύπαρξη, τη συνύπαρξη.

Λαογράφοι
Ίσως η ύλη του περιοδικού αποτυπωθεί ως το πλέον ατόφιο, συλλογικό και άμεσο ντοκουμέντο αρχιτεκτονικού λόγου και προβληματισμού, μαρτυρώντας τις υποθαλπόμενες κάστες της εγχώριας αρχιτεκτονικής σκέψης. Σταχυολογώντας παράλληλες αρχιτεκτονικές δυναμικές, το έντυπο του συλλόγου στέκει τίμια ως δημόσιο έγγραφο, στο οποίο, με ίδιους όρους, ανεκδοτολογικά, όλοι όσοι το επεδίωξαν, εκφράστηκαν, χωρίς να περιβάλλονται ή να προστατεύονται από κανενός είδους προσποιήσεις και ψευδείς παραποιήσεις. Το περιοδικό επέτυχε να αρθρώσει λόγο σε ένα αιωρούμενο καθεστώς διογκούμενης φίμωσης ή και πλήρους σίγησης, στην ανομολόγητη νεολληνική κοινωνία που δικαίως προτιμά να σιωπά ολοένα και περισσότερο, αφού οι ανείπωτες και βωβές πρακτικές της, καλύτερα να αποσιωπώνται, να αποκρύπτονται.
Εμείς οι έλληνες αρχιτέκτονες δεν έχουμε κάτι να χωρίσουμε. Σύγκορμο το αρχιτεκτονικό στερέωμα, οδοντογλυφίδα στις πεπλατυσμένες σιαγόνες μιας εκφαυλισμένης αναπτυξιακής νοοτροπίας, αυτή που ηδονίζεται με την παρανομία, αυθαιρετώντας εκ πεποιθήσεως πρώτα, για να ξεπεράσει το σύμπλεγμα κατωτερότητας, μη και νιώσει αφελής.

Απαξιώνεται το δημόσιο σχολείο, το δημόσιο νοσοκομείο, το δημόσιο ταμείο, ο δημόσιος χώρος, το δημόσιο πανεπιστήμιο, ο δημόσιος φορέας. Το δημόσιο έντυπο; Στην προκειμένη περίπτωση αξιοπρεπώς αυτοσυντηρείται επειδή ενέδωσε στον πληθωρισμό των διαφημίσεων μεν, επιζεί δε ως μέσο επειδή ακριβώς δεν αποτελεί κερδοσκοπική επένδυση κανενός, συγγραφέα ή επιμελητή, επειδή δε χτυπάει πόρτες – μπαίνει αυτεπάγγελτα. Καλά κάνει.

Αν η επιχειρηματικότητα στη δύση προβάλλεται υποκριτικά μέσα από ένα μανδύα πιονιερισμού και δυναμισμού, στη σύγχρονη Γραικία [όπως μας αποκαλούν άλλωστε], επί τον ιματισμό της έβαλον κλήρον… δεν υπάρχει εδώ τέτοια πλάνη, η απελεύθερη αγορά δεν έχει ένδοξες πτυχές να προβάλλει, όσο κι αν το λαχταρά. Συνεπώς το ιδιωτικό δε λαμβάνει το δικαίωμα να προσβάλλει το δημόσιο, όσο και αν εκπέσει το τελευταίο. Ας μη φοβάται λοιπόν το δημόσιο έντυπο, ούτε οτιδήποτε δημόσιο, κανέναν. Έστω και αν συναντήσει την εξαθλίωση, κάθετί δημόσιο, ακτινοβολεί σύνεση και κομψότητα, ενώ το ιδιωτικό εμπεριέχει το βλάσφημο, το βαρβαρικό, το προκλητικό ή το ζοφερό, αναπόφευκτα, όσο και αν «γυαλίζει», στη μανία του να ακτινοβολήσει.

Κονδύλια ήρθαν και έφυγαν, ο νέος επιστήμονας, αρχιτέκτονας, μηχανικός, αδιάφορη μονάδα για την Πολιτεία, χωρίς συμμάχους. Κανέναν οικονομικά ισχυρό δεν αφορά το περιοδικό, και κανείς δεν επιδιώκει να το σφετεριστεί, αφού οι τακτικές πολιτικοποίησης πλέον φαντάζουν αστείες, και η κερδοσκοπία άσχετη. Έτσι απλά, το περιοδικό αποτίναξε τους μνηστήρες του. Ας αναλωθούν στα κονδύλιά τους λοιπόν και ας συνεχίσουν κσι οι αφιλοκερδείς τις απροσάρμοστες ενασχολήσεις τους. Ίσως μια μέρα μάθουμε ποιος ήταν αφελής, ποιός ανώφελος. Τα άξια πράγματα, το ξέρουμε, δε χρειάζονται διαφημίσεις για να διαφημιστούν.

Του Αριστοτέλη Δημητρακόπουλου

Πολύφημος: πολύ-φημισμένος [φήμη], επίσης, μονόφθαλμος μυθικός ήρωας, Κύκλωπας που τυφλώθηκε από... Κανένα.
Περίφιμος: περι-φιμωμένος [φίμωση] και όχι περίφημος