ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ

ANAGNOSTIDIS M.

Προφίλ

Υποστηρίζουν πολλοί ότι η Αρχιτεκτονική κλέβει συχνά την παράσταση από την τέχνη, γιατί η αρχιτεκτονική είναι πολλές τέχνες μαζί και η δύναμή της είναι μεγαλύτερη, όπως και η γοητεία της, η μαγεία, η δημιουργία, ο έρωτας που κρύβει και η φαντασία. Έτσι, ακόμη κι αν τα τελευταία χρόνια χτίζονται χιλιάδες 'χυδαία κτίρια' με κακογουστιά και πολλά λεφτά ακόμη υπάρχουν όμως και κάποια που ξεχωρίζουν, χάρη σε δημιουργούς που είναι πραγματικά άνθρωποι της δημιουργίας, όπως ο αρχιτέκτονας Μάνος Αναγνωστίδης.

'Αυτή τη φορά για ποιο αρχοντικό θα με ρωτήσεις;'

'Αυτή τη φορά θα αφήσουμε το δέντρο και θα μιλήσουμε για το δάσος κ. Αναγνωστίδη, την αρχιτεκτονική'.

Μια καθαρή γλώσσα η αρχιτεκτονική, ένας αστείρευτος πλούτος για τον αρχιτέκτονα που δημιουργεί, που ταξιδεύει, που διδάσκει, που προβλέπει, που συγκρούεται, που σχεδιάζει, που εγκαταλείπει δουλειές δικές του, αν δεν τις εγκρίνει ολοκληρωτικά.

Το 1952 η ζωή στην Κομοτηνή ήταν διαφορετική, όπως διαφορετική ήταν και η πόλη της Αθήνας. Στη δεύτερη, ένα μικρό παιδί, ήταν δεν ήταν δώδεκα χρονών, έβγαινε περίπατο κάθε Κυριακή συντροφιά πάντα με τον πατέρα του. ² Μια Αθήνα που καμιά σχέση δεν έχει με τη σημερινή εικόνα. Τότε περπατούσαμε στους δρόμους και ακούγαμε καλημέρες ² . Οι κύριοι χαιρετούσαν βγάζοντας τα καπέλα τους, στην Κοραή, στην Πανεπιστημίου, όπου συνήθιζαν να πίνουν τον καφέ τους. ² Ήταν πολύ γοητευτική η Αθήνα ² . Κάποιες τέτοιες Κυριακές λοιπόν ο νεαρός με τον πατέρα του ανέβαινε στην Κηφισιά, άχτιστη ακόμη, με χόρτα, γκαζόν και χωράφια να την περικλείουν και ² ξαπλώναμε στο γρασίδι και άκουγα τον πατέρα μου να μιλά για τον Πλάτωνα, τον Πρωταγόρα, τον Σωκράτη ² . Εραστής του διαβάσματος... ² Έχω ακόμη βιβλία του με πάμπολλες σημειώσεις στα περιθώρια, ήταν πολύ δημιουργικός αναγνώστης ² . Ένα παράδειγμα στη ζωή του νεαρού κι ένας μεγάλος δάσκαλος. ² Μια τέτοια Κυριακή, λοιπόν, στάθηκα μαγεμένος σχεδόν και κοίταγε το Ζάππειο Μέγαρο ² . Τα πρώτα λεπτά της έκστασης τα διαδέχτηκαν άπειρα ερωτήματα... ² Πώς έγινε; Γιατί είναι στρογγυλό; Ποιος το έκανε; ² . Και οι απαντήσεις άρχισαν να μιλούν για ένα διαφορετικό επάγγελμα, το επάγγελμα του αρχιτέκτονα.

 Φύγαμε από το Ζάππειο, περάσαμε από τον Άγνωστο Στρατιώτη, μου έδειξε τη Βουλή, κατεβήκαμε στην Σταδίου, μου έδειξε την Παλιά Βουλή, ανεβήκαμε την Κοραή. Μου τα ξαναέδειξε όλα από την αρχή. ² Αν και περάσαμε πολλές φορές, τώρα αρχίζεις να τα παρατηρείς, κάντο όσο μπορείς καλύτερα ² μου είπε. Έτσι, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο, η Εθνική Βιβλιοθήκη πήραν άλλο χρώμα στα μάτια μου. ² Κοιτάχτε να δείτε εγώ θα γίνω αρχιτέκτονας ² τους είπα το μεσημέρι που τρώγαμε .

Η μητέρα του έλεγε ότι θα γινόταν άριστος δικηγόρος, επειδή ήταν καλός επιχειρηματολόγος.  Ό,τι θέλεις μπορείς να κάνεις μ' αυτή την ικανότητα λόγου . Ωστόσο, ο χειμαρρώδης λόγος του νεαρού δεν στάθηκε αρκετός να τον οδηγήσει στο χώρο της Νομικής. ² Καλά θα κάνεις  , μου είπε ο πατέρας μου όταν άκουσε την απόφασή μου. ² Κοίταξε όμως να δεις, δεν είναι επιστήμη που απλώς θέλει γνώσεις, είναι επιστήμη πολύ βαθύτερη. Θέλει καλλιτεχνική τάση, αλλά πρώτα από όλα φιλοσοφημένη σκέψη, βαθιά καλλιεργημένη ψυχή και εσωτερικό κόσμο. Θέλει μια πληρότητα και μια ολοκλήρωση, αλλιώς θα είσαι κακός αρχιτέκτονας. Αν θέλεις να γίνεις καλός αρχιτέκτονας, πρέπει πρώτα να καλλιεργήσεις τον εαυτό σου, όσο μπορείς περισσότερο . Από εκεί άρχισε η δική του προσπάθεια. Όταν έφτασε η εποχή των εξετάσεων, ενώ είχε το δικαίωμα να δηλώσει περισσότερες σχολές εκείνος δήλωσε μόνο την Αρχιτεκτονική Σχολή της Αθήνας και αυτή της Θεσσαλονίκης.  Συχνά απειλούσα την μητέρα μου, αν με πίεζε να αλλάξω γνώμη, ότι εγώ δεν θα σπούδαζα αλλά θα άνοιγα ψιλικατζίδικο  . Θυμάται τώρα πια, γνωρίζοντας κάτι που σίγουρα είναι απόρροια των 27 χρόνων που βρίσκεται στο χώρο. ² Η αρχιτεκτονική δεν είναι οικονομικό κέρδος, αλλά ψυχική ικανοποίηση. Πνευματικός τοκετός. Δημιούργημα που όταν το βλέπεις να τελειώνει το χαίρεσαι. Το χαίρεσαι όμως και πιο μπροστά. Όταν κλείνεις τα μάτια σου και το βλέπεις, πριν αρχίσει να χτίζεται ² . Αυτό είναι η αρχιτεκτονική, το σχέδιο, το σπίτι, η είσοδος, το άνοιγμα της πόρτας, οι χώροι, το εσωτερικό.  Με ικανοποιεί αυτή η χαρά της δημιουργίας, μια χαρά που δεν συγκρίνεται με τίποτα  . Ωστόσο, τα πρώτα βήματα όχι στον επαγγελματικό στίβο, αλλά στη ζωή δεν ήταν εύκολα. Ο πατέρας του νεαρού πεθαίνει νωρίς κι εκείνος αντιμετωπίζει το δίλημμα: ή συνεχίζεις και ζεις ή αφήνεις τη ζωή να σε προσπερνά.  Ξεχνάς αμέσως τα παιδικά και αντρεύεις γρηγορότερα απ' ότι θα έπρεπε ή απ' ό,τι ήλπιζες  . Έτσι, αρχίζει η δουλειά για να τελειώσουν οι σπουδές στο Πανεπιστήμιο.  Εγώ εκείνο που θυμάμαι είναι ότι μια ζωή δουλεύω. Τελικά κατάφερα και στάθηκα στα πόδια μου  . Η επαγγελματική σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1971 στην Θεσσαλονίκη, όταν επί χούντας ένα ειδικό 'χαράτσι' του Πατακού στην οικοδομική δραστηριότητα, είχε βάλει φρένο στην ανοικοδόμηση.  Ήθελε έσοδα και βρήκε τις 150δρχ. το κυβικό, πολλά λεφτά για την εποχή. Ωστόσο, μετά την χούντα η δραστηριότητα αρχίζει να επανακάμπτει.  Εγώ και ο συνέταιρός μου, τα πηγαίναμε πολύ καλά, είχαμε καταφέρει να  πλασαριστούμε  στα πρώτα γραφεία της Θεσσαλονίκης από πλευράς ποσότητας δουλειάς. Ανάμεσα στις δουλειές που αναλαμβάναμε ήταν και κάποιες οικοδομές στην Κομοτηνή, τις οποίες έπρεπε να παρακολουθώ από κοντά. Σαν αστείο λοιπόν έπεσε η πρόταση να μείνουμε για δυο χρόνια εδώ και τα δυο γίνανε είκοσι  .

Ο κ. Μάνος Αναγνωστίδης έγινε Κομοτηναίος γιατί ο τόπος μας, όπως υποστηρίζει έχει ανάγκη από ανθρώπους που τον αγαπούν. ² Ας μην κυνηγάμε την βολή μας και την ησυχία μας στη μεγάλη πόλη. Ο τόπος εδώ κραύγαζε. Είπα λοιπόν στον εαυτό μου: ² μείνε Αναγνωστίδη εδώ και βάλε τα δυνατά σου, προσπάθησε να βοηθήσεις όσο μπορείς και αυτό έκανα. Πόσο πολύ βοήθησα άλλοι θα το κρίνουν, εγώ νομίζω ότι το καθήκον μου το έκανα ² . Αυτό είναι μια ακόμη μεγάλη αλήθεια που αφορά τον αρχιτέκτονα και άνθρωπο Μάνο Αναγνωστίδη, καθώς δεν είναι λίγες οι φορές που στάθηκε αρωγός σε προσπάθειες της Νομαρχιακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κάνοντας δωρεάν μελέτες. ² Οπουδήποτε μου ζήτησαν τη συνδρομή μου χωρίς αμοιβές το έκανα. Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος έχει υποχρέωση να κάνει κάτι τέτοιο. Ξοδεύεις το 90% της δραστηριότητάς επαγγελματικά για να έχεις κάποιες απολαβές, αλλά με ένα 5% με 10% πρέπει να συμβάλεις στο κοινωνικό καλό και στη βελτίωση του τόπου που ζεις και μεγαλώνεις τα παιδιά σου προσδοκώντας να τον δεις να γίνεται καλύτερος. Το αντάλλαγμα σε στην αυτή περίπτωση είναι ηθικό που για μένα τις περισσότερες φορές μετρά περισσότερο από το υλικό² . Έτσι, σύμφωνα με τον κύριο Αναγνωστίδη ένα θερμό, ειλικρινές ευχαριστώ είναι πολυτιμότερο από 500.000δρχ. ή από 1 εκ. ² Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει κανείς να γίνει φιλανθρωπικό ίδρυμα. Απλώς είναι καθήκον κάθε ανθρώπου όσο μπορεί, όσο του λέει η συνείδησή του στο καλό του τόπου² . Έτσι, κυλά η ζωή του μέχρι τώρα, με δουλειές και δουλειά, με χαρές και λύπες ² με μια περιπέτεια της υγείας που είχα και την ξεπέρασα² .

Αποκαταστάσεις διατηρητέων

Δεκαπέντε χρόνια τώρα ο κ. Αναγνωστίδης ασχολείται με αποκαταστάσεις διατηρητέων για έναν και μοναδικό λόγο, ² εκτιμώ και αγαπώ πάρα πολύ την παλιά μαστοριά, το μεράκι εκείνο των μαστόρων που έχει πια χαθεί. Το μπετόν έτσι, όπως στη χώρα μας γίνεται είναι κατά κάποιο τρόπο η αιτία να εξαφανιστεί η καλή Αρχιτεκτονική² . Άλλωστε, δεν είναι μυστικό ότι τα πρώτα χρόνια είχε κυριαρχήσει μια κακώς εννοούμενη πολιτικομηχανιστική άποψη, ωστόσο... ² Οι πολιτικοί μηχανικοί τον τελευταίο καιρό έχουν αρχίσει να προβληματίζονται, να θέλουν κάτι καλύτερο, κάτι πιο πρωτότυπο² . Έτσι, φαντάζει εφιάλτης μακρινός το ² κάνε δυο κολώνες, ρίξε μια πλάκα και τελειώσαμε² , η τακτική δηλαδή που οδήγησε σε ουκ ολίγα εκτρώματα. ² Δεν λέω ότι για όλα φταίνε οι άλλοι συνάδελφοι, ίσως να φταίνε κάπου - κάπου και οι αρχιτέκτονες² . Οι αρχιτέκτονες που θα πρέπει να αισθάνονται μεγάλη ευθύνη για το έργο τους. ² Ο αρχιτέκτονας αποφασίζει για κάτι που δεν είναι παροδικό, για κάτι που έχει αποδέκτη τον χρήστη και το κοινό που τον βλέπει² . Ένα κτίριο λοιπόν έχει μια αισθητική παρουσία σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο του. ² Παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η αισθητική παρουσία του κτιρίου αυτή καθ' αυτή, πέραν της λειτουργικής του επιτυχίας ή αποτυχίας εσωτερικά² . Άρα λοιπόν, είναι διπλός ο ρόλος του αρχιτέκτονα, είναι επιστήμονας, είναι καλλιτέχνης. Είναι και επιστημονική και καλλιτεχνική η δουλειά του. ² Πρέπει και τα δύο να πληρούνται. Η ανάγκη μιας σωστής λειτουργίας χωρίς χαμένους χώρους, με αξιοποίηση του προσανατολισμού, αξιοποίηση του εσωτερικού, ώστε να είναι ο βέλτιστος χώρος λειτουργικά αλλά και αισθητικά και εξωτερικά βεβαίως να είναι όσο το δυνατόν αραιότερη. Πιο σωστή αισθητικά η παρουσία του κτίσματος² . Η θέση του αρχιτέκτονα είναι μάλλον περίεργη και σίγουρα πολύ καθοριστική, έτσι σωστά υποστηρίζεται ότι δεν είναι εύκολο άλλος, παρόμοιας παιδείας, συνάδελφος να υποκαταστήσει τον αρχιτέκτονα. Στη δόμηση ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι κάτι παραπάνω από σημαντικός κι ο 'καυγάς' δεκαετιών μεταξύ αρχιτεκτόνων και μηχανικών φαντάζει ανούσιος και σωστά πια η 'διαφορά' αμβλύνεται. ² Ο κόσμος έρχεται να καταλαβαίνει ότι ο αρχιτέκτονας στην περίπτωση της δόμησης είναι η 'μάνα του λόχου'. Την τελευταία δεκαετία αρχίζει να παίρνει τη θέση του πανελλαδικά. Εδώ και 20 με 25 χρόνια, στις μεγάλες πόλεις, έχει αναγνωριστεί ο ρόλος του. Στην επαρχία καθυστέρησε όπως, ίσως, όλες οι αλλαγές² . Ένα κτίσμα λοιπόν επιβάλλεται να ξεκινήσει από τον αρχιτέκτονα, ο γεννήτορας του κτίσματος είναι ο αρχιτέκτονας, μετά βάζει ο καθένας το κομμάτι του.

Ένα σημαντικό κομμάτι, είναι ο Μανός Αναγνωστίδης για την πόλη στο θέμα των αποκαταστάσεων διατηρητέων. ² Τα εκτιμώ γιατί όλα έχουν κάτι να πουν, όλα κρύβουν μια ιστορία² . Μια ιστορία των πρώτων ιδιοκτητών τους, των κληρονόμων τους, αυτών που τα απέκτησαν μετά, που τα αλλοίωσαν, που τα γκρέμισαν, που τα χώρισαν στη μέση, που τα κακοποίησαν. Για παράδειγμα ένα σπίτι που ήταν και λειτουργούσε ως ένα το χωρίσανε ή το ενώσανε, πρόσθεσαν κουζίνες και λουτρά εκεί που δεν υπήρχαν. ² Είναι σαν να κάνεις διάγνωση, σαν να ξετυλίγεις ένα κουβάρι προς τα πίσω και να προσπαθείς να καταλάβεις τι αλλοιώσεις γίνανε στο πέρασμα του χρόνου, να τις άρεις για να πας να ανακαλύψεις πως ήταν στην αρχή το κτίριο και πως μετά. Ποιες επεμβάσεις γίνανε, άλλες ελαφρότερες και άλλες σοβαρότερες, μέχρι να φτάσεις πίσω για να βρεις την αρχική του μορφή. Κι από εκεί και μετά να αποφασίσεις πως θα το απογυμνώσεις, πως θα το απαλλάξεις, πως θα το ξαλαφρώσεις από τις αλλοιώσεις, τις τροποποιήσεις και τις προσθήκες. Είναι ίσως η πιο γοητευτική δουλειά αυτό το ψάξιμο, η διάγνωση και η ιστορική αναζήτηση² .

Ένα πολυεπίπεδο ψάξιμο, μια μαγεία που κρύβει η δουλειά της αποκατάστασης, της έρευνας κάτω από δύσκολες συνθήκες. ² Με συγκινεί ιδιαίτερα αυτή η δουλειά αυτή η δουλειά² . Έτσι 30 και πλέον μελέτες διατηρητέων καταγράφονται στο ενεργητικό του κ. Αναγνωστίδη. Δουλειές στην Κομοτηνή, την Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Φλώρινα, την Ξάνθη. ² Άλλες είναι περισσότερο επιφανειακές κι άλλες έχουν τέτοιο βάθος που αναγκάζεσαι να ξηλώσεις δομικά στοιχεία² . Έργο Αναγνωστίδη είναι η διάσωση του Αρχοντικού Στάλιου. Ήταν εκείνος που το '78 επέμενε ότι το αρχοντικό πρέπει να σωθεί χωρίς κανείς να του δίνει σημασία. ² Κάποτε επέμενα χωρίς να το πιστεύει κανείς ότι και οι άλλοι χώροι έχουν οροφογραφίες. ² Επειδή βρήκες μία στο κλιμακοστάσιο αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχουν κι άλλες² λέγανε, ώσπου ήρθε συντηρητής από το ΥΠΕΧΩΔΕ και αποδείχτηκε ότι είχα δίκιο² . Μια αίσθηση, μια διαίσθηση, η συσσωρευμένη, ίσως, εμπειρία οδηγεί συχνά - πυκνά τον κ. Αναγνωστίδη σε συμπεράσματα πολύ πριν από ό,τι θα οδηγηθούν κάποιοι άλλοι. ² Κάπου καταντάς να γίνεσαι γραφικός, μη αξιόπιστος μ' αυτά που λες, όταν οι άλλοι δεν καταλαβαίνουν. Όταν έρθει η ώρα της απόδειξης σπάνια, θα πούνε ότι ² επέμενε και είχε δίκιο² , το ξεχνάνε και λένε ² βρήκαμε μετά από επίπονες προσπάθειες² . Ένα παράπονο που δικαίως οδηγεί τον κ. Αναγνωστίδη σε αλλαγή τακτικής ² αποφάσισα ότι θα πρέπει να διεκδικώ αυτά που μου ανήκουν, γιατί αν περιμένω από τους άλλους να έχουν την ανωτερότητα και την ευγένεια να τα δώσουν δεν θα μου τα δώσουν ποτέ² . Ευτυχώς, οι εξαιρετικού επιπέδου τοιχογραφίες που αναμένει να αποκαλυφθούν ο κ. Αναγνωστίδης στο Αρχοντικό Στάλιου θα είναι η τρανή απόδειξη και επιβεβαίωση των έργων και των λόγων του. ² Είναι το καμάρι μου αυτό το αρχοντικό. Από το '78 που ήρθα στην Κομοτηνή πήγαινα και το φωτογράφιζα κι όταν έβλεπα ένα κομμάτι σοβά να πέφτει το έπαιρνα στα χέρια, το τύλιγα και πήγαινα κλαίγοντας σχεδόν σε όλους τους υπεύθυνους για να το σώσουν. ² Μην το αφήνεται να γκρεμίζεται, είναι αριστούργημα² κόντευα να γίνω γραφικός, να γελάνε μαζί μου. Μέχρις ότου ο Νομάρχης Καραχάλιος μου είπε: ² Πάμε να το δούμε² . Δεν με ενδιέφερε από ποιον χώρο προερχόταν, απλά να σωθεί το αρχοντικό με ένοιαζε και ήταν ο πρώτος που έδειξε ενδιαφέρον για να σωθεί το ακίνητο, κι αυτό μου έφτανε. Πιστεύω σε μια μικρή πόλη, όπως η Κομοτηνή δεν μπορούμε να έχουμε την πολυτέλεια της πολιτικής τρικλοποδιάς, το θέμα είναι να γίνει κάτι καλό σ' αυτόν τον τόπο. Δεν νομίζω ότι την αποκλειστικότητα του καλού την έχει ένα κόμμα και την αποκλειστικότητα κάποιο άλλο. Αυτά είναι ηλιθιότητες που ευτυχώς τις έχουμε ξεπεράσει τώρα² . Έτσι, άρχισαν και οι υπεύθυνοι αυτού του τόπου, ένας μετά τον άλλο να ευαισθητοποιούνται για το Αρχοντικό Στάλιου. ² Έχω πραγματική αγάπη γι' αυτό το κτίριο, γι' αυτό και είμαι και θα είμαι πάντα κοντά στην ανάδοχο, σε κάθε περίπτωση, γιατί χρειάζεται πολύ εξειδικευμένη εμπειρία και εξειδικευμένη μέθοδο επέμβασης. Δεν είναι όλα μυστρί, τσιμέντο και τελειώσαμε. Έτσι, λοιπόν, χωρίς καμιά απαίτηση πρόσθετης αμοιβής είμαι στο πλευρό της και την βοηθώ² .

Η δουλειά του αρχιτέκτονα πέρα από επιστημονική, ορθολογική, ρεαλιστική, μετρητική είναι και καλλιτεχνική, γι' αυτό σύμφωνα με τον κ. Αναγνωστίδη υπάρχει πάντα το ερωτικό στοιχείο. ² Άρα αν δεν αγαπάς αυτό που σχεδιάζεις, αν δεν πιστεύεις, εάν δεν σ' αρέσει, μην το δίνεις έξω. Μέχρις ότου να το κάνεις έτσι όπως σου αρέσει. Εγώ έχω αρκετές φορές σκίσει έτοιμη μελέτη και την έχω ξαναπιάσει από την αρχή γιατί κάτι δεν μου άρεσε κάτι, που πιθανών δεν θα το καταλάβαιναν οι άλλοι, αλλά το καταλάβαινα εγώ, κάτι που δεν μου πήγαινε. Έτσι, δεν δίνω μελέτη που δεν μου αρέσει, αυτό είναι αρχή απαράβατη² . Ένας αγώνας δρόμου για το τέλειο, ένας αγώνας αντοχής για το διαφορετικό, για εκείνο που δεν μοιάζει με το προηγούμενο και δεν θα μοιάζει σίγουρα με το επόμενο. ² Πολλές φορές μ' έχουν κατηγορήσει ότι δεν έχω ένα συγκεκριμένο στυλ. Να βλέπει δηλαδή κάποιος ένα κτίριο και να λέει αυτό είναι του Αναγνωστίδη. Εγώ δεν ξέρω αν θα ήταν επιτυχία να είχα ένα συγκεκριμένο στυλ για όλα² . Έτσι προτιμά, ανάλογα με τον άνθρωπο που έχει να αντιμετωπίσει και αφού ο χρόνος επιτρέπει, να τον καταλάβει, να μάθει πως ζει, πως είναι ο χώρος του, πως θα ήθελε να είναι, προσπαθεί να κάνει ένα σπίτι ιδανικό γι' αυτόν. ² Δεν προσπαθώ να τον βάλω σε ένα σπίτι που έχω εγώ προαποφασίσει. Προσπαθώ, αφού τον γνωρίσω να καταλάβω τι σπίτι ταιριάζει σ' αυτόν. Κι επειδή όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, όλα μου τα σπίτια είναι διαφορετικά. Αλίμονο αν έβρισκα μια συνταγή, μια ρετσέτα, ένα καλαπόδι και τους έχωνα όλους μέσα σ' αυτό, θα είχα αποτύχει σαν αρχιτέκτονας² . Μια 'αποτυχία' που ο κ. Αναγνωστίδης την ταυτίζει με το 'στέρεμα' παραγωγής ιδεών... ² Από την ώρα που θα νιώσω ότι το μυαλό μου πια δεν παράγει, θα πάρω σύνταξη, θα αποσυρθώ, θα είμαι άχρηστος² . Ο αρχιτέκτονας λοιπόν είναι μια συνεχής παραγωγή νέων ιδεών, μια συνεχής αναζήτηση, μια συνεχής επιδίωξη του καλύτερου. ² Μετά από 27 χρόνια στο χώρο και έχοντας στο ενεργητικό μου πάνω από 360 μελέτες, παθαίνω τρακ κάθε φορά που έχω ένα καινούργιο οικόπεδο. Νιώθω εκείνη τη στιγμή την ευθύνη ότι η καινούργια μου δουλειά θα πρέπει να είναι καλύτερη από τις προηγούμενες, άρα, είναι σαν να ξαναδίνω εξετάσεις² . Αυτή είναι μία υποχρέωση του αρχιτέκτονα απέναντι στον εαυτό του και απέναντι στους άλλους κυρίως.

Εξαρτώμαι και απευθύνομαι σε ανθρώπους και δεν μπορώ να μην τους λαμβάνω υπόψιν μου² . Στόχος του αρχιτέκτονα δεν είναι άλλος από το να νιώθουν ευτυχισμένοι οι άνθρωποι στον χώρο που δημιουργήθηκε γι' αυτούς. ² Εάν τους κάνω δυστυχείς και ο χώρος τους διώχνει αντί να τους τραβάει εγώ απέτυχα² . Δημιουργία εκ του μη όντως, λοιπόν η αρχιτεκτονική. ² Αν δεν έχεις καινούργιες εμπνεύσεις, εάν δεν παράγεις καινούργια πράγματα, εάν δεν ενημερώνεσαι συνεχώς, εάν δεν αντιμετωπίζεις με τον δέοντα τρόπο τις ανάγκες του κάθε καινούργιου πελάτη σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά, οπότε καλύτερα φύγε. Ειλικρινά αυτό θα κάνω όταν κάποια στιγμή νιώθω ότι δεν παράγω πια νέες ιδέες. Όταν πουν ότι τα κτίριά μου είναι πλέον αναγνωρίσιμα, ότι είναι δικά μου, γιατί θα είναι ίδια ή σχεδόν ίδια το ένα με το άλλο² .

Αρχιτεκτόνημα με μέτρο και φαντασία

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του κυρίου Αναγνωστίδη είναι ο 'καλός λόγος'. Όση ώρα μιλούσαμε δεν σταμάτησε στιγμή να επαινεί νέους συναδέλφους του και να λέει 'μπράβο'. Άλλωστε δεν κρύβει ότι γίνεται ιδιαίτερα ευτυχής όταν βλέπει δουλειές με προσωπικότητα από εδώ και από εκεί στην Κομοτηνή.

Έτσι, εκείνο που έχουν να αποφύγουν οι νέοι αρχιτέκτονες είναι το ολίσθημα της εγωιστικής αλαζονείας... ² Πιστεύω λοιπόν ότι καλό είναι να είναι κανείς μετριόφρων, όχι ηττοπαθής, όχι looser. Αλλά να διεκδικεί αυτά που του πρέπουν, έχοντας όμως την αυτογνωσία μέχρι πόσα του πρέπουν, γιατί αν διεκδικήσεις περισσότερα από όσα σου πρέπουν, τότε είσαι γελοίος² . Ένα τέλειο αρχιτεκτόνημα λοιπόν θα πρέπει να επιτυγχάνει και στην λειτουργία και στην μορφή, χωρίς το ένα να κυριαρχεί εις βάρος άλλων. ² Ούτε τη λειτουργία θα πρέπει να θυσιάζεις για τη μορφή, ούτε τη μορφή να την αφήνεις παρακατιανή και να μην σ' ενδιαφέρει προς δόξαν της λειτουργίας. Και τα δύο πρέπει να συνυπάρχουν και να συλλειτουργούν στο βαθμό που πρέπει στο καθένα² . Μια περίεργη ιστορία η αρχιτεκτονική, μια κατάθεση ψυχής, αλλά και αναγνώριση του ωραίου. ² Τι θα κοστίσει ένα μπράβο συνάδελφε;² αναρωτιέται ο κ. Αναγνωστίδης υπερασπίζοντας, δικαίως, ότι δεν μειώνει τον αρχιτέκτονα. ² Αν είναι να είσαι χειρότερος, χειρότερος θα είσαι μια ζωή. Αν μπορείς να κάνεις κάτι ακόμη καλύτερο, κάντο. Η άμιλλα είναι πολύ ωραίο πράγμα, το να θάβεις τον άλλον δεν είναι ωραίο² ... Μια ιστορία χωρίς τέλος η αρχιτεκτονική... Και ο Μάνος Αναγνωστίδης;

Μια 'ιστορία' με διάβασμα, με ποίηση και λογοτεχνία, με μουσική... ² Πιστεύω ότι ο αρχιτέκτονας πρέπει να έχει μια πολύ ολοκληρωμένη προσωπικότητα δεν είναι τυχαίος εξειδικευμένος επιστήμονας. Είναι μια προσωπικότητα που έχει πολύ ευαισθητοποιημένες κεραίες και παίρνει μηνύματα από παντού² .

Ένας αρχιτέκτονας με κεραίες, ικανός να οσμιστεί, να μυρίσει, να νοιώσει, να καταγράψει, να αποκρυπτογραφήσει, να αποθηκεύσει τα μηνύματα του περιβάλλοντός του, των ανθρώπων γύρω του, της κοινωνίας, της τέχνης. ² Εάν δεν έχει πλούσια ψυχή δεν μπορεί να παράγει έργο² . Προσωπικότητα λοιπόν ο κ. Αναγνωστίδης, ευαισθητοποιημένος πάντα απέναντι στον άνθρωπο, τον οιονδήποτε άνθρωπο ασχέτως οιασδήποτε θρησκευτικοφυλετικής ταμπέλας. ² Ο άνθρωπος είναι πάντα άνθρωπος. Όλοι είμαστε παιδιά του Θεού² τονίζει και το γαλάζιο βλέμμα του γλυκαίνει ακόμη περισσότερο. Ο αρχιτέκτονας οφείλει να είναι μια προσωπικότητα απελευθερωμένη από βλακώδη ταμπού, από συμβάσεις και κατά συνθήκην ψεύδη, από ψευδοπουριτανισμούς πνευματικούς και μπλοκαρίσματα μυαλού... ² Εάν δεν είναι ελεύθερο μυαλό, ελεύθερη ψυχή και ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να παράγει έργο αξιόλογο² . Έτσι, σε όλη του τη ζωή προσπάθησε και προσπαθεί να βελτιώσει τον άνθρωπο Αναγνωστίδη. Καταλυτικός ο ρόλος του πατέρα του. ² Κατάφερε να μου δώσει από πολύ νωρίς την ιδέα ότι υπάρχουν κάποια πράγματα άξια λόγου και πολύτιμα σ΄ αυτή τη ζωή: η καλλιέργεια του μυαλού και της ψυχής μας² . Αυτός είναι ο κ. Αναγνωστίδης που πάντα έχει την πόρτα του ανοιχτή σε συναδέλφους, αλλά και ενοχλητικούς δημοσιογράφους που με το πρώτο αντιδρούν.

Δεν είναι η συλλογή και η συσσώρευση γνώσης το σημαντικό. Είναι η αξιοποίηση και η μετάλλαξη της γνώσης αυτής, ώστε, να βελτιώσεις και την ψυχή σου. Δεν σημαίνει ότι επειδή αποκτάς γνώσεις γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος, πρέπει αυτές οι γνώσεις να μεταλλαχθούν. Να βγει το 'ζουμί' και από αυτό το 'ζουμί' να ποτίσεις την ψυχούλα σου και να βελτιωθείς σαν άνθρωπος. Εγώ σε όλη μου τη ζωή αυτό προσπάθησα. Τι κατάφερα; Δεν ξέρω, απλώς ξέρω ότι αγαπώ πάρα πολύ την δουλειά μου...

Μαρία Νικολάου