ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Bernard Tschumi Architects, New York, Paris
Μιχάλης Φωτιάδης Συνεργάτες Αρχιτέκτονες, Αθήνα

Χρειάστηκαν πάνω απο 35 χρόνια για την μελέτη του Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΝΜΑ)! Έγιναν τέσσερις αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί από τους οποίους οι τελευταίοι ήταν διεθνείς κι όπου ο τελικός απαιτούσε στατική και ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, καθώς και υπογραφή Συμβάσεως με όλα τα τεκμήρια εκκίνησης του έργου. Το προϋπάρχον Μουσείο Ακρόπολης, ενσωματωμένο στον Ιερό Βράχο, ήταν μικρότερο από 2000μ². Αντίθετα, το νέο πρόγραμμα ζητούσε 14.000μ² για εκθεσιακές αίθουσες, φτάνοντας τα 23.000μ² με τη κάλυψη βοηθητικών χρήσεων όπως χώρων αμφιθεάτρου, περιοδικών εκθέσεων, εστίασης και καταστημάτων, αποθηκών, στάθμευσης εργαζομένων, μηχανολογικών εγκαταστάσεων, αποθηκών κλπ.

Το Νέο Μουσείο Ακρόπολης (ΝΜΑ) κατόρθωσε την εντυπωσιακή μεταφορά άνω των 4000 κύριων γλυπτών που κινήθηκαν με διελκυστίνδα από τους τρείς ισχυρότερους και ασφαλέστερους γερανούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Bernard Tschumi με γραφεία στην Νέα Υόρκη και Παρίσι καθώς και ο Μιχάλης Φωτιάδης της ‘’Αρχιτεκτονικής Συνεργασίας’’ στην Αθήνα, ήταν η νικήτρια αρχιτεκτονική ομάδα που ολοκλήρωσε την μελέτη ως τα σχέδια εφαρμογής, μέσα σε πολύ σφιχτό χρονικό πλαίσιο. Οι 7 ώρες διαφορά μεταξύ των δύο γραφείων επιτάχυνε την παραγωγή των σχεδίων. Όπως π.χ. η νύχτα της Νέας Υόρκης ήταν μέρα στην Αθήνα, (και τανάπαλιν) το παραγωγικό αποτέλεσμα της αθηναϊκής ομάδας έφευγε για την ομάδα της Νέας Υόρκης με τεχνολογικά προωθημένο ψηφιακό σύστημα. Η εκπόνηση της μελέτης προχωρούσε χωρίς παύση με παράλληλες συναντήσεις των επικεφαλής αρχιτεκτόνων στα γραφεία των δύο πόλεων.

Ο Παρθενώνας είναι μία από τις ισχυρότερες αναφορές αρχιτεκτονικής επιρροής στον δυτικό πολιτισμό. Ο σχεδιασμός ενός Μουσείου, απέναντι από το μνημείο, για την στέγαση και προστασία των κορυφαίων δημιουργιών της ελληνικής κλασσικής γλυπτικής μέσα σ’ ένα σύγχρονο αστικό τετράγωνο, με ανασταλτικά δεδομένα την σεισμογένεια και υψηλές θερμοκρασίες, αντιπροσώπευαν μια σημαντική πρόκληση. Τα νέα αρχαιολογικά οικιστικά ευρήματα του χώρου προσέθεσαν νέους προβληματισμούς.

κλικ για μεγέθυνση

Η επιλεγείσα θέση του Μουσείου στο οικοδομικό τετράγωνο Μακρυγιάννη έχει κύρια προσπέλαση από τον πεζόδρομο Διονυσίου Αρεοπαγίτου όπως και της στάσης του Μετρό με βοηθητικές από το διατηρητέο κτίριο Weiler. Το κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλειο (ΚΑΣ) είκοσι χρόνια πριν τον τελικό διαγωνισμό είχε καθορίσει τα κτίρια (κατοικιών) που νότια και δυτικά χαρακτηρίστηκαν απαλλοτριωτέα. Τρείς ιδιοκτησίες ονομάστηκαν διατηρητέες. Η έκταση εσωτερικά του τετραγώνου για την ανέγερση του ΝΜΑ προέκυψε μετά την αναγκαία τήρηση των νομίμων πολεοδομικών αποστάσεων από όλα τα περιβάλλοντα κτίρια (απαλλοτριωτέα ή διατηρητέα), γιατί η κατασκευή πιθανόν να ξεκινούσε πριν την νομική εκδίκαση απαλλοτρίωσης και ελευθέρωσης κάποιων οικοπέδων.

Στην τραπεζοειδή ελεύθερη έκταση που απέμεινε για το ΝΜΑ η προγραμματισμένη Αίθουσα του Παρθενώνα θα άλλαζε άξονα ώστε η ζωφόρος να δέχεται το φως με τον ίδιο τρόπο όπως και όταν πήρε μορφή από την ομάδα του Φειδία. Συμφωνήσαμε ότι η λύση μας θα βασιζόταν στην δύναμη του φυσικού φωτός της Αττικής. Η Αίθουσα του Παρθενώνα αποτελεί την στέψη, την κορυφή ενός ιστορικού τόξου καθορισμένου από τα γλυπτά της Ακρόπολης. Το διαφανές τζάμι που στην λύση κάλυπτε την Αίθουσα έγινε για ορισμένα μέλη της διεθνούς κριτικής επιτροπής, αρνητικό στοιχείο μιας ενεργοβόρου λύσης που έγινε αποδεκτή μόνο στην τελευταία ψηφοφορία. Το νέο αίθριο του Παρθενώνα έγινε αιχμή μιας χοάνης φωτός που περνώντας τα διαφανή δάπεδα ένωσε την κλασσική ζωφόρο με τις αρχαιολογικές ανασκαφές. Αυτές αποτελούν τμήματα από διατηρημένες γειτονιές χρόνων Ελληνιστικών, Ρωμαϊκών ή πρωτο-βυζαντινών (ως τον 7ο αιώνα). Δεν περιλαμβάνουν δημόσια κτίρια ή μέγαρα, αποδεικνύουν όμως την διαρκή κατοίκηση της περιοχής.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα έγιναν ένα θετικό στοιχείο στην εξέλιξη της σχεδίασης του ΝΜΑ γιατί παρουσιάζουν την παράλληλη ζωή επικαλυπτόμενων αστικών στρώσεων. Το πλέγμα του φορέα των 92 κολωνών γλύστρησε σχεδιαστικά μπρός – πίσω πάνω στην λεπτομερειακή αρχαιολογική αποτύπωση έως ότου αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες και στατικοί όλοι συμφώνησαν. Το ΚΑΣ (η οργάνωση που έδωσε την έγκριση για την αρχιτεκτονική άδεια) υπολόγισε την επιφάνεια που κάλυψαν οι κολώνες ως μικρότερη από δύο τοις εκατό (1.7%).

Το έργο χρειάστηκε να αντιμετωπίσει κάπου 140 καταγγελίες. Αυτές προέρχονταν από γείτονες, αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες, το ICOMOS και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Αν και επίσημα είχε συμπεριληφθεί στα προωθούμενα ‘’ Έργα Ολυμπιακών Αγώνων 2004", οι επιλύσεις νομικών διαδικασιών σήμαιναν μία καθυστέρηση τουλάχιστον ενάμιση έτους. Ευτυχώς η οργάνωση για την Ανέγερση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ, μια σχετικά ανεξάρτητη οργάνωση του Υπουργείου Πολιτισμού) έχοντας πρόεδρο τον καθηγητή αρχαιολογίας Δημήτρη Παντερμαλή, κατάφερε με υπομονή και επιμονή να οδηγήσει το έργο πέρα από σειρά εμποδίων.

Επίσκεψη

Οι επισκέπτες αφού περάσουν την είσοδο θα βρουν το κυλικείο, μουσειακό κατάστημα, αμφιθέατρο 200 θέσεων και αίθουσα περιοδικών εκθέσεων 500μ². Θα ανέβουν την γυάλινη ράμπα 12μ φάρδους που λειτουργεί ως εκθετήριο για τα ευρήματα των κλιτύων της Ακρόπολης. Με διάφορα ύψη, ως δυόμιση ορόφων, επιτρέπει περαστικά βλέμματα ψηλά στις Καρυάτιδες του Ερεχθείου.

Η ράμπα καταλήγει σε σκάλα που σταματά σε αρχαϊκό αέτωμα που οδηγεί στην Αίθουσα Αρχαϊκών. Με ύψος 8.00μ, με φατνώματα φυσικού φωτισμού στην οροφή, με νότιο υαλοστάσιο έως την οροφή έχει αντιηλιακή ανατολική προστασία με πανώ επένδυσης ανοξείδωτου χάλυβα. Εκτίθενται άλλα 4 αετώματα, απόδειξη ότι υπήρξαν τρείς αρχαϊκοί ναοί (πριν τον κλασικό), γλυπτοί κούροι, κόρες και αρχιτεκτονικά μέλη με ίχνη φυσικών χρωμάτων (όχρα, μαύρο, κεραμυδί) που το πορώδες μάρμαρο απορρόφησε. Από τα εκθέματα που θα παρουσιαστούν στο κοινό, τα μισά θα είναι για πρώτη φορά. Ο περίπατος οδηγεί στον κάθετο κόμβο που οδηγεί στην αίθουσα του Παρθενώνα. Ο κόμβος αποτελείται από δύο στοιχεία πυρήνα 5Χ50μ που περικλείουν 6 ανελκυστήρες, 8 σκάλες πυρασφαλείας, μηχανολογικά περάσματα και τουαλέτες κοινού. Κυλιόμενες σκάλες πλαισιώνουν ένα φαρδύ κύριο κλιμακοστάσιο. Οι επισκέπτες μπορούν να σταματήσουν στον ημιώροφο με μουσειακά καταστήματα, κυλικείο και εστιατόριο που εξυπηρετούνται στην μεγάλη ταράτσα που δημιουργεί το ισόγειο στέγαστρο εισόδου. Από εκεί είναι η πιο άμεση επαφή με την Ακρόπολη.

Συνεχίζοντας την άνοδο, ο επισκέπτης θα μπει στο αίθριο του Παρθενώνα με γυάλινες επιφάνειες επιπέδου και οροφής. Η έκθεση εγχάρακτων επιγραφών (που το κοινό δεν έχει ξαναδεί) θα παρουσιάσει τα "γραπτά του Παρθενώνα": οδηγίες κατασκευής, άρθρα συμφωνίας εργοδότη και κατασκευαστή, ανάλυση χρήσης συμμαχικών Αθηναϊκών χορηγιών. Διπλανός χώρος θα δείξει, μετά 70 χρόνια ολόκληρη την ζωφόρο του Ναού της Απτέρου Νίκης που διελύθη και αποθηκεύτηκε μόλις έγινε η κήρυξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Από το αίθριο υπάρχουν εκατέρωθεν δύο σημεία εξόδου. Αυτά είναι αποτέλεσμα της μόνης πραγματικής καταστροφής στα 2500 χρόνια ύπαρξης του μνημείου. Το 1678 ο βομβαρδισμός των Βενετών εναντίων των Τουρκικών δυνάμεων (που ως κατακτητές είχαν μετατρέψει το μνημείο σε αποθήκη πυρομαχικών και δυναμίτιδας) θρυμμάτισε τμήμα της στέγης, κολώνες και ζωφόρο.

Βγαίνοντας στην εξωτερική περίμετρο της Αίθουσας, η ζωφόρος των Παναθηναίων στέκεται περιβαλλόμενη από τον Αθηναϊκό ορίζοντα. Ο τελευταίος όροφος έχει λεπτές κολώνες ανοξείδωτου χάλυβα στις ίδιες αποστάσεις (κάνναβο) όπως και οι μαρμάρινες του μνημείου. Η ζωφόρος είχε σκαλιστεί στους τέσσερις φέροντες μαρμάρινους τοίχους (πάχους σχεδόν ενός μέτρου) στο ύψος 10.30μ. Σε ύψος πάνω από τριώροφου κτιρίου αποτεινόταν μόνο στους θεούς. Τώρα κατέβηκε στο ανθρώπινο βλέμμα του 1.50μ. Οι αυθεντικοί ελληνικοί λίθοι (έχουμε το 45%) θα τοποθετηθούν δίπλα στα Ελγίνεια αντίγραφα τους, (εάν δεν επιστραφούν) με διαφορετική απόχρωση ώστε ακολουθώντας το Σύμφωνο της Βενετίας να διαχωρίζονται τα γνήσια από τις κόπιες. (Μια σημαντική λίθος, ‘’του πέπλου’’, είναι έκθεμα στο Λούβρο).

Οι εξωτερικοί γυάλινοι τοίχοι της Αίθουσας κάθονται σε ένα περιμετρικό πάγκο ύψους 45 εκ που ως αγωγός κλιματισμού φυσά παγωμένο αέρα στο δάπεδο. Ο προσανατολισμός κάθε πλευράς καθορίζει ειδική προστατευτική μεταξοτυπία και διάφανα φύλλα σκίασης που λειτουργούν με αισθητήρες. Η βόρεια πλευρά του Παρθενώνα έχει την πιο ανεμπόδιστη θέα.

Οι επισκέπτες κατεβαίνοντας θα συναντήσουν τις Καρυάτιδες, που είναι μετα – Παρθένωνιες, ορισμένα ρωμαϊκά εκθέματα, πριν φθάσουν στην γυάλινη ράμπα εξόδου. Ένα καθιστικό ‘’διαδικτυακό’’ γεφυρώνει την ράμπα προσφέροντας απρόσμενες απόψεις.

Τα εγκαίνια αναμένονται στο τέλος του 2008. Το κοινό ήδη αποκτά την εμπειρία αυτής της μεγάλης εκθεσιακής προσπάθειας. Κάθε πρωί στο ισόγειο υπάρχει για τα δημοτικά σχολεία έκθεση για τα ευρήματα των νέων ανασκαφών. Τον Μάρτιο 08’ έγιναν ‘’εργασιακά εγκαίνια’’ με διήμερο συνέδριο της UNESCO και του Υπουργείου Πολιτισμού με Θέμα ‘’Επιστροφή Πολιτιστικών Αντικειμένων Στις Χώρες τους’’. Τον Ιούνιο 08’ ένα επιτυχημένο φιλανθρωπικό δείπνο ‘’για το Παιδί ‘’ απέδειξε πως το κτίριο μπορεί να γίνει προπομπός εκδηλώσεων για την ζωή της πόλης.

Του Μιχάλη Φωτιάδη

Λίγα λόγια για τη συγκεκριμένη δημοσίευση από τον Βασίλη Μιστριώτη, υπεύθυνο έκδοσης του greekarchitects.gr.

*Η συγκεκριμένη παρουσίαση ,εντάσσεται στην πρόταση – πρόσκληση του greekarchitects.gr , για την ανάδειξη σύγχρονου αρχιτεκτονικού έργου.
Λεπτομέρειες για την αποστολή προτάσεων δείτε ΕΔΩ.

ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Μακρυγιάννη 2-4 , Αθήνα 117.42

Σχεδιασμός 2001-2003
Συνολικό Εμβαδόν: 22.880 μ²

Κατασκευή : Θεμελίωση : ΘΕΜΕΛΙΟΔΟΜΗ ΑΕ,
Υπόγεια : ΑΛΤΕ ΑΕ 2005-09-06
Ανωδομή : ΑΚΤΩΡ Α.Ε (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΔΟΜΙΚΗ Α.Ε)

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ

1. Αρχιτεκτονική Μελέτη:

α. Bernard Tschumi Architects
Bernard Tschumi, αρχιτέκτων
Συνεργάτης: J. Rutten, αρχιτέκτων

β. Μιχάλης Φωτιάδης/ ΑΡ.ΣΥ. ΕΠΕ
Μιχάλης Φωτιάδης, αρχιτέκτων
Συνεργάτης: Γ. Κριπαράκος, αρχιτέκτων

2. Στατική Μελέτη:

Αρώνης – Δρέττας – Καρλαύτης Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε.
Μ. Αρώνης, πολιτικός μηχανικός
Ν. Μαρίνος, πολιτικός μηχανικός
Ν. Πέτροβιτς, πολιτικός μηχανικός
Π. Ρουσσάκης, πολιτικός μηχανικός
Γ. Σαββόπουλος, πολιτικός μηχανικός

3. Μηχανική Γεωστατική:

Ι. Μάλλιαρης, πολιτικός μηχανικός
Α. Ζουρίδης, πολιτικός μηχανικός

4. Η/Μ Μελέτη:

α. Αρώνης – Δρέττας – Καρλαύτης Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε.
Π. Γουρδουπάρης, ηλεκτρολόγος μηχανολόγος
Μ. Νινιός, ηλεκτρολόγος μηχανολόγος
Β. Σιμιτζής, μηχανολόγος

β. ΜΜΒ Όμιλος Μελετών Α.Ε.
Π. Μάρης, ηλεκτρολόγος μηχανολόγος
Ν. Σταυρόπουλος, μηχανολόγος

ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ

5. Αρχαιολόγος:

Μ. Μπρούσκαρη, τ. Έφορος Ακροπόλεως

6. Γεωτεχνικά:

Δρ. Α. Αναγνωστόπουλος, Καθηγ. ΕΜΠ
Επ. Καθ. Δρ. Β. Παπαδόπουλος, Καθηγ. ΕΜΠ
ΕΔΑΦΟΔΥΝΑΜΙΚΗ
Δρ. Γ. Γκαζέτας, Καθηγ. ΕΜΠ

Σωτηρόπουλος & Συνεργάτες ΑΤΕ

7. Σεισμική Μόνωση:

Δρ. Μ. Κωνσταντίνου, N.Y.S.U., Buffalo, N.Y, N.Y.

8. Σύμβουλοι Στατικών

OVE ARUP , structural

9. Μουσειολόγος:

FURNEAUX - STEWART, L. Stewart, μουσειολόγος

10. Φωτισμός:

OVE ARUP, F. Lam, Μελετητής Φωτισμού

11. Γυαλοκατασκευές

HDA : έρευνα και μελέτη όψεων, κλπ

12. Πυρασφάλεια:

H. Schattenmann, πολιτικός μηχανικός

13. Ακουστική:

Θ. Τιμαγένης, αρχιτέκτων

14. Ασφάλεια:

Κατράντζος Security Α.Ε.

15. Η/Μ Εγκαταστάσεις:

Α. Λυγεράκης, ηλεκτρολόγος μηχανολόγος

16. Μεταλλικές Κατασκευές:

Α. Σ. Καραμάνος, πολιτικός μηχανικός

17. Εσωτερική Μελέτη Χώρων Υποστήριξης:

WE Design, Φ. & Σ. Φωτιάδης

18. Οργάνωση Μαγειρείων:

AXES Τεχνική, Ε. Βρεττού

19. Αρχιτεκτονική Τοπίου:

Μ. Χαϊδοπούλου Adams, αρχιτέκτων τοπίου
Α. Μπαρμπούτσης, γεωπόνος

20. Γραφιστική:

WE Design, Θ. Πετρίδου