(123.11) Ενετικά Νεώρια Χανίων

Μεταπτυχιακός φοιτητής: Μιχάλης Ζώτος
Επιβλέπων Καθηγητής: Γιάννης Κίζης
Συνεργάτης: Ήβη Ευλογημένου
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Προστασία Μνημείων
Ημερομηνία παρουσίασης : Δεκέμβριος 2011

Τα 7 νεώρια που διατηρούνται σήμερα στην εσωτερική λεκάνη του ενετικού λιμένα Χανίων αποτελούσαν τμήμα ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος που περιελάμβανε 17 νεώρια μαζί με το Μεγάλο Αρσενάλι. Το συγκρότημα άρχισε να κατασκευάζεται στις αρχές του 16ου αιώνα για να καλύψει τις ανάγκες σε στόλο της μεγάλης δύναμης της εποχής, της Βενετίας. Τα Νεώρια είναι επιμήκεις θολοσκέπαστες κατασκευές με τον κατά μήκος άξονα στραμμένο προς την θάλασσα. Στην αρχική τους μορφή τα Νεώρια ήταν ανοιχτά προς την πλευρά της θάλασσας, η οποία εισχωρούσε στο εσωτερικό τους ως ένα σημείο, έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανάσυρση των σκαφών. Η εσωτερική επικοινωνία των αρσεναλίων, γίνεται με τοξωτά ανοίγματα στο πάχος της τοιχοποιίας. Ο κάθε θόλος καταλήγει σε βορρά και νότο σε τριγωνικό αέτωμα, τονισμένο με πέτρινο γείσο και οι επιφάνειές τους είναι καλυμμένες με κονίαμα από κόκκινο κουρασάνι. Το συγκρότημα αποπερατώθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και από τότε έχει δεχθεί ένα πλήθος μετασκευών, καθαιρέσεων και καταρρεύσεων που καθόρισαν τη μορφή του. Στις σημαντικότερες αλλαγές περιλαμβάνονται:

- η κατάρρευση των 9 νεωρίων του συγκροτήματος και η κατασκευή στη θέση τους του κτηρίου του Τελωνείου και 2 πλατειών
- η δημιουργία της προβλήτας του λιμανιού που απέκοψε τα νεώρια από την θάλασσα
- η αφαίρεση της κεντρικής πύλης εισόδου στο τέρμα της οδού Δασκαλογιάννη
- η κατασκευή τοίχων που καλύπτουν το τύμπανο του θόλου στη βόρεια όψη
- η αλλαγή της στάθμης του δαπέδου με πλάκα σκυροδέματος
- η κατασκευή παραπηγμάτων σε επαφή με τον Ανατολικό τοίχο του Συγκροτήματος
- η κατασκευή νέων τοίχων στο εσωτερικό του συγκροτήματος που φράζουν κάποια από τα τοξωτά ανοίγματα
- η κατάρρευση τμημάτων των θόλων του 4ου και 5ου νεωρίου

Σήμερα τα νεώρια χρησιμοποιούνται σαν αποθήκες και εργαστήρια του Δήμου Χανίων και της ΚΕ' ΕΠΚΑ ενώ λόγω της διαρκούς εγκατάλειψης πάσχουν από μία σειρά προβλημάτων παθολογίας αλλά και ανάδειξης. Τα σημαντικότερα προβλήματα είναι:

- Η αποκόλληση των νοτίων εγκάρσιων τοίχων από τους διαμήκεις και τους θόλους
- Οι ρηγματώσεις στους θόλους
- Η ανερχόμενη και κατερχόμενη υγρασία σε μεγάλα τμήματα των τοίχων και των θόλων που έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη αυτοφυούς βλάστησης και βιολογικών επικαθίσεων.
- Η αποκοπή των νεωρίων από το θαλάσσιο περιβάλλον με την δημιουργία της προβλήτας
- Η υποβάθμιση του μνημείου από τις πρόσθετες κατασκευές
- Η κατάρρευση κάποιων τμημάτων των γείσων

Η πρόταση αποκατάστασης και επανάχρησης θα έχει δύο στόχους. Πρώτον, κύριο μέλημα θα είναι η αποκατάσταση του κελύφους με την επίλυση των στατικών προβλημάτων, την απομάκρυνση των μεταγενέστερων προσθηκών που αλλοιώνουν την εικόνα του μνημείου καθώς και την ανάδειξη των επιμέρους ιστορικών φάσεων που έχουν μεγάλη σημασία για το μνημείο. Δεύτερον, η επέμβαση θα επικεντρωθεί στην ανάδειξη του μνημείου μέσα από νέες χρήσεις όπως το Μουσείο Αλιείας, νέες κατασκευές και διαμορφώσεις του περιβάλλοντος χώρου. Συνοπτικά, οι κυριότερες επεμβάσεις είναι:

- Αποκοπή τμημάτων της προβλήτας στα βόρεια και εισχώρηση του νερού μέσα στα νεώρια.
- Αναδιαμόρφωση των πλατειών Κατεχάκη και Τελωνείου και ανάδειξη των υπολειμμάτων των κατεδαφισμένων νεωρίων.
- Κατεδάφιση των μεταγενέστερων τοίχων.
- Ανακατασκευή της κεντρικής πύλης των νεωρίων.
- Νέες κατασκευές που θα φιλοξενήσουν την βιβλιοθήκη του συγκροτήματος, το αναψυκτήριο, το αμφιθέατρο και τα γραφεία του μουσείου.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.