(161.11) Γραμμή παραγωγής στη Σχοινούσα

Φοιτήτριες: Νομικού Καλλιόπη, Ραυτοπούλου Ναταλία - Χριστίνα
Επιβλέπων: Παπαϊωάννου Τάσης
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ
Ημερομηνία παρουσίασης: 5 Δεκεμβρίου 2011

Σύντομη περιγραφή : Ο σχεδιασμός ενός συνόλου χώρων παραγωγής, με έμφαση στην παραδοσιακή παραγωγική διαδικασία, σε συνδιαλλαγή με τις ανάγκες του σήμερα, αποσκοπεί στην ανάδειξη του νησιού μέσα από τα προϊόντα που παράγει ο τόπος και οι άνθρωποί του. Βασική προϋπόθεση είναι η ένταξη και η εναρμόνιση των παραγόμενων μορφών στο χώρο ώστε να μην αλλοιώνονται τα χαρακτηριστικά του τόπου.

Σε ένα νησί που ανήκει στο σύμπλεγμα των Μικρών Κυκλάδων, τη Σχοινούσα, ο βασικός τομέας στον οποίο   στηρίζεται η οικονομία είναι ο πρωτογενής. Εκεί όπου το αγροτικό και κτηνοτροφικό στοιχείο επικρατεί, επιλέγουμε να σχεδιάσουμε ένα παραδοσιακό τυροκομείο, έναν ξυλόφουρνο με χώρο ζυμωτηρίου, ένα παρασκευαστήριο τοπικών εδεσμάτων με σάλα εστιατορίου και ένα πρατήριο πώλησης ντόπιων προϊόντων.

Παρόμοια δραστηριότητα σε οργανωμένη μορφή δεν υπάρχει στο νησί. Το συγκρότημα θα δημιουργήσει οικονομικά κίνητρα στους κατοίκους, θα διατηρήσει  τον τοπικό πληθυσμό και θα συμβάλει στην ενδυνάμωση του τόπου.

Μορφολογικά ο χαρακτήρας της επέμβασης εξαρτάται άμεσα από την ανάγνωση του τόπου. Σχεδιαστική πρόθεση είναι η διατήρηση της φυσιογνωμίας του νησιού (υφές, υλικά, κλίμακα), η αξιοποίηση της ιδιαίτερης τοπογραφίας  στην  περιοχή επέμβασης (προσανατολισμός, ανάγλυφο, θέα), καθώς και  η σωστή διαχείριση της υφιστάμενης κατάστασης (υπάρχοντα κτίσματα, προσβάσεις, χαράξεις).

Η θέση του οικοπέδου θεωρείται συμβολική. Επεμβαίνουμε σε αγροτική περιοχή, αλλά ταυτόχρονα σε μικρή απόσταση από τη Χώρα, τον οικισμό Παναγία. Η εγκατάσταση κοντά στη πηγή της πρώτης ύλης εξασφαλίζει την ποιότητα και μειώνει το κόστος. Παράλληλα, η γειτνίαση με περιοχή τουριστικού ενδιαφέροντος κοντά στο νέο λιμάνι, ενισχύει την επισκεψιμότητα και εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα. Επιπλέον την επιλογή της τοποθεσίας καθόρισαν τα φυσικά χαρακτηριστικά του οικοπέδου, η εξαιρετική θεά καθώς και τα υπάρχοντα κελύφη. Στο άνω τμήμα του οικοπέδου, δίπλα στο πέτρινο αλώνι, δεσπόζει ο παλιός αλευρόμυλος, τοπόσημο του νησιού. Μαζί με  μεταγενέστερες αγροτικές εγκαταστάσεις, όλα αποτέλεσμα ίδιο - κατασκευής, δημιουργούν ένα αρμονικό σύνολο.

Βασική χειρονομία, είναι η διατήρηση και ανάδειξη του μύλου, του αλωνιού και των ξερολιθιών στα όρια του οικοπέδου, καθώς αποτελούν σημεία αναφοράς. Προτείνεται η επαναλειτουργία του αλευρόμυλου, για την ενίσχυση της παραγωγής και τη σύνδεση του παρελθόντος με τις προτεινόμενες χρήσεις. Από τα επιμέρους κελύφη κρίνεται ότι μια παλιά αποθήκη μπορεί να καλύψει τις ανάγκες ενός μικρού πρατηρίου, ενώ τα μαντριά γκρεμίζονται προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν τα υλικά τους.

Το συγκρότημα χωροθετείται με σημείο αναφοράς τον μύλο, ενώ η λειτουργική διάταξη της εκάστοτε μονάδας στρέφεται σε διαφορετικά σημεία θέασης. Ο περιβάλλον χώρος παραμένει άγονος και ανεπεξέργαστος, ενώ διατηρούνται και αναδεικνύονται τα χωμάτινα καλντερίμια που χάραξε στον χρόνο το ανθρώπινο αποτύπωμα.  Η εκμετάλλευση του υπαίθριου χώρου στο ελάχιστο δυνατό, διαφυλάσσει τη φυσιογνωμία της περιοχής. Οι παραγόμενες μορφές διακρίνονται από απλές γραμμές, καθαρή γεωμετρία και διατηρούν την ανθρώπινη κλίμακα. Η χρήση τοπικών υλικών, με κυρίαρχο τη πέτρα, σε συνδυασμό με σύγχρονα υλικά, στοχεύει στην ένταξη στο περιβάλλον και στην απόδοση της υλικότητας του τοπίου.

Κεντρική ιδέα της σύνθεσης είναι η δημιουργία χάραξης που ορίζουν οι υπάρχουσες δομές και σε αυτήν εντάσσονται οι νέες χρήσεις. Οι δύο βασικές προσβάσεις στη περιοχή μελέτης,   μια από τον οικισμό Παναγιά και μια από το νέο λιμάνι, ορίζουν τα άκρα της χάραξης, ενώ ταυτόχρονα σηματοδοτούν τον καταμερισμό των λειτουργιών σε αυτά. Στο άνω οικόπεδο τοποθετούνται εμπορικές και παραγωγικές χρήσεις μικρής κλίμακας, εξασφαλίζοντας τη νοηματική συνέχεια του οικισμού. Το πρατήριο, το εστιατόριο και ο φούρνος, μαζί με τον μύλο και το αλώνι δημιουργούν ένα εσωστρεφές σύνολο γεμάτο ζωή. Αντίθετα η μεγάλη μονάδα του παραδοσιακού τυροκομείου. Απομονώνεται στο κάτω οικόπεδο ως οχλούσα χρήση και καλύπτει την ανάγκη για άμεση εξυπηρέτηση από τον περιφερειακό.

Ως αρχή σχεδιασμού επιλέχθηκε μια αυστηρή χάραξη που ενοποιεί τις φαινομενικά ανεξάρτητες και απομακρυσμένες λειτουργίες. Ένας νοητός άξονας, μια «γραμμή παραγωγής», συνδέει τα κέντρα του μύλου και του αλωνιού, προεκτείνεται και  ορίζει τη χωρική διάταξη του τυροκομείου. Λαμβάνει υπόσταση ως μια γραμμική βατή πορεία με απόληξη το τυροκομείο και εξασφαλίζει την οπτική επαφή (φυγή)  τυροκομείου - μύλου. Την πορεία συνιστούν δυο τοιχία που προβάλουν από το έδαφος και καταλήγουν σε ισχυρούς τοίχους εναλλάσσοντας την πορεία σε κτίριο. Ο ένας τοίχος αναδιπλώνεται και ορίζει την μορφή και την έκταση του τυροκομείου, ενώ ο άλλος φέρει μικρή κτιριακή απόληξη (λεβητοστάσιο), προσδίδοντας μικροκλίμακα και απελευθερώνοντας την κίνηση.

Το τυροκομείο αξιοποιεί τον νότιο προσανατολισμό και την κλίση του οικοπέδου, εξασφαλίζοντας υπόσκαφους χώρους. Την σχεδίασή του ως μονάδα παραγωγής, καθορίζουν οι λειτουργικές απαιτήσεις και ο εξοπλισμός του. Η παραγωγή του τυριού υπαγορεύει τους απαραίτητους χώρους (παραλαβή, τυροκόμιση, αποθήκευση) και την διάταξη. Προκύπτει ένα γραμμικό κτίριο, που ενισχύεται από τον λειτουργικό διάδρομο σε όλο το μήκος του. Ο διάδρομος ορίζεται από τον ισχυρό αναδιπλούμενο τοίχο αντιστήριξης που απομονώνει τους υπόσκαφους χώρους (άλμη, ωρίμανση, στράγγιση, συντήρηση), ώστε να εκμεταλλεύονται πλήρως τις συνθήκες εδάφους. Ο φυσικός φωτισμός και αερισμός εξασφαλίζεται με φεγγίτες, αεραγωγούς και ημι - υπαίθριους χώρους (παραλαβή γάλακτος, φόρτωση - εκφόρτωση προϊόντων) που συμπληρώνουν τη σύνθεση. Ιδιαίτερο μορφολογικό στοιχείο αποτελεί η καμινάδα του λεβητοστασίου, όπου γίνεται η καύση του τυρόγαλου για την προστασία του εδάφους από την τοξικότητα. Η καμινάδα συνιστά ένα ισχυρό κάθετο στοιχείο που εξισορροπεί τις οριζόντιες επιφάνειες.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.