(183.11) Ανασυγκροτώντας το τοπίο l Τουρκοβούνια

Φοιτήτρια: Ποτηριάδη Ιωάννα
Επιβλέπουσες: Μπ. Μπαμπάλου, Ε. Μίχα
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία υποστήριξης: 05/12/2011

Αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας είναι τα Τουρκοβούνια, τρεις λόφοι αξονικά τοποθετημένοι στο λεκανοπέδιο της Αττικής και πιο συγκεκριμένα ο ελεύθερος,αδόμητος χώρος που έχει παραμείνει ως το υπόλειμμα, το αρνητικό σχήμα της επέκτασης και της πύκνωσης του αστικού ιστού.

Μέσα από την ανάγνωση της φυσιογνωμίας της περιοχής ως στόχος αναδύθηκε η αναζήτηση ενός νέου τρόπου προσέγγισης του εναπομείναντος 'φυσικού' χώρου, η νοηματοδότησή του μέσα από την ανάγνωση της ιστορίας και των διαδοχικών μετασχηματισμών που έχει υποστεί και η συρραφή του με το σώμα της πόλης ώστε να αποτελέσει οργανικό μέλος του.

Για να γίνει αντιληπτή η υπάρχουσα κατάσταση, την πρώτη βιωματική καταγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής, ακολούθησε η εξέταση της εξέλιξής της στο χρόνο και στη συνέχεια η αποδόμησή της στα διάφορα layers που τη συγκροτούν: φυσικοί παράμετροι (ανάγλυφο, γεωλογία-νερό, βλάστηση), λατόμευση, αστικοί παράμετροι (οδικό δίκτυο, δόμηση-κλειστά συστήματα-κατακερματισμός του εσωτερικού της περιοχής, τυπολογία των ορίων). Μέσα από αυτή τη διερεύνηση αναδύονται οι προβληματικές καταστάσεις και τα στοιχεία εκείνα στα οποία θα αγκιστρωθεί ο σχεδιασμός.

Ο κατακερματισμός και η αποσπασματικές επεμβάσεις - οι ισχυροί οδικοί άξονες (Λεωφόρος Ομορφοκκλησιάς, οδός Αναγεννήσεως), τα κλειστά συστήματα (η μονάδα επεξεργασίας νερού της ΕΥΔΑΠ, το Ολυμπιακό Γυμναστήριο, το άλσος Βεϊκου) & οι αυθαίρετοι οικισμοί - σε συνδυασμό με τις ασυνέχειες του αναγλύφου και τα ανενεργά λατομεία τραυματίζουν και καθιστούν μη προσβάσιμη μια μητροπολιτική και εξαιρετικά γοητευτική περιοχή.

Προτείνεται μια επιπλέον στρώση επέμβασης, η  οποιά παίρνοντας  αφορμή από την ανάγνωση του αναγλύφου και του φυσικού στοιχείου, των αστικών υποδομών, των ροών από και προς την πόλη και της ιστορικής συγκρότησης της περιοχής, έρχεται

-να την ανασυγκροτήσει εσωτερικά,
-να επαναδιαπραγματευτεί τα όριά της με τον ιστό και
-να προτείνει  ένα σενάριο δράσεων που θα αναδείξει την ταυτότητά της.

Η πρόταση οργανώνεται σε 2 τμήματα: το πρώτο, σε επίπεδο masterplan/στρατηγικής αφορά τη σταδιακή ανάκτηση των 2 βορειότερων λόφων Φιλοθέης και Ψυχικού-Γαλατσίου (συνολική έκταση περίπου 2500 στρ.) , ενώ το δεύτερο, σε σχεδιαστικό επίπεδο, εστιάζει στην πεδινή περιοχή ανατολικά της Λεωφ. Βεϊκου που γειτνιάζει με το όριο της Ν. Ιωνίας (περίπου 700 στρ.).

Βασικές αρχές της επέμβασης είναι πρώτον η συνολική θεώρηση και ο συνολικός χειρισμός του υπολειμματικού 'φυσικού' χώρου, -μια αντιμετώπιση που απουσιάζει στο χειρισμό της περιοχής ως τώρα- και δεύτερον η διαβάθμιση της έντασης της επεξεργασίας και η οργάνωσή του προτεινόμενου σεναρίου λειτουργιών σε ζώνες, ανάλογα με  το χαρακτήρα των υφιστάμενων λειτουργιών, το βαθμό της υποβάθμισης, τη προσβασιμότητα (γειτνίαση με πυκνοδομημένες περιοχές και βασικούς οδικούς άξονες) και το ανάγλυφο.

Πιο συγκεκριμένα, το πεδινό τμήμα εξαιτίας της ηπιότητας του αναγλύφου, έχει κατακτηθεί από αστικές υποδομές (λεωφόρος Ομορφοκκλησίας, μονάδα επεξεργασίας νερού ΕΥΔΑΠ, Ολυμπιακό Γυμναστήριο, σχολικά κτίρια) και απαιτεί την πιο επιθετική μεταχείριση. Είναι το πιο αστικό και ανθρωπογενές τόσο όσον αφορά τις υφιστάμενες λειτουργίες όσο και όσον αφορά το προτεινόμενο σενάριο λειτουργιών και την ένταση της χωρικής επεξεργασίας.

Ακολουθεί η ζώνη των καλλιεργειών -η γεωμετρικοποιημένη και εξημερωμένη για τις ανθρώπινες ανάγκες φύση- ως το ενδιάμεσο ανάμεσα στο αστικό κομμάτι της επέμβασης και το πιο φυσικό.  Σχεδιαστικά, η γραμμική επεξεργασία οργανώνει την κίνηση, παραλαμβάνοντας τις ροές από το σκληρό όριο της πόλης και διοχετεύοντάς τες στην πιο φυσική περιοχή. Παράλληλα οι καλλιέργειες εισάγουν μια λειτουργία παραγωγική με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, ενεργοποιώντας την καθημερινότητα του πάρκου.

Στα πρανή του λόφου, όπου η ανθρώπινη επέμβαση έχει διαχρονικά διαμορφώσει το τοπίο μεσω της βόσκησης, της υλοτόμησης, των τμηματικών αναδασώσεων, τις περιοδικής και αυθαίρετης οίκησης, της λατόμευσης και των επιχωματώσεων η επέμβαση επικεντρώνεται στην ανάκτηση και ενίσχυση του φυσικού στοιχείου. Στόχος είναι η εισαγωγή και η οργάνωση της βλάστησης και των κινήσεων ακολουθώντας και αναδεικνύοντας τα σχήματα του αναγλύφου και παραλαμβάνοντας τις ροές από τον ιστό.

Τέλος, ο λατομευμένος λόφος αντιμετωπίζεται ως χώρος μνήμης και παρατήρησης γεωλογικών διεργασιών και είναι η περιοχή που δέχεται το μικρότερο βαθμό επέμβασης.

Σχεδιαστικά εστιάζω στην πεδινή περιοχή. Λόγω της γειτνίασής της με πυκνοδομημένες περιοχές και τη λεωφόρο Ομορφοκκλησιάς, μπορεί δυνητικά να λειτουργήσει ως το "κατώφλι", η ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στον αστικό ιστό και το "φυσικό κενό".

Τα θέματα που εντοπίζονται στην περιοχή αυτή, είναι η αμηχανία της μετάβασης από το σκληρό όριο του αστικού ιστού στο αδόμητο, ο κατακερματισμός της περιοχής από ιδιοκτησίες & κλειστά συστήματα και οδικούς άξονες, το πόλυ ήπιο ανάγλυφο που αδυνατεί να οργανώσει αρχιτεκτονικά το χώρο, η αποσπασματική οικειοποίηση της με όρους αξιοποίησης. Προτείνεται η δημιουργία ενός πλέγματος-υποβάθρου το οποίο σαρώνοντας το χώρο, μετασχηματίζει περιοχές του αναγλύφου, δημιουργεί ένα δεύτερο σύστημα αναφοράς πάνω στο οποίο ανασυγκροτούνται τα θραύσματα της πόλης  που έχουν καταλάβει το 'κενό', αναιρεί κατά τόπους τα όρια των κλειστών συστημάτων, αγκαλιάζει προστατευτικά τη 'φυσική' περιοχή και υποδέχεται και οργανώνει τις κινήσεις - ροές από την πόλη για να τις διοχετεύσει στο πιο φυσικό κομμάτι.

Το στοιχείο που οργανώνει νοηματικά και αρχιτεκτονικά το χώρο είναι το νερό. Το σύστημα των χαράξεων συνδέει έναν τεχνητό και έναν φυσικό πόλο με αναφορά στο νερό:τη μονάδα επεξεργασίας νερού της ΕΥΔΑΠ νότια, με την περιοχή όπου εντοπίζονται οι καλαμιώνες, ο εγκιβωτισμένος Ποδονίφτης (προδίδουν την ύπαρξη υπογείου υδροφόρου καρστικού ορίζοντα σχετικά κοντά στην επιφάνεια) και το Αδριάνειο Υδραγωγείο στη βορινή απόληξη της περιοχής.  Αρχιτεκτονικά το νερό εκφράζεται στη λύση με τα αρδευτικά αυλάκια των καλλιεργειών, τα υδατινα στοιχεία κατά μήκος των πορειών και τις πλατείες του νερού στους δύο πόλους.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.