(121) Τέμενος

Φοιτήτρια : Ζαχαροπούλου Δέσποινα
Επιβλέποντες Καθηγητές ΕΜΠ : Βάνα Ξένου, Ανδρέας Κούρκουλας
Σύμβουλος Αρχιτέκτονας : Χρήστος Παπούλιας
Ημερομήνια παρουσίασης : 9 Μαρτίου 2010
Διπλωματική εργασία σχολής Αρχιτεκτόνων Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

Ευχαριστώ τον καθηγητή ΕΜΠ: Μιλτιάδη Τζιτζά

Σύντομη Περιγραφή

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία είναι μια αρχιτεκτονική πρόταση για το  «Τέμενος[*]»,  ένα χώρο που οραματίστηκε ο σκηνοθέτης  Gregory Μarkopoulos  αφιερωμένο στο συνολικό του έργο, καθώς  και στο έργο του σκηνοθέτη και συντρόφου του Robert Beavers.
Η λύση που προτείνεται χαρακτηρίζεται από  λιτές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις-θραύσματα στο φυσικό τοπίο, οι οποίες ενοποιούνται μέσω του βλέμματος και της κίνησης, με σκοπό οι επισκέπτες-θεατές  να προετοιμαστούν  για τη θέαση της Ταινίας.

Εισαγωγή

Οι ταινίες του Gregory Markopoulos[1]  θεωρούνται σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου, κυρίως,  επειδή εισάγουν μια νέα αφηγηματική φόρμα  μέσω της χρήσης μονών καρέ: θραύσματα εικόνων εναλλάσσονται συνεχώς δημιουργώντας ένα ρυθμό. Ο θεατής συμμετέχοντας  στο ρυθμό της Ταινίας βιώνει μια εμπειρία οραματική ενεργοποιώντας  μια έντονη ενδοσκοπική διαδικασία. Ο Markopoulos στο όραμά του για το «Τέμενος» προσδοκούσε τη συμμετοχή του κοινού στην θέαση της ταινίας, σε μια κατάσταση ανάλογη αυτού που λάμβανε χώρα στα Αρχαία Ασκληπιεία όπου οι επισκέπτες  οδηγούνταν στην ίαση μέσω θεραπευτικού ονείρου. 

 
Προβολές από το έργο του  Markopoulos «Ενιαίος» κοντά στη Λυσσαρέα (2008),  φωτ. Δέσποινα Ζαχαροπούλου

Ο Markopoulos οραματίστηκε το «Τέμενος[2]»  να χτιστεί μέσα στο συγκεκριμένο Αρκαδικό τοπίο που βρίσκεται δύο χιλιόμετρα από το χωριό Λυσσαρέα, τον τόπο καταγωγής του. Πρόκειται για ένα «τόπο οριακό», μια «χοάνη» δίπλα από την οποία υπάρχει φυσικό ρήγμα-γκρεμός. Εκεί, οι δύο κινηματογραφιστές διοργάνωναν υπαίθριες προβολές  των έργων τους (1980-86), οι οποίες συνεχίζονται και μετά τον θάνατο του Markopoulos (1992) από τον σύντροφό του Robert Beavers (2004,2008).

 

 

Έχοντας ως αφετηρία το όραμα του Markopoulos για το  «Τέμενος» , η συγκεκριμένη εργασία έχει τις εξής βασικές προθέσεις:

Α) Η αρχιτεκτονική να λειτουργήσει περισσότερο ως το φόντο, το πλαίσιο που -όσο το δυνατόν χαμηλόφωνα-  θα δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την θέαση του έργου των δύο κινηματογραφιστών, χωρίς να ανταγωνίζεται την Ταινία και χωρίς να εισάγει μια δική της αφήγηση μέσα από σύμβολα και αναφορές.

Β) Η αρχιτεκτονική, μέσα από λιτές και στιβαρές  γεωμετρικές κατασκευές , να διερευνήσει και να εκφράσει την παρουσία του «Τεμένους» εντός του φυσικού τοπίου, μέσα από δίπολα όπως: γεωμετρία-τοπογραφία, αρχιτεκτονική-φύση, σκληρό-μαλακό, και να διαχειριστεί τη σχέση με το χρόνο με υλικά ανθεκτικά (μπετόν, λαμαρίνα) εκφράζοντας έτσι τη φράση του Aldo Rossi: «Μνημείο είναι η αντοχή στο χρόνο» . 

 

 

Κεντρική Ιδέα:

Έχοντας ως πυρήνα την οθόνη, τοποθετούνται στο τοπίο μόνιμες αρχιτεκτονικές κατασκευές-θραύσματα οι οποίες ενοποιούνται μέσω της κίνησης και του βλέμματος, κάτι αντίστοιχο με τον κινηματογράφο του Markopoulos, όπου τα μονά καρέ ενοποιούνται μέσω της κίνησης και της όρασης. Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία του τοπίου, δημιουργείται ένας ρυθμός απόκρυψης και φανέρωσης του χώρου προβολών, καθώς ο επισκέπτης κινείται  στο φυσικό μονοπάτι ακολουθώντας το ανάγλυφο ενώ η βλάστηση εμποδίζει ή επιτρέπει τη θέαση-εποπτεία.

Τελικός στόχος είναι ο επισκέπτης να εμπλακεί σε μια εξερεύνηση του τοπίου, και να προετοιμαστεί για τη θέαση των έργων των δύο κινηματογραφιστών.

 

Από πάνω αριστερά και δεξιόστροφα: 1)Κίνηση, 2)Βασικές θεάσεις , 3) Φως Οθόνης Προβολής

 

 Η αρχιτεκτονική λύση που προτείνεται αποτελείται από:

α)τον Υπαίθριο Χώρο Προβολών
β)το Αρχείο (με τα γραπτά και τις ταινίες των δύο κινηματογραφιστών[3])
γ)το Κτίριο Διαμονής (5-10 ατόμων) 

 

 

 

Α) Ο  Χώρος Προβολών ορίζεται από την Οθόνη, το κατεξοχήν στοιχείο που συνδέεται με την Ταινία. Η οθόνη είναι αυτή που τοποθετείται πρώτα στο τοπίο και αποτελεί μια μόνιμη κατασκευή, μια κατακόρυφη πλάκα από μαύρη λαμαρίνα. Η θέση της καθορίζεται από  την κίνηση και το βλέμμα του επισκέπτη, καθώς και από την πορεία του ηλίου.  Κατά τη διάρκεια των προβολών, οι θεατές τοποθετούνται ελεύθερα στο τοπίο, σε κινητά καθίσματα ή ξαπλωμένοι απευθείας στο έδαφος [4]. 

 

 
Στο πάνω αριστερά 3D: εικόνα μέσα στην οθόνη ©The Temenos.

 

Β)Το Αρχείο τοποθετείται σε άμεση σχέση με τον Χώρο Προβολών. Άλλωστε το «Τέμενος», εκφράζει την ενότητα της Ταινίας  με το Αρχείο. Αναφέρεται το ένα στο άλλο, αλλά ταυτόχρονα διατηρούν την αυτονομία τους. Ο υπαίθριος χώρος του κτιρίου μπορεί να συνεργαστεί λειτουργικά με τον Χώρο Προβολών, ενώ η τυφλή όψη από μπετόν λειτουργεί ως ουδέτερο φόντο απομονώνοντας παράλληλα αυτούς που μελετούν μέσα στο εσωτερικό του Αρχείου.

 

 

 Γ) Το κτίριο της Διαμονής τοποθετείται σε απόσταση από την ενότητα Προβολής-Αρχείου. Μπορεί να φιλοξενήσει   5-10 άτομα (διοργανωτές, μελετητές, διακεκριμένους επισκέπτες). Η θέση του κτιρίου επιλέγεται με κριτήριο την θέα προς το Χώρο Προβολών. Παρολαυτά, το περίκλειστο κέλυφος από σκυρόδεμα εμποδίζει τη θέα κάνοντάς την να λειτουργεί περισσότερο ως μνήμη-αναμονή. Παράλληλα, ο πυρήνας-αίθριο της κάθε μονάδας διαμονής, στρέφει το βλέμμα προς τον ουρανό ωθώντας τη σκέψη σε περισυλλογή.

 

 

 

 Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους: Robert Beavers, Λίζυ Καλλιγά, Ντένη Ζαχαρόπουλο, Κωνσταντίνο Γιάνναρη.

 

Σημειώσεις
[*] "τέμενος, εος, τό (ΤΕΜ, τέμνω) μέρος γης  αποκεχωρισμένον ή σεσημειωμένων ως κτήμα ανήκον εις επίσημόν τι πρόσωπον,
μάλιστα εις βασιλείς ή αρχηγούς. ΙΙ. μέρος γης αποκεχωρισμένον από πάση κοινής και συνήθους χρήσεως και αφιερωμένων
εις θεόν ως ιερόν έδαφος, πρβλ. άλσος - Καθ' Ησυχ. "τέμενος" πας ο μεμερισμένος τόπος τινί, εις τιμήν, ή ιερόν και βωμός,
ή απονεμηθέν θεώ βασιλεί." (Λεξικό Lidell and Scott)Βλ. επίσης: Τέμενος-Τέμνω-Τομή.
[1] O Gregory Markopoulos ήταν ανεξάρτητος αμερικανός σκηνοθέτης, ελληνικής καταγωγής (Αρκαδία). Το έργο του ξεκινά από
τη δεκαετία του '40, ενώ υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ομάδας των Νέω Ανεξάρτητων Κινηματογραφιστών στη Νέα Υόρκη της
δεκαετίας του '60. Συνυπήρξε ή συνεργάστηκε με καλλιτέχνες όπως οι: Andy Warhol, Jonas Mekas, Gilbert and George, Jack Smith, Kenneth Anger.
[2] Για τον Markopoulos, το «Τέμενος» θα αποτελείται από τον Υπαίθριο Χώρο Προβολών και το Αρχείο με τα γραπτά, όλο το
σχετιζόμενο έντυπο υλικό και τις ταινίες των Markopoulos και Beavers.
[3] Πρόκειται για ένα αντίγραφο του Αρχείου (Temenos Archive) που έχει έδρα τη Ζυρίχη.
[4] Η θέση του Χώρου Προβολών και ο τρόπος που τοποθετούνται οι θεατές στο τοπίο κατά τη διάρκεια των προβολών,
εμπνέονται από την προσωπική μου εμπειρία παρουσίας στις προβολές της ταινία του Markopoulos «Ενιαίος» το 2008.

 

Βασική Βιβλιογραφία-Ιστότοποι
1.        Gregory J. Markopoulos, Βουστροφηδόν, μτφρ. Νατάσσα Χασιώτη, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2004
2.        Gregory J. Markopoulos, Chaos Phaos II, εκδ. Temenos
3.        Gregory J. Markopoulos, Chaos Phaos III, εκδ. Temenos
4.        Gregory J. Markopoulos, Chaos Phaos IV, εκδ. Temenos
5.        Gregory J. Markopoulos, ERB, εκδ. Temenos
6.        Robert Beavers, SOTIROS-A sequence of notes, εκδ. Temenos, 1980
7.        Robert Beavers, The Searching Measure, εκδ. University of California, Berkeley Art Museum, Pacific Film Archive,
           Φεβρουάριος 2004
8.        My Hand Outstretched: Films by Robert Beavers, κατάλογος έκθεσης, Kaufman Astoria Studios Film and Video Gallery,
           εκδ. Whitney Museum of American Art,
           Νέα Υόρκη, 7-30 Οκτωβρίου, 2005
9.         P. Adams Sitney, Visionary Film - The American avant-Garde, 1943-2000, Oxford University Press 2002, ά έκδοση 1974
10.       Λεξικό Lidell and Scott     
11.      www.the-temenos.org

 

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ: Θέλοντας να αναδείξουμε τις πιο φρέσκιες και ζωντανές ιδέες στην αρχιτεκτονική , καλούμε όλους τους νέους αρχιτέκτονες να μας στείλουν προς δημοσίευση την διπλωματική τους εργασία.
Συμμετοχή & Βραβεία 2009 - 2010 >>>