(221) Οιδιπόδειο κτίσμα στον Κολωνό

Φοιτήτρια : Λύρη Βάσια
Επιβλέποντες : Κοτιώνης Ζήσης, Μανιδάκη
Τμήμα αρχιτεκτίνων πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ημερομηνία παρουσίασης: 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2009

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΟΙΔΙΠΟΥΣ: Κόρη γέρου τυφλού, πέ μου, Αντιγόνη,
σε ποιους τόπους να φτάσαμε, ή σε τίνων
ανθρώπων πόλη; [...]

ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Ταλαίπωρέ μου Οιδίποδα πατέρα,
όσο μπορώ να διακρίνω, πύργοι
μακριά εκεί κάτω ζώνουνε μια πόλη
μα όσο για δω, είμαι βέβαιη πως είναι
τόπος ιερός [...]

[«Σοφοκλέους Τραγωδίες», μετάφραση Ι.Ν.Γρυπάρη, εκδόσεις «γράμματα»]

Το κείμενο της τραγωδίας του Σοφοκλή «Οιδίπους επί Κολωνώ», ξεκινά με το παραπάνω απόσπασμα. Ο Οιδίποδας και η -κόρη και αδερφή του- Αντιγόνη, στέκονται στο λόφο του Ιππίου Κολωνού και έχουν μπει, χωρίς να το γνωρίζουν, στο ιερό άλσος των Ευμενίδων, παραβιάζοντας το άβατο. Εδώ, λίγο αργότερα, στο κλείσιμο της τραγωδίας, θα λάβει χώρα ο θάνατός του [ένας θάνατος μυστηριώδης και κρυφός, του οποίου μόνο ο Θησέας -ο βασιλιάς της Αθήνας- θα υπάρξει μάρτυρας]. Ο Σοφοκλής παρουσιάζει έναν Οιδίποδα εξαθλιωμένο, γέροντα πια, όπου μετά από πολλές περιπλανήσεις, καταλήγει στον Κολωνό. Ο Οιδίπους τυφλός και η Αντιγόνη τα μάτια του. Κοιτάζουν στο βάθος τα τείχη μιας πόλης. Της Αθήνας.

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΘΗΝΑ
Ο Ζήσης Κοτιώνης στο άρθρο του «Κοίταξε Οιδίποδα! Αυτή είναι η Αθήνα» [Κοτιώνης, «Πες, που είναι η Αθήνα», εκδόσεις Άγρα], παρομοιάζει την κάτοψη ενός αρχαίου θεάτρου με μία οριζόντια τομή του ανθρώπινου ματιού. Στη συνέχεια, αναλύοντας αναλογίες αποστάσεων και μεγεθών, καταλήγει στην υπόθεση τοποθέτησης μίας κυκλικής σκηνής, διαμέτρου 6.66μ. στο λόφο του Ιππίου Κολωνού, για τη μεταφορά της παράστασης «Οιδίπους επί Κολωνώ», στο πραγματικό τοπίο. Όπως όμως παρατηρεί, η πυκνή δόμηση της σύγχρονης Αθήνας, εμποδίζει πια το «βλέμμα» του τυφλού Οιδίποδα να φτάσει ως την Ακρόπολη. Στη συνέχεια εξετάζει ένα «πιθανό πρόγραμμα διάνοιξης της ορατότητας μέσα στην πόλη» σε μία προσπάθεια επαναφοράς στοιχείων της «αρχαίας ή μυθικής τοπογραφίας» [σελ.116]. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, για να «βλέπει» ο Οιδίπους, από τον Κολωνό όπου βρίσκεται, τα τείχη της πόλης, θα έπρεπε να αφαιρεθεί το τμήμα του κτισμένου όγκου που τώρα εμποδίζει αυτή την ορατότητα.

Η ΠΡΟΤΑΣΗ
Με αφορμή την παραπάνω προσέγγιση, αναπτύσσεται η μελέτη της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Η σκηνή διαμέτρου 6.66μ., που αναφέρει ο Ζήσης Κοτιώνης στο άρθρο του, και που θα φιλοξενούσε σήμερα τον ηθοποιό-Οιδίποδα στον Κολωνό, προτείνεται να ανυψωθεί [περισσότερο από το ύψος που της προσφέρει η φυσική διαμόρφωση του λόφου] τόσο ώστε το «βλέμμα» του Οιδίποδα να μπορεί πια να περάσει πάνω από τον πυκνό αστικό ιστό της σύγχρονης Αθήνας και να φτάσει έτσι στην Ακρόπολη.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ
Ένα κυλινδρικό κτίσμα [μία μορφή δεξαμενής] διαμέτρου 12μ. και ύψους 33μ. περίπου, τοποθετείται σε υπάρχον πλάτωμα στην κορυφή του λόφου. Έχει πέντε όμοιες εισόδους/ανοίγματα [καμία δεν θεωρείται κεντρική] που ανταποκρίνονται στις κατευθύνσεις των ήδη διαμορφωμένων μονοπατιών του λόφου που φέρνουν τον επισκέπτη/θεατή στο πλάτωμα.

Καθ' ύψος το κτίσμα χωρίζεται νοητά σε δύο τμήματα, ενώ το εσωτερικό του σε κάθε όροφο διαμορφώνεται πάνω σε ένα σύστημα ομόκεντρων δακτυλίων.

Στο κάτω τμήμα του κτίσματος αναπτύσσεται σε τρεις ορόφους μία βιβλιοθήκη που φιλοξενεί κείμενα θεατρικής θεματολογίας. Διαμορφώνεται με ένα συνδυασμό στοιχείων από μπετό και μέταλλο, ενώ τα μόνα ανοίγματα είναι περιμετρικές σχισμές [όχι στο ύψος των ματιών αλλά χαμηλά στα πόδια, σαν αντίστροφοι «φεγγίτες»]. Μέσα από ένα σύστημα εμφανών μεταλλικών σωλήνων και αυλακιών, το νερό της βροχής που συγκεντρώνεται από την οροφή και από τμήμα της σκηνής στο επάνω μέρος του κτίσματος, περνά στο εσωτερικό και αφού «διαπεράσει» όλους τους ορόφους «αποβάλλεται» στο ισόγειο, έξω από το κτίσμα. Οι βιβλιοθήκες αναπτύσσονται περιμετρικά, σε διαμορφωμένες εσοχές του τοίχου. Ο ανελκυστήρας και το κλιμακοστάσιο αποτελούν τον κεντρικό άξονα του κάτω τμήματος. Στον 2^ο και 3^ο όροφο, η ζώνη ανάμεσα στο δακτύλιο του κλιμακοστασίου και το δακτύλιο των βιβλιοθηκών, διατηρείται κενή, ενώ ατομικά καθίσματα τοποθετούνται σαν μικρές γέφυρες. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα, χρησιμοποιώντας ανεμόσκαλες, να μεταβεί κάποιος σε ενδιάμεσα επίπεδα [μεσοπάτωμα] διαμορφωμένα ως ατομικά «δωμάτια».

Το επάνω τμήμα του κτίσματος, μία εξ ολοκλήρου μεταλλική κατασκευή, περιλαμβάνει τη θεατρική σκηνή, τις θέσεις των θεατών και τα παρασκήνια, ενώ τα ανοίγματα απουσιάζουν εντελώς. Το μόνο άνοιγμα που συναντάμε εδώ, βρίσκεται στην οροφή.

Ο διαχωρισμός των δύο τμημάτων σηματοδοτείται από ένα περιμετρικό [σχεδόν ενιαίο] άνοιγμα [στο επίπεδο των 21μ.] από το οποίο μπορεί κανείς να κοιτάξει την πόλη της Αθήνας προς κάθε κατεύθυνση. Το βλέμμα περνά πλέον πάνω από τον αστικό ιστό.

Η πρόσβαση στο τμήμα του θεάτρου γίνεται με μία ράμπα που ξεκινά από αυτό το επίπεδο. Ο επισκέπτης, που βρίσκεται σε ανοιχτό χώρο, με τη θέα της Αθήνας γύρω του, εισέρχεται και πάλι στο εσωτερικό του κτίσματος, σταδιακά αυτή τη φορά, βήμα βήμα, χάνοντας στο ρυθμό των βημάτων του, την ορατότητα γύρω του. Μέσα από μία «λαβυρινθώδη» πορεία η ράμπα καταλήγει στις θέσεις των θεατών οι οποίες είναι τοποθετημένες έτσι ώστε να μην βλέπουν στη σκηνή.

Ο θεατής δεν βλέπει την παράσταση. Μόνο ακούει.

Κατά την αναγγελία του θανάτου του, ο ηθοποιός-Οιδίπους χρησιμοποιώντας μία ανεμόσκαλα, ανεβαίνει προς το άνοιγμα της οροφής, και βγάζοντας το μισό σώμα του έξω από αυτή, «βλέπει» πια την πόλη της Αθήνας.

[ευχαριστώ τη Ρούλα Πατεράκη για την πολύτιμη υποστήριξή της]

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.