Το νησί της «ουτοπίας»

Οι επιστήμονες και οι οικολογικές οργανώσεις έχουν προειδοποιήσει ότι η αλλαγή του κλίματος θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή μας. Οι προτάσεις που έχουν διατυπωθεί για τα θέματα της εξοικονόμησης ενέργειας και της στροφής στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν ακολουθήθηκαν έγκαιρα.

Σύμφωνα με το σενάριο της «Ε», μια πενταμελής ομάδα περιβαλλοντολόγων αποβιβάζεται σε ένα νησί για να δημιουργήσει μια αυτάρκη κοινότητα, εφαρμόζοντας τις προτάσεις με γρήγορους ρυθμούς. «Αυτοεξορίζονται» στο Αιγαίο και προσπαθούν να στήσουν τις βάσεις μιας αυτόνομης κοινότητας χωρίς εξαρτήσεις από ΟΤΕ, ΔΕΗ, ορυκτά καύσιμα κ.λπ. Ο κάθε ένας από τους επιστήμονες έχει αναλάβει ειδικά καθήκοντα.

Ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος την ενέργεια από τον άνεμο, ο Νίκος Χαραλαμπίδης, ως «τομεάρχης γεωργίας-διατροφής», αναζητεί τη συνταγή της επιβίωσης και της επιτυχίας, ο Φίλιππος Κυρκίτσος τη βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων, ο Νίκος Χρυσόγελος τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, εξοικονόμηση και ανακύκλωση νερού, επεξεργασία λυμάτων με φυσικά μέσα, ο Τάσος Κρομμύδας τη βιώσιμη και δίκαιη κοινωνική οργάνωση.

 
Ηλίας Ευθυμιόπουλος

*Ενέργεια: Μιλάμε για ένα αυτόνομο σύστημα παραγωγής, μεταφοράς και αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας, βλέπε στον πίνακα... Ενα τέτοιο σύστημα μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα από την ύπαρξη διασύνδεσης με το δίκτυο της ΔΕΗ και η ενέργεια που παράγεται είναι 100% ανανεώσιμη. Στην προκειμένη περίπτωση, την πρωτογενή ενέργεια την παρέχει ο άνεμος. Εφόσον οι συνθήκες του αιολικού δυναμικού στην περιοχή είναι ευνοϊκές (ταχύτητα του ανέμου πάνω από 6,5 μ./δευτερόλεπτο), τότε η απόδοση της ανεμογεννήτριας μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική. Αν δεν υπάρχει επαρκής άνεμος, την ίδια δουλειά μπορεί να κάνει ένα σύστημα φωτοβολταϊκών στοιχείων (παραγωγή ηλεκτρισμού απευθείας από τον ήλιο). Το παραγόμενο ρεύμα από την ανεμογεννήτρια μεταφέρεται σε έναν σταθμό μετατροπής του συνεχούς σε εναλλασσόμενο ρεύμα (inverter), και στη συνέχεια, μέσω καλωδίων χαμηλής τάσης, μεταφέρεται στην κατανάλωση (στη συγκεκριμένη περίπτωση στα σπίτια του μικρού οικισμού).

*Νερό: Ενα μέρος της ενέργειας που παράγει η ανεμογεννήτρια διοχετεύεται στη μονάδα ηλεκτρόλυσης. Εκεί, η ηλεκτρική ενέργεια διασπά το νερό σε οξυγόνο και υδρογόνο. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο νερό, αυτό μπορεί να προκύψει από μια μικρή μονάδα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού. Το αέριο υδρογόνο μεταφέρεται σε ένα σύστημα αποθήκευσης (συνήθως υπό πίεση) και μπορεί στη συνέχεια να συσκευαστεί σε φιάλες, όπως αυτές του υγραερίου, και να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για μαγείρεμα ή για να κινήσει ένα όχημα (κινητήρας υδρογόνου ή υβριδικός κινητήρας).

*Καύσιμο: Με υδρογόνο μπορούν επίσης να λειτουργήσουν και κινητήρες των πλωτών μέσων, εάν θέλουμε να εξυπηρετήσουμε παράλληλα και κάποια θαλάσσια μεταφορά. Τέλος, το υδρογόνο από τη μονάδα ηλεκτρόλυσης (ή από το σύστημα αποθήκευσης) διοχετεύεται σε μια κυψέλη καυσίμου, μια μηχανή δηλαδή που παράγει ρεύμα με τροφοδοσία υδρογόνου. Το ρεύμα μεταφέρεται στον σταθμό ρύθμισης ισχύος και από κει πάλι στην κατανάλωση. Είναι προφανές ότι αυτό γίνεται στην περίπτωση που η ενέργεια της ανεμογεννήτριας δεν είναι αρκετή ή όταν δεν φυσάει.

*Θέρμανση: Ζέστη και δροσιά των κτιρίων μπορούν να εξασφαλιστούν με ενέργεια αβαθούς γεωθερμίας (σωληνώσεις σε βάθος 4 μ. στο έδαφος) και αντλίες θερμότητας. Η οικονομικότερη λύση για το ζεστό νερό παραμένουν πάντα οι ηλιακοί συλλέκτες.

* Αποθήκευση ενέργειας: Οταν υπάρχει άνεμος αλλά δεν υπάρχει κατανάλωση, το πλεόνασμα της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται υδρογόνο και, μέσω της κυψέλης καυσίμου, ηλεκτρισμός. Με άλλα λόγια, το σύστημα υδρογόνου-κυψέλης καυσίμου λειτουργεί ως αποθήκη της πλεονάζουσας αιολικής ενέργειας. Το σύστημα αυτό μπορεί να εξασφαλίσει 100% την ηλεκτρική ενέργεια του οικισμού με μηδέν εκπομπές στο περιβάλλον.

* Κόστος: Μια μικρή ανεμογεννήτρια των 20 kW (ικανή να τροφοδοτήσει έναν μικρό οικισμό) δεν υπερβαίνει τα 25.000 ευρώ και το μέσο κόστος της κιλοβατώρας είναι της τάξεως των 0,10 ευρώ . Το κόστος μιας μονάδας ηλεκτρόλυσης κυμαίνεται από 250-500 A/kW. Τέλος, το κόστος μιας κυψέλης καυσίμου είναι περίπου 4.000 ευρώ ανά παραγόμενο κιλοβάτ.

 
Νίκος Χαραλαμπίδης

*Σκεπτικό: Σε ένα κλειστό σύστημα, όπως είναι ένα νησί, είναι απαραίτητο να ελαχιστοποιηθούν οι λεγόμενες εισροές (χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα κ.λπ.), ενώ οι απαιτήσεις σε νερό δεν πρέπει να ξεπερνούν τα διαθέσιμα αποθέματα. Συνήθως όμως η ίδια η φύση παρέχει τις λύσεις σε αυτό που μοιάζει με πρόβλημα.

*Επιλογή φυτών: Οι ντόπιες ποικιλίες φυτών (λαχανικά, ντομάτες, ζαρζαβατικά κ.λπ.) είναι προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες του νησιού (φτωχό και λίγο χώμα, λίγο νερό, έντονος αέρας κ.λπ.). Ετσι, τα φυτά είναι χαμηλά και οι καρποί τους είναι μικροί σε μέγεθος αλλά όχι φτωχοί σε πολύτιμες ίνες, ιχνοστοιχεία, μέταλλα κ.λπ.

*Φράγματα: Μπορούμε να συγκεντρώσουμε το νερό των λίγων βροχοπτώσεων και να το αποθηκεύσουμε σε δεξαμενές για το πότισμα των λαχανικών. Αυτά θα μπουν σε πεζούλες σε απάγκια μέρη και θα φροντίσουμε να φτιάξουμε σε αυτά το καλύτερό μας χώμα.

*Κομπόστ και κοπριά: Δεν χρειαζόμαστε χημικά λιπάσματα αλλά λίπανση με το κομπόστ που θα φτιάξουμε από τα ξεχορταριάσματα, συνδυασμένο με την κοπριά από τα κατσίκια και τις κότες. Μ' ετούτα και μ' εκείνα, σιγά σιγά μπορούμε να εξασφαλίσουμε έναν ετήσιο κύκλο παραγωγής λαχανικών (λάχανα, μπρόκολα, κρεμμυδάκια, μαρούλια) και ζαρζαβατικών (ντομάτες, πιπεριές, κολοκυθάκια και κολοκύθες κ.λπ.).

*Παραγωγή πρώτων υλών: Σε κάποια άλλα απάγκια μέρη μπορούμε να φυτέψουμε οπωροφόρα δένδρα. Θα ξεκινούσα με εσπεριδοειδή (πηγή βιταμινών C για τον χειμώνα), ενώ για το καλοκαίρι θα περιοριστώ αρχικά σε καρπούζια και πεπόνια. Τα σταφύλια θα είναι ένα σχετικά απαιτητικό εγχείρημα.

Μερικά ξερικά χωράφια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καλλιέργεια σταριού. Αυτό με τη σειρά του μας εξασφαλίζει το αλεύρι για το ψωμί και τις πίτες (με τόσα χορταρικά, μυρωδικά και κολοκύθες έχουμε αρκετό υλικό για γέμιση). Τα κατσίκια και οι κότες, εκτός από μαλλί, γάλα, τυρί και αβγά, μπορούν να μας δώσουν και μικρές ποσότητες κρέατος απαραίτητες για υψηλής πρωτεΐνης διατροφή. Θα μας δίνουν επίσης, όλο το χρόνο, πολύτιμη πρώτη ύλη για λίπασμα. Με λίγη πυτιά εξασφαλίζουμε την παραγωγή λευκού τυριού και -συνεπώς- τη συντήρηση του γάλατος.

*Συντήρηση ειδών: Θα χρησιμοποιούμε το αλάτι που μας δίνει άφθονο η θάλασσα. Η θάλασσα θα μας εξασφαλίσει όμως και υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη (ψάρια) αλλά και θαλασσινά που θα συμπληρώνουν τη διατροφή μας. Αν προλάβουμε να πάρουμε μαζί μας και μερικές ιαπωνικές συνταγές για τη συντήρηση και κατανάλωση των φυκιών... ποιος μας πιάνει.

*Δοκιμάζουμε όπως ο Μαμαλάκης: Κουράστηκα και λέω να πάρω ανάσα. Νομίζω όμως ότι έχουμε μια καλή βάση που θα μας εξασφαλίσει τον επιούσιο σε αυτό το απαιτητικό εγχείρημα. Αν η καλλιέργεια του σταφυλιού πιάσει, τότε θα έχουμε και κρασάκι (ίσως) και τσίπουρο (σίγουρα). Στην υγειά μας.

Παρατηρήσεις

1. Προσωπικά, ποτέ δεν θα επέλεγα να ξεμοναχιαστώ με μια αντροπαρέα σε ένα ερημικό νησί.

2. Αν ήθελα παρέα για να... απομονωθούμε μαζί, δεν θα διάλεγα τη συγκεκριμένη.

3. Αν ήθελα να απομονωθώ, θα πήγαινα κάπου μόνος μου και όχι με μια παρέα με την οποία κινδυνεύω να καταλήξω σε συζητήσεις... για το περιβάλλον.

4. Πολλά skills επιβίωσης και σοφής διαχείρισης φυσικών πόρων θα αναζητούσα σε μια νοικοκυρά που τα φέρνει βόλτα στην οικογένειά της με 2 βασικούς μισθούς και όχι σε μια παρέα θεωρητικών της οικολογίας.

 
Φίλιππος Κυρκίτσος

Είναι φανερό ότι σε ένα νησί όλα τα υλικά είναι δύσκολο να τα προμηθευτείς και να τα προσαρμόσεις στις ανάγκες σου. Εάν μετά τη χρήση των υλικών τα θεωρήσεις «άχρηστα» και τα θάψεις σε κάποιον, αναγκαστικά κοντινό, χώρο του νησιού, με το πέρασμα του χρόνου τα σκουπίδια θα μας περικυκλώσουν και θα πνίξουν τη ζωή μας. Παράλληλα, το θάψιμο των υλικών δημιουργεί την ανάγκη για παραγωγή τους από την αρχή. Ετσι, θα πρέπει να καταβληθούν νέες προσπάθειες και να χρησιμοποιηθούν πόροι που είναι πολύτιμοι και θα πρέπει να αξιοποιούνται για την ικανοποίηση αναγκών για τις οποίες δεν υπάρχουν άλλες καλύτερες εναλλακτικές λύσεις. Η απάντηση για τον τρόπο διαχείρισης των απορριμμάτων μας έρχεται από τη φύση, την οποία θα πρέπει να μιμηθούμε.

Η φύση δεν παράγει σκουπίδια: Ο,τι είναι «άχρηστο» για κάποιον οργανισμό είναι χρήσιμο για κάποιον άλλο. Ολα τα υλικά κινούνται σε κύκλους. Αρα, το σκεπτικό της διαχείρισης των υλικών μας θα πρέπει αναγκαστικά να είναι: «Τίποτε δεν πετιέται»,

*Ενημέρωση και εκπαίδευση όλων για το πώς αξιοποιούμε το κάθε είδος υλικού, πώς συμμετέχουμε στη διαχείρισή του και τι κάνει ο καθένας μας.

Προσπαθούμε για ό,τι χρησιμοποιούμε να παραταθεί η ενεργός ζωή του.

Επαναχρησιμοποιούμε τα αντικείμενα και τα προϊόντα όσο πιο πολλές φορές είναι εφικτό. Καθαρίζουμε, συντηρούμε, επισκευάζουμε ό,τι χρησιμοποιούμε.

* Δημιουργία μικρών διαδοχικών λιμνών με φυτά, όπου καταλήγουν τα λύματά μας για να καθαρίζονται και χώρων για την προσωρινή συλλογή και επεξεργασία κάθε κατηγορίας υλικού.

* Ανακύκλωση:

Χαρτιά: Τα ανακυκλώνουμε και με απλές διαδικασίες να ξανακάνουμε πάλι χαρτί, έστω και χαμηλότερης ποιότητας. Εναλλακτικά, τα χρησιμοποιούμε ως συσκευασία ή για προσάναμμα.

Γυαλιά: Τα μπουκάλια είναι χρυσός. Δεν παθαίνουν τίποτε και τα χρησιμοποιούμε για τη συσκευασία και τη διατήρηση υγρών. Εάν σπάσουν, μπορούμε να τα λιώσουμε στην παραλία για να φτιάξουμε τζάμια. Εναλλακτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως διακοσμητικά ή, εάν θρυμματιστούν, να επανέλθουν στη φύση από όπου ξεκίνησαν.

Μέταλλα: Οτιδήποτε μεταλλικό, εάν τελειώσει η ενεργός ζωή του, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την παραγωγή άλλων προϊόντων. Π.χ., τα αλουμινένια κουτάκια μπορούμε εύκολα να τα λιώσουμε σε ένα πέτρινο καλούπι και να τα μετατρέψουμε σε κάποιο χρήσιμο προϊόν.

Οργανικά - κλαδέματα - υπολείμματα αγροτικών καλλιεργειών: Εχουμε τις εξής εναλλακτικές λύσεις: α) Τα δίνουμε σε οικόσιτα ζώα (κατσίκα, κουνέλι, πουλιά, κότα, σκύλο, γάτα). β) Τα θρυμματίζουμε και τα θάβουμε σε έναν λάκκο και παράγουμε βιολογικό λίπασμα για τις καλλιέργειές μας.

Πλαστικά: Εάν υπάρχουν πλαστικά, επειδή δεν αποικοδομούνται και δεν καταστρέφονται, τα χρησιμοποιούμε προσεκτικά για να μη φθαρούν. Εάν καταστραφούν, μπορούν να γίνουν προσάναμμα (όχι τα πλαστικά PVC γιατί παράγουν διοξίνες).

Ξύλινα αντικείμενα και ξύλινες κατασκευές ή άλλες συσκευές: Επισκευή και συνεχής επαναχρησιμοποίηση. Εναλλακτικά, αποσυναρμολόγηση και κατασκευή άλλων προϊόντων ή τελικά χρήση ως προσάναμμα (τα ξύλινα).

Ρουχισμός: Οταν ολοκληρωθεί η ενεργός ζωή τους: α) Τα δίνουμε σε κάποιον άλλο, β) ανακτούμε το νήμα και, εάν μπορούμε, παράγουμε καινούργια, γ) χρήση ως καθαριστικά μέσα (σφουγγαρίστρες, ξεσκονόπανα, πανιά), δ) χρήση ως μονωτικά υλικά, ε) χρήση σε στρώματα, στ) τελική χρήση ως προσάναμμα.

Νερό και λάσπη από τις βιολογικές λίμνες καθαρισμού των λυμάτων μας: Το νερό χρησιμοποιείται για πότισμα των καλλιεργειών και η λάσπη μετατρέπεται σε λίπασμα (κομπόστ) επίσης για τις καλλιέργειες.

 
Νίκος Χρυσόγελος

Το πετρέλαιο τελείωσε, κι έτσι στα κτίρια πρέπει πλέον να εφαρμοστούν αναγκαστικά οι αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, ώστε να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας. Οι κατοικίες πρέπει εξ αρχής να εκμεταλλευτούν αλλά και να αντιμετωπίσουν τις ιδιαιτερότητες του κλίματος: υψηλές θερμοκρασίες, μεγάλη ηλιοφάνεια, δυνατοί άνεμοι και ανομβρία τους περισσότερους μήνες του χρόνου, αλλά και υγρασία και κρύο τον χειμώνα.

* Αρχιτεκτονική: Ο νότιος προσανατολισμός της κύριας όψης, η εξασφάλιση φυσικών (πλαγιές, αειθαλή δέντρα) ή τεχνητών (ξερολιθιές ή κάποιος όγκος του σπιτιού) εμποδίων στην κατεύθυνση των δυνατών ανέμων, η προσεκτική τοποθέτηση των ανοιγμάτων είναι βασικές προϋποθέσεις.

Παραδοσιακοί, χοντροί, πέτρινοι τοίχοι ή και τούβλινοι με πολύ καλή μόνωση βελτιώνουν την ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου. Για τον περιορισμό των μεταφορών, την ποιότητα του αέρα και τη δυνατότητα ανακύκλωσης της κατασκευής επιλέγεται η χρήση τοπικών υλικών και ο περιορισμός υλικών της βαριάς χημικής βιομηχανίας.

*Αερισμός: Διαμπερής ή κατακόρυφος, έχει σημασία τόσο για τον δροσισμό το καλοκαίρι όσο και για την απομάκρυνση της υγρασίας τον χειμώνα.

Στο εξωτερικό του σπιτιού ένα μεγάλο φυλλοβόλο δέντρο, μια κληματαριά ή μια ωραία μπουκαμβίλια σκιάζει τη νότια αυλή. Τα φυτά αυτά τον χειμώνα ρίχνουν τα φύλλα τους και αφήνουν τον ήλιο να ζεστάνει το σπίτι.

*«Πράσινες» στέγες: Με επίπεδα δώματα, με ελαφριά κλίση. Εμπειρία υπήρχε ήδη στην Ευρώπη και στην Κίνα. Ειδικά φυτά χωρίς βαθιές ρίζες φυτεύτηκαν σε ειδικό υπόστρωμα από απόβλητα της ελιάς και κομπόστ (από την εξεργασία των υπολειμμάτων από την κουζίνα και τα κλαδέματα), αφού μονώθηκαν οι ταράτσες κατάλληλα. Η «πράσινη στέγη» βελτίωσε το μικροκλίμα στο εσωτερικό αλλά και γύρω από τα κτίρια, μείωσε την κατανάλωση ενέργειας και συνέβαλε στη συγκέντρωση βρόχινου νερού σε στέρνες.

*Στέρνες: Από τις στέγες συγκεντρώνεται πια το νερό της βροχής σε στέρνες και δεξαμενές και μετά χρησιμοποιείται για πότισμα, πλύσιμο αλλά και για την παραγωγή προϊόντων, από τον νεροχύτη και τον νιπτήρα συγκεντρώνεται το νερό και επιστρέφει ύστερα από επεξεργασία με ειδικές μεβράνες σχετικά καθαρό για να χρησιμοποιηθεί στο καζανάκι της τουαλέτας (ανακύκλωση), μιας και δεν απαιτείται νερό ποιότητας ποσίμου για την τουαλέτα.

 
Τάσος Κρομμύδας

Η κοινότητα αποφάσισε να θέσει νέους κανόνες και προτεραιότητες στην κοινωνική και πολιτική της οργάνωση, ώστε να είναι διασφαλισμένη η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων. Επιδίωξη είναι κάθε οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα να υλοποιείται, εφόσον είναι δυνατόν, σε ανθρώπινη κλίμακα, ώστε όλα τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες να μπορούν να επηρεάζουν τις σχετικές αποφάσεις, οι οποίες λαμβάνονται πλέον όσο το δυνατόν πιο αποκεντρωμένα και αμεσοδημοκρατικά μέσα από λαϊκές συνελεύσεις και δημοψηφίσματα.

* Τοπικό Σύνταγμα: Ο κάθε πολίτης έχει κατοχυρωμένα τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματά του, τις ελευθερίες, αλλά (ανα)γνωρίζει και τις υποχρεώσεις του απέναντι στο περιβάλλον, την κοινότητα, τους άλλους πολίτες - κατοίκους ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία, καταγωγή ή προσωπικές επιλογές. Οι αρμοδιότητες (και η αντίστοιχη διαχείριση των πόρων) που μπορούν να αναληφθούν σε τοπικό επίπεδο μεταφέρονται σε τοπικές αρχές, τα όρια των οποίων καθορίζονται με βάση οικολογικά και όχι μόνο γεωγραφικά κριτήρια, εξασφαλίζοντας βέβαια την οικονομική-κοινωνική σύγκλιση των περιφερειών. Για εκείνα τα ζητήματα για τα οποία, για λόγους μεγέθους ή πολυπλοκότητας, δεν θα είναι δυνατή η αποκεντρωμένη λήψη αποφάσεων (π.χ., προστασία περιβάλλοντος, ασφάλεια, διεθνείς σχέσεις και θεσμοί), προωθούνται πλέον εκλογές-δημοψηφίσματα με συγκεκριμένα ερωτήματα, ύστερα όμως από ουσιαστικό διάλογο.

*Εκπροσώπηση: Κάθε εκλεγμένος εκπρόσωπος σε τοπικό ή κεντρικό επίπεδο είναι πλήρως ανακλητός και λογοδοτεί στην κοινότητα που την/τον εξέλεξε. Τα διάφορα πολιτικά κόμματα δεν μπορούν να διορίζουν δικά τους άτομα σε θέσεις δημόσιου συμφέροντος. Η εκτελεστική εξουσία εξασφαλίζει διαφάνεια στις ενέργειές της και πρόσβαση στην πληροφορία για όλους -αξιοποιώντας και τη διαθέσιμη τεχνολογία- και λειτουργεί αυτοτελώς από θρησκευτικές οργανώσεις ή άλλες ομάδες οικονομικών συμφερόντων.

*Οικονομικά: Ο προϋπολογισμός και απολογισμός που κατατίθεται από τις τοπικές αρχές στο τέλος κάθε χρονιάς δεν είναι πλέον μόνο οικονομικός αλλά και πράσινος: αφορά αναλυτικά τα οικονομικά (εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών ζωής για όλη την κοινότητα, επίτευξη στόχων που καλύπτουν ανάγκες της κοινότητας, παραγωγή προϊόντων με ελαχιστοποίηση αποβλήτων και ανακύκλωση των πρώτων υλών σε μέγιστο βαθμό, προώθηση καθαρών τεχνολογιών στην παραγωγή, αποσύνδεση της οικονομικής δραστηριότητας από τη συνεχή αύξηση της κατανάλωσης), κοινωνικά (απασχόληση για όλους σύμφωνα με τις ανάγκες τους, εξάλειψη κοινωνικού αποκλεισμού, μείωση ανισοτήτων κ.ά.) και περιβαλλοντικά πεπραγμένα και αποτελέσματα.