(148.13) Συμβιωτικές σχέσεις στον ακάλυπτο

Φοιτήτρια: Μπουτσιβάρη Έλενα
Επιβλέπουσα: Βογιατζάκη Μαρία
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία Παρουσίασης: 21-02-2013

Η διπλωματική εργασία είναι μία πειραματική προσέγγιση με στόχο μία παρέμβαση στο χώρο η οποία επιδιώκει τη δημιουργία συστήματος με χαρακτηριστικά μερικής αυτονομίας, το οποίο παρουσιάζει ατομικότητα, δηλαδή να αφορά σε ένα σύστημα μερικώς κλειστό, που διατηρεί όμως την επικοινωνία με το εξωτερικό του. Το θέμα αυτής της παρέμβασης συνδέεται με την περίπτωση των ακάλυπτων χώρων.

Στην ερευνητική μου εργασία ασχολήθηκα με μία έννοια της θεωρητικής Βιολογίας, την Αυτοποίηση, και προσπάθησα να εντοπίσω συσχετισμούς με την αρχιτεκτονική αντίληψη. Η έρευνα που έκανα ήταν η αφορμή για να ασχοληθώ στη διπλωματική μου εργασία, με ένα σύστημα που να έχει χαρακτηριστικά μερικής αυτονομίας και να παρουσιάζει ατομικότητα, δηλαδή να αφορά σε ένα σύστημα μερικώς κλειστό, το οποίο διατηρεί όμως την επικοινωνία με το εξωτερικό του. Η συγκεκριμένη διπλωματική είναι μία πειραματική προσέγγιση, με στόχο μία παρέμβαση στο χώρο η οποία επιδιώκει τη δημιουργία συστήματος με παρόμοια χαρακτηριστικά.

Αποφάσισα να συνδέσω το θέμα αυτής της παρέμβασης, με την περίπτωση των ακάλυπτων χώρων. Ο μεγαλύτερος αριθμός των ακάλυπτων χώρων σήμερα, στη μεσοαστική ελληνική πόλη, είναι ένα σύνολο από παρατημένους και ανεκμετάλλευτους χώρους που περικλείονται από τις πίσω όψεις των κτιρίων των οικοδομικών τετραγώνων. Όπως φαίνεται και στον παρακάτω χάρτη, παρατηρεί κανείς μία εξασθένιση του πόσο ενεργός είναι ο άκτιστος χώρος από έξω προς τα μέσα, δηλαδή από τους δρόμους, στα πεζοδρόμια, στους χώρους στάσης έως και τους ακάλυπτους. Παράλληλα, παρατηρείται μία εξασθένιση της ιδιωτικότητας από μέσα προς τα έξω, δηλαδή περισσότερο ιδιωτικός είναι ένας ακάλυπτος μη προσβάσιμος, από ότι τα επισκέψιμα κτίρια, κι αυτά είναι περισσότερο ιδιωτικά από τον εξωτερικό δημόσιο χώρο. Εντοπίζεται μία σχέση αλληλοδιείσδυσης μεταξύ αυτών των δύο καταστάσεων, του πόσο ενεργός και πόσο ιδιωτικός είναι ένας χώρος, που σημαίνει ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιείται ένας χώρος, τόσο λιγότερη ιδιωτικότητα τον χαρακτηρίζει. Έτσι σχηματίζεται η πρόθεση, η οποία είναι η αναβίωση του ακάλυπτου, μέσα από τη νέα κατανομή και τη νέα διαχείριση αυτής της σχέσης.

 

 

Για την επιλογή της τοποθεσίας δεν υπήρξαν ιδιαίτεροι περιορισμοί. Με ενδιέφερε να παρέμβω σε έναν τυπικό ακάλυπτο οικοδομικού τετραγώνου, περίκλειστο και μη προσβάσιμο, που να συγκεντρώνει ποικιλία χρήσεων και χρηστών στα περιμετρικά κτίρια και να βρίσκεται στην πιο συχνά δυσμενή θέση, από άποψη χώρου και κατάστασης. Επιλέχθηκε το συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο, μεταξύ Εγνατίας και Βαλαωρίτου, που βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Συνδυάζει ποικιλία χρήσεων έχει ζωή εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και υψηλή επισκεψιμότητα. Όλες οι μετακινήσεις γίνονται περιμετρικά του, αφήνοντας το εσωτερικό του ανέπαφο και ανεκμετάλλευτο.

 

 

Το οικοδομικό τετράγωνο αντιμετωπίζεται ως το υπάρχον υπόβαθρο, ως το περιμετρικό αυτόνομο δίκτυο σχέσεων εργασιακών, γειτονικών, αναψυχής, ένα κενό με περιμετρική καθ' ύψος πληροφορία, το οποίο θα φιλοξενήσει μια νέα γεωγραφία, που σχηματίζεται από ένα νεοεισερχόμενο δίκτυο σχέσεων. Έχοντας ως δεδομένο αυτό το υπόβαθρο με την πληροφορία του, έγιναν μακέτες και πραγματοποιήθηκαν πειραματισμοί. Στη συνέχεια, ο χώρος αντιμετωπίστηκε ως δοχείο που υποδέχεται ένα ξένο στοιχείο, κι αυτό με τη σειρά του προσαρμόζεται στις επιφάνειές του και αναπτύσσει μία επεκτατική συμπεριφορά. Μια πρώτη απόπειρα χωρική απόδοσης αυτού του ξένου στοιχείου έγινε χρησιμοποιώντας μονάδες, οι οποίες ακολουθούν μία εξελικτική διαδικασία. Οδηγούνται είτε στην ακμή, είτε στη διάλυση, ανάλογα με τις δυνατότητες του υφιστάμενου χώρου. Πολλαπλασιάζονται και παραμορφώνονται για να δημιουργήσουν κάποιο χώρο ή σύνδεση μεταξύ χώρων.

 

 

Ξαναγυρνώντας στην πόλη και στη μεγάλη κλίμακα και εντοπίζοντας τους ακάλυπτους, παρατηρεί κανείς ότι δεν παρουσιάζουν καμία ομοιομορφία και είναι φανερό ότι προέκυψαν ως κατάλοιπα των αδόμητων χώρων κάθε ιδιοκτησίας. Εάν απομονωθούν, μοιάζουν με εντελώς ξένα στοιχεία, μοιάζουν με παράσιτα μέσα στην πόλη και στην κανονικότητα που χαρακτηρίζει τον αστικό ιστό. Από αυτά, προέκυψε η ιδέα του παράσιτου, η ιδέα της δημιουργίας ενός συστήματος το οποίο παρασιτεί πάνω στο υπόβαθρο.

Ωστόσο ο παρασιτισμός είναι μία υποκατηγορία. Η κυρίαρχη θεματική είναι η συμβίωση. Η λέξη «συμβίωση» σημαίνει ζωή από κοινού, ζωή μαζί, και αναφέρεται σε οργανισμούς που ζουν και αναπτύσσονται σε στενή σχέση ο ένας με τον άλλον.

Υπάρχουν τρία είδη συμβίωσης. Το πρώτο είναι ο παρασιτισμός, στον οποίο το παράσιτο  επωφελείται από την παρουσία του πάνω στον ξενιστή, ενώ ο ξενιστής επιβαρύνεται. Το δεύτερο είναι η απλή συμβίωση, στην οποία το ένα είδος επωφελείται, ενώ το άλλο ούτε επωφελείται ούτε επιβαρύνεται. Το τρίτο είδος είναι η αμοιβαιότητα, στην οποία και τα δύο είδη επωφελούνται από αυτήν τη σχέση.

 

 

Η ιδέα της συμβίωσης οργανώνεται έτσι ώστε να αναπτυχθεί ένα νέο σύστημα, σαν "παράσιτο" στο υπάρχον δίκτυο, με στόχο να αποκατασταθεί εκ νέου η σχέση της δραστηριότητας στο χώρο με την ιδιωτικότητα του χώρου. Θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε απαιτήσεις  προσβασιμότητας, προσπελασιμότητας, χωρητικότητας, ιδιωτικότητας. Το κατώτερο επίπεδο να είναι περισσότερο δημόσιο και ελκυστικό, ώστε να προσκαλεί επισκέπτες, και τα ανώτερα επίπεδα να διαφοροποιούνται σε χωρητικότητα και ιδιωτικότητα, ανάλογα με την περιοχή με την οποία γειτνιάζουν.

Τα τρία είδη της συμβίωσης αντιμετωπίζονται ως τρία σενάρια διαχείρισης του χώρου, ή ως τρία στάδια εξέλιξης του συστήματος, καλύπτωντας την επιθυμία ο ακάλυπτος να γίνει ένας αξιοποιήσιμος χώρος. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα οργανώνεται έτσι ώστε να προσφέρει ποιότητες και δυνατότητες, μέσα από ένα σύνολο συνδέσεων και χώρων.

Ως πρώτο στάδιο, θεωρώ την απλή συμβίωση, και μεταφράζεται ως το πρώτο βήμα με την είσοδο επισκεπτών στον ακάλυπτο και την απόκτηση μνήμης και εμπειριών. Το επόμενο στάδιο είναι η αμοιβαία σχέση του νέου συστήματος με το περιβάλλον του, και μεταφράζεται ως συνέχεια του περιπάτου, προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών και σύνδεση με εγκαταστάσεις συλλογής βρόχινου νερού, που τροφοδοτεί τα υφιστάμενα. Το σύστημα έχει φτάσει στο σημείο να καλύπτει ανάγκες και να προσφέρει νέες λειτουργίες. Εφόσον έχει επιτύχει την επιθυμητή επισκεψιμότητα στον ακάλυπτο, αλλάζει χαρακτήρα και "παρασιτεί" , με στόχο να ικανοποιήσει και ανάγκες των μόνιμων χρηστών/ κατοίκων του οικοδομικού τετραγώνου.

 

 

Για τη χωρική έκφραση, τον έλεγχο και την εφαρμογή αυτού του προγράμματος στον ακάλυπτο αναζήτησα ένα μέσο, το οποίο να με διευκολύνει στο να χειριστώ συνολικά αυτήν την οργάνωση. Χρησιμοποίησα ένα εργαλείο, τα metaballs. Η ιδιότητα που έχει το συγκεκριμένο εργαλείο είναι να αναγνωρίζει δοσμένα σημεία στο χώρο, να σχηματίζει μία περιοχή επιρροής γύρω τους, και ανάλογα με την απόσταση μεταξύ αυτών των σημείων, να τείνει να συνενώσει αυτές τις περιοχές οργανικά.

Η διαδικασία που ακολούθησα ήταν να ορίσω γραμμές στις περιοχές που ήθελα να αναπτυχθεί το κάθε στάδιο. Εφάρμοσα το συγκεκριμένο εργαλείο και με δοκιμές προσπαθούσα να κάνω φανερά τα χαρακτηριστικά του κάθε σταδίου, ώστε να επιλέξω και να απομονώσω ένα αποτέλεσμα που με ικανοποιούσε για μετέπειτα επεξεργασία.

 

 

 

 

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.