165.13 Διαχέοντας τα όρια

Φοιτήτριες: Παπαμιχαήλ Θεοδώρα, Παυλή Μπετίνα
Επιβλέπων καθηγητής: Πάνος Δραγώνας
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 14 Φεβρουαρίου 2013

 

 

Η πρόταση αφορά σε μία νέα γραμμή τραμ που ενώνει την προαστιακή περιοχή του Ρίου με το νέο λιμάνι της Πάτρας. Η γραμμή τραμ αντικαθιστά τη σιδηροδρομική γραμμή καταργώντας τα υπάρχοντα όρια που διαχωρίζουν την πόλη από το παραθαλάσσιο μέτωπο. Αυτή η νέα υποδομή δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας νέων δημόσιων χώρων κατά μήκος της γραμμής και ενεργοποιεί τις εγκατελειμμένες ζώνες γύρω από το δίκτυο. (σύντομη περιγραφή)

"... οι μαζικές ή συνεχείς χρήσεις γης δημιουργούν αστικά όρια. Τα όρια αυτά όμως καταστρέφουν τις σχέσεις γειτνίασης περιοχών σε τέτοιο βαθμό ώστε να μετατρέπονται και σε κοινωνικά όρια. Όσον αφορά στις σιδηροδρομικές γραμμές, αποδεικνύεται ότι το άμεσο περιβάλλον εκατέρωθέν τους είναι ιδιαίτερα δυσλειτουργικό. Η μία πλευρά ενδέχεται να είναι πιο δυσλειτουργική από την άλλη, αλλά σε κάθε περίπτωση η αστική ζωή κατά μήκος αυτού του ορίου επηρεάζεται"[1]

H ανάπτυξη των δικτύων υποδομών επηρεάζει και μεταβάλλει συνεχώς τόσο το αστικό όσο και το φυσικό τοπίο. Τα δίκτυα συμμετέχουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μίας πόλης και των προαστίων της και, σε αρκετές περιπτώσεις, καθορίζουν την ταυτότητά της. Τα δίκτυα σταθερής τροχιάς συνενώνουν αλλά και διαχωρίζουν περιοχές, δημιουργούν «μαλακά» ή «σκληρά» όρια καθώς και αστικά κενά, ενώ  η λειτουργία τους μεταβάλλεται μέσα στον χρόνο.

Τα εγκαταλειμμένα ή "γηρασμένα" δίκτυα μπορούν να χαρακτηριστούν ως "αδρανείς αναμονές" ικανές να παράξουν νέους χώρους εκτόνωσης στις πόλεις. Αποτελούν ευέλικτες κατασκευές οι οποίες καθορίζουν την ανάπτυξη και το μετασχηματισμό του αστικού τοπίου, τόσο με τη δημιουργία τους, όσο και με την επανάχρησή τους. Δημιουργούν "συρραφές" στον αστικό ιστό, εισάγουν νέες ταχύτητες στην πόλη, ανασυνθέτουν την εικόνα της παράγοντας νέα "πράσινα τοπία" και συμβάλουν στην αναβάθμιση της θέσης της στον παγκόσμιο χάρτη.

Η εξέλιξη του δικτύου
1882-1904 Κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Πάτρα- Αθήνα

2004 Λειτουργία προαστιακής σιδηροδρομικής γραμμής Αγίου Βασίλειου-Αγίου Ανδρέα. Το δίκτυο μετατρέπεται απο υπερτοπικό σε τοπικό.
Ολοκλήρωση της γέφυρας του πορθμού Ρίου- Αντιρίου

2011 Μεταφορά ακτοπλοικών γραμμών εξωτερικού από το Βόρειο Λιμένα στο Νότιο Λιμένα της πόλης
Ο Νότιος Λιμένας και το Ρίο αποτελούν πλέον υπερτοπικούς πόλους η σύνδεση των οποίων επιχειρείται μέσω της χάραξης του νέου δικτύου τραμ διπλής γραμμής.

Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης
Μέσω της διερεύνησης των περιοχών από τις οποίες διέρχεται το μέσο διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για περιοχές διαφορετικού αστικού χαρακτήρα και ταυτότητας. Με αφετηρία τον υφιστάμενο σιδηροδρομικό σταθμό του Ρίου το τραμ διέρχεται από περιοχές προαστιακού χαρακτήρα με έντονο το φυσικό στοιχείο και χρήσεις αναψυχής. Στη συνέχεια διασχίζει περιοχές σταδιακά αυξανόμενου συντελεστή δόμησης του περιαστικού χώρου και κατευθύνεται προς το παραθαλάσσιο μέτωπο της πόλης. Τέλος, το μέσο κινούμενο παραλιακά καταλήγει στο νέο λιμάνι, στις νότιες παρυφές της πόλης.

 

 

Η νέα γραμμή τραμ
Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει η χάραξη του δικτύου του τραμ καθώς και οι  στάσεις του.  Από το συνολικό δίκτυο επιλέγεται ο σχεδιασμός πέντε σημείων, λόγω της κομβικής θέσης τους στην πόλη, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους ή της συμβολικής διάστασής τους.

Σε όλες τις περιοχές επέμβασης επιδιώκεται η συσχέτιση της τυπικής πλατφόρμας του τραμ με το νέο δημόσιο χώρο που σχεδιάζεται με αφορμή αυτήν.

Η αντικατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου από δίκτυο τραμ δίνει τη δυνατότητα διαχείρισης  των υφιστάμενων ορίων, όπως η σιδηροδρομική γραμμή, το οδικό δίκτυο και η περίφραξη του λιμανιού στο κέντρο της  πόλης.

Στάση Ρίο
Ο υφιστάμενος σιδηροδρομικός σταθμός του Ρίου αποτελεί το σημείο "τομής" των δύο μέσων, εφόσον λειτουργεί ακόμα ως τερματικός σταθμός του ΟΣΕ και ως αφετηρία του τραμ. Η έννοια της διακοπής μεταφράζεται στο χώρο μέσω της κεντρικής αποβάθρας επιβίβασης και αποβίβασης που σχεδιάζεται ανάμεσα στα δύο μέσα.

 

 

Στάση Διαγόρα - Στάδιο Παναχαϊκής
Στο σημείο αυτό επιχειρείται η σύνδεση του σταδίου της Παναχαϊκής με τη Μαρίνα της πόλης. Η  αποκάλυψη ενός εγκαταλειμμένου και κατάφυτου ρέματος στο νοητό άξονα που συνδέει τους δύο αυτούς πόλους και η οργάνωση μίας γραμμικής πλατείας που εξελίσσεται ως ένα "νέο ανάγλυφο" στην κοίτη του αποτελούν τα βασικά συστατικά της σύνθεσης.

 

 

Στάση Αγ. Διονύσιος
Με την αντικατάσταση του τρένου από το τραμ δίνεται η δυνατότητα μετατροπής του πρώην περιφραγμένου αμαξοστασίου του ΟΣΕ σε πάρκο. Το νέο μέσο διασχίζει διαγώνια το πάρκο και σε συνδυασμό με την υπάρχουσα υψομετρική διαφορά της περιοχής, το διαχωρίζει σε δύο ζώνες. Βασικές συνθετικές κινήσεις αποτελούν η διάτρηση του υφιστάμενου ορίου που περικλείει το πάρκο και η δημιουργία τριών "πλατειών - συνθηκών" που λειτουργούν ως συρραφές των δύο προαναφερόμενων ζωνών.

 

 

Στάση Μόλος Αγ. Νικολάου
Η στάση αυτή οργανώνεται γύρω από το υφιστάμενο κτίριο του κεντρικού σταθμού του ΟΣΕ. Έχοντας ως βασική πρόθεση την αποκατάσταση της φυσικής ακτογραμμής, η περιοχή  "πλημμυρίζει" και δημιουργούνται τρεις γεφυρώσεις - συνδέσεις του αστικού ιστού με το δίκτυο και το παραθαλάσσιο μέτωπο.

 

 

Στάση Νότιος Λιμένας Πατρών
Στο σημείο αυτό οργανώνεται ο τερματικός σταθμός του δίκτυου, το οποίο εξελίσσεται σε ένα τοπόσημο που αναπτύσσεται στη γραμμική, αδιαμόρφωτη ζώνη ανάμεσα στα κτίρια της διοίκησης του λιμένα και την Ακτή Δυμαίων. Η υπερυψωμένη κατασκευή πάνω από το δίκτυο προσφέρει οπτικές φυγές προς το λιμάνι και χώρους εστίασης και αναμονής για τους ταξιδιώτες.

 

 

Το τραμ αποτελεί μέσο φιλικό στο χρήστη και το περιβάλλον και η γραμμή του ένα "εύπλαστο" όριο που δίνει τη δυνατότητα επαναπροσδιορισμού της σχέσης πόλης, δικτύου και παραθαλάσσιου μετώπου και δημιουργίας νέων δημόσιων χώρων και τοπόσημων κατά μήκος της.

 

 

[1] Το "φαινόμενο του ορίου" ("The barrier effect") όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Jane Jacobs (αμερικανίδα συγγραφέας και ακτιβίστρια). Jacobs, Jane. 1991. The Death and Life of Great American Cities, New York: Random House, Inc.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.