184.14 Νεκρή ζώνη. Η χώρα των ζώντων

Φοιτήτρια : Αναξαγόρου Τατιάνα
Επιβλέποντες καθηγητές : Β. Ξένου, Κ.Μωραϊτης
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ημερομηνία παρουσίασης : 7 Νοεμβρίου 2014

Το θέμα της διπλωματικής αφορά τη δημιουργία ενός μνημειακού χώρου ταφής. Τοποθετείται στην ζώνη που χωρίζει τη Κύπρο σε δύο τομείς εθνικής κυριαρχίας, σκοπεύοντας να προσφέρει ένα κοινό χώρο εναπόθεσης των νεκρών και των δύο λαών. Μνημειακός χώρος βασισμένος στην έννοια της μνήμης, τόσο της κοινής ιστορίας των δύο λαών, όσο και της κοινής μνήμης θανάτου.

Το ενδεχόμενο του θανάτου αποτελεί έναν από τους αξεπέραστους φόβους του ανθρώπου, γεγονός που εξηγεί την απώθηση του από το χώρο των νεκρών. Ωστόσο, στη διπλωματική αυτή διερευνάται η σημασία ενός χώρου που απευθύνεται στους νεκρούς με έμφαση στο «Επέκεινα». Η έννοια αυτή χαρακτηρίζει το πέρας και ιδιαίτερα, αναφέρεται στη μετά -θάνατο ζωή. Συνδέεται με αρχαία, όπως και νεώτερα, ταφικά μνημεία όπως για παράδειγμα τα μνημειακά κτίσματα των αρχαίων Βασιλέων της Αιγύπτου. Τα οποία προβάλλουν πέρα από τους βασιλικούς τάφους, τη συνολική πίστη των αρχαίων Αιγυπτίων για την κοινωνία, την πολιτική, και εν τέλει την ίδια τη σημασία του θανάτου. Με αποτέλεσμα τελικά σήμερα, να προκαλούν συναισθήματα τα οποία ξεπερνούν το φόβο του θανάτου.

Πόσο αλληγορικό είναι το γεγονός ότι ένας χώρος που εξυμνεί το θάνατο τοποθετείται μέσα στη 'Νεκρή ζώνη', ένα σημείο, επίσης, προς αποφυγή μέσα στη πόλη; Εδώ ακριβώς, όμως, βρίσκεται και η πρόκληση του θέματος. Με γνώμονα το 'Επέκεινα', στόχος της πρότασης γίνεται η δημιουργία ενός βιωματικού χώρου ταφής. Όταν διαλυθούν τα σκληρά όρια της νεκρής ζώνης και οι κάτοικοι θα περάσουν στο χώρο αυτό θα εισέλθουν σε ένα ουδέτερο τόπο, σε ένα μνημειακό χώρο ταφής ο οποίος θα προβάλλει κάτι πέρα από ένα τόπο εναπόθεσης του νεκρού, ένα περίπατο, ένα δημόσιο πέρασμα. Ταυτίζοντας, έτσι τη 'Νεκρή Ζώνη' με την έννοια του θανάτου όπως προσλάμβανε τον θάνατο και ο Σικελιανός, όχι ως νεκρό σημείο αλλά ως κέντρο του παντός.

Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στην πρωτεύουσα του νησιού τη Λευκωσία, η οποία με τη 'Νεκρή Ζώνη' να διαχωρίζει τη πόλη στα δύο, παραμένει μέχρι και σήμερα την μοναδική διχοτομημένη πρωτεύουσα στον κόσμο. Συγκεκριμένα, στο κέντρο αυτής εκεί όπου έρχονται να συναντηθούν τρία μορφολογικά όρια: η 'Νεκρή Ζώνη' , τα μεσαιωνικά τείχη της παλιάς πόλης και ο Πεδιαίος ποταμός. Με βάση την μορφολογική ανάλυση της Λευκωσίας γίνεται και η επιλογή της τοποθεσίας της πρότασης στο σημείο εκείνο ακριβώς της τομής μεταξύ του ποταμού και της 'νεκρής ζώνης'.

Μέσα στη ζώνη διαχωρισμού στο σημείο όπου οι δύο περιοχές ενώνονται φυσικά από τον Πεδιαίο ποταμό δημιουργείται ένας χώρος που έρχεται να ξεχωρίσει.

Ο χώρος ταφής αναφέρεται σε Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους, αυτό συνεπάγεται ότι έρχονται να συνυπάρξουν μαζί δύο θρησκείες. Αυτή των Ελληνορθόδοξων και αυτή των Μουσουλμάνων. Γεγονός το οποίο δεν είναι καθόλου άγνωστο για τα δεδομένα της Κύπρου, καθώς πριν το πόλεμο του 1974 υπήρχαν μικτά χωριά όπου κάτοικοι και των δύο θρησκειών ζούσαν μαζί αρμονικά. Τζαμί και Εκκλησία βρίσκονταν δίπλα δίπλα, δημιουργώντας ένα κοινό τόπο προσευχής. Χωρίς να χάνεται ωστόσο ο καθαρός διαχωρισμός δύο διαφορετικών ναών. Ωστόσο, αν και ο σχεδιασμός του χώρου περιλαμβάνει τις αναγκαίες λειτουργίες για την δημιουργία ενός άρτιου Ελληνορθόδοξου και Μουσουλμανικού χώρου ταφής η έμπνευση του συνολικού χώρου συνδέεται με στοιχεία τα οποία αναβιώνουν από το βάθος της ιστορίας της Κύπρου.

Ιδιαίτερα μέσα από την μελέτη ταφικών αντικειμένων από την Χαλκολιθική εποχή βγήκε η ιδέα της κυκλικής μορφής αρχικά του ταφικού μνημείου και στη συνέχεια του συνολικού χώρου, όπως φαίνεται και στα σχέδια παρακάτω. Ο χώρος των νεκρών στην αρχαία εποχή ήταν φημισμένος και πασίγνωστός, αποτελούσε μια ανοιχτή περιοχή, αλλά και ένα ασφαλές σημείο συνάντησης. Έτσι ακριβώς και στη διπλωματική αυτή δημιουργείται ένας τόπος συνάντησης τόσο των δύο λαών, όσο και των ζωντανών με τους νεκρούς, αλλά και σύνδεσης του παρελθόντος τόσο με το παρόν, όσο και με το μέλλον.

Η πορεία του συνθετικού σχεδιασμού βρίσκει αφετηρία στην κατασκευή τριών ημισφαιρικών μακετών, οι οποίες αντιπροσώπευαν τις τρείς χωρικές ενότητες της αρχικής συνθετικής δομής. Ωστόσο, στη συνέχεια η δεύτερη ενότητα εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται με τη σύνδεσης των δύο κυκλικών χώρων, η οποία φέρει και το χαρακτηριστικό του περάσματος από τον Πεδιαίο ποταμό. Τελικό σημείο της χωρικής διάταξης αποτελεί η άνοδος σε ένα χώρο αμφιθεατρικής μορφής όπου γίνεται η εποπτεία. Εκεί ο άνθρωπος καλείται να συνειδητοποιήσει την κοινή μοίρα όλων των ανθρώπων, ότι είτε έρχεται από τον ένα ή τον άλλο χώρο ταφής έρχεται από ένα κοινό τόπο.

Τα υλικά κατασκευής αφορούν το εμφανές μπετόν για τους κυκλικούς χώρους και η οξειδωμένη λαμαρίνα, για τον κυκλικό περίγυρο του ταφικού μνημείου και την εξωτερική επένδυση της γέφυρας. Επιμέρους, η γέφυρα κατασκευάζεται από συρματοκιβώτια τα οποία δημιουργούν τεχνητούς 'λόφους' μέσα στο ποτάμι, οι οποίοι συνδέονται με μια ελαφριά μεταλλική κατασκευή, όπου φέρει ξύλινο δάπεδο. Τέλος, σημαντικό στοιχειό αποτελεί το γεγονός ότι πέρα από τους χώρους προετοιμασίας του νεκρού η υπόλοιπη πρόταση αφορά ανοικτούς δημόσιους χώρους.

Διπλωματικές & Ερευνητικές Εργασίες - Το greekarchitects.gr, προτείνει μια  θεματική ενότητα, στην οποία παρουσιάζονται πτυχιακές ή ερευνητικές εργασίες φοιτητών από σχολές πολυτεχνείων της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι ενδιαφερόμενοι /νες μπορούν να μας στείλουν την διπλωματική τους εργασία.