123.15 Νέο οικιστικό συγκρότημα στην περιοχή Αγίου Διονυσίου στην πόλη της Πάτρας

Φοιτήτρια: Παρασκευή Μπουλάκου
Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτρης Γιαννίσης
Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ημερομηνία παρουσίασης: 26.06.2015

Οι μεγάλες οικονομικές αλλαγές των τελευταίων ετών, οδήγησαν σε νέες σκέψεις για την κατοικία, που αναθεωρούν και επανεξετάζουν τη σχέση της με το κοινωνικό σύνολο. Η τρέχουσα κρίση σήμανε το τέλος μιας δεκαετίας υπερβολών. Τα κυρίαρχα πρότυπα διαβίωσης της περασμένης δεκαετίας, ο ατομικός ευδαιμονισμός και η έμφαση στον καταναλωτισμό, αποτελούν πλέον παρελθόν.

Η νέα οικονομική πραγματικότητα επαναφέρει την αίσθηση του μέτρου στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Αντίστοιχα η περιβαλλοντική κρίση θέτει την έννοια της βιωσιμότητας στο επίκεντρο της σύγχρονης αστικής προβληματικής. Αναζητούνται νέα πρότυπα κατοίκησης σε νέα οικιστικά συγκροτήματα που περιλαμβάνουν κατοικίες μικρού μεγέθους για φοιτητές, εργαζόμενους, οικογένειες και κοινόχρηστους χώρους εργασίας για τις παραπάνω ομάδες.
Ο σχεδιασμός των συγκροτημάτων θα πρέπει να επικεντρώνεται στη μελέτη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ευρύτερης περιοχής και στη δυνατότητα αναμόρφωσης της ταυτότητας της. Διερευνώνται προτάσεις για νέους τύπους μικτών κτηρίων όπου η κατοικία συμμετέχει στο δημόσιο χώρο, δεν παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο και μορφώνει κτηριακά σύνολα που εντάσσονται στον υπάρχοντα ιστό. Διερευνάται ο σχεδιασμός ενός περιβάλλοντος που να ενθαρρύνει το αίσθημα της κοινότητας και αντιμετωπίζει την ανωνυμία της ζωής στη πόλη. Οι κάτοικοι μοιράζονται κοινόχρηστες λειτουργικές ζώνες δημιουργώντας συνθήκες συλλογικότητας. Μελετάται η κατοικία σε σχέση με την αστική πυκνότητα, τη κυκλοφοριακή σύνδεση και το κοινωνικό περιβάλλον.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας της συγκεκριμένης διπλωματικής εργασίας εστίασα σε δύο κλίμακες: σε περιοχές της πόλης που με προσελκύουν και στον άνθρωπο-χρήστη. Έτσι, επιλέχθηκε η περιοχή του Αγίου Διονυσίου, που ανήκει στην ευρύτερη περιοχή της Αγίας Σοφίας στην πόλη της Πάτρας και λίγα μέτρα από την ζώνη του παλιού λιμανιού. Η γειτονιά του Αγίου Διονυσίου, από τις αρχές του 20ου αιώνα ήταν από τις αστικές περιοχές με την πλέον έντονη πολιτική, πολιτιστική και αθλητική δραστηριότητα για την Πάτρα λόγω της ύπαρξης του Ιερού Ναού που χαρακτήρισε με την αρχιτεκτονική του τη γειτονιά και του ιστορικού βιομηχανικού κτιρίου του πρώτου τετάρτου του 20ου αιώνα, στη διασταύρωση της οδού Αγίου Διονυσίου με την οδό Νόρμαν, το οποίο έχει μετατραπεί πρόσφατα σε πολυχώρο και αίθουσα τέχνης.

Στη συνέχεια εκτιμήθηκε η υπάρχουσα κατάσταση της περιοχής μελέτης και έγινε η ανάλυση αυτής, τα αποτελέσματα της οποίας φαίνονται στα επόμενα διαγράμματα. Εντοπίζονται πολλά ψηλά κτίρια, καθώς και αρκετά εγκαταλειμμένα. Στα ισόγεια των κτιρίων υπάρχουν περισσότερα καταστήματα και λίγες κατοικίες, ενώ στους παραπάνω ορόφους κυριαρχεί η χρήση της κατοικίας. Από την περιοχή περνούν γραμμές λεωφορείων και του τρένου, που μπορούν να εξυπηρετήσουν αρκετές ομάδες ανθρώπων, ενώ όσο αφορά την κυκλοφορία και τους χώρους στάθμευσης παρατηρείται έλλειψη αυτών. Με βάση την αρχική έρευνα, λοιπόν, κρίνεται πως τα κτίρια της περιοχής μελέτης βρίσκονται σε μέτρια προς κακή κατάσταση. Οι ενδιάμεσοι χώροι είναι υπολειμματικοί, καθώς δεν παρατηρήθηκε σε αυτούς κάποια δημόσια λειτουργία αστικού ή συλλογικού χαρακτήρα. Παρατηρείται έλλειψη πράσινων δημόσιων χώρων, προβλήματα κυκλοφορίας, φωτισμού και αερισμού των κτιρίων, καθώς και έλλειψη χώρων στάθμευσης. Σύμφωνα με τα διαγράμματα ποσότητας κατοίκων των κτιρίων, ποσότητας κατοίκων των οικοδομικών τετραγώνων, το διάγραμμα πυκνότητας κατοίκησης και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των οικοδομικών τετραγώνων, εντοπίζονται τα προβληματικά οικοδομικά τετράγωνα.

Η στρατηγική της πρότασης ακολουθεί τους παρακάτω άξονες:
Δεν διατηρούνται τα τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα στα οποία εντοπίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα σύμφωνα με το διάγραμμα πυκνότητας κατοίκησης και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που εμφανίζουν.
Μετατροπή του συμπαγούς οικοδομικού τετραγώνου, ελευθερώνεται το ισόγειο από τη χρήση της κατοικίας, όπου παραμένουν κάποιες εμπορικές και συλλογικές χρήσεις, υπερυψώνεται ο ακάλυπτος χώρος-αυλή-συλλογικός χώρος από το ισόγειο στον πρώτο όροφο και τοποθετούνται πύργοι-μονάδες κατοίκησης από εκεί και πάνω.
Οι εξωτερικοί διάδρομοι-διαδρομές διευκολύνουν την κυκλοφορία στα κτήρια, την προσβασιμότητα στις κατοικίες και προστατεύουν την ιδιωτικότητα των κατοίκων.
Εισάγονται οι συλλογικές δράσεις στον "ελεγχόμενα δημόσιο χώρο" του πρώτου επιπέδου, καθώς και στο δεύτερο κεντρικό επίπεδο, που σχηματίζουν τα κενά των κατοικιών, και μπορούν να αποτελέσουν τόπους αλληλεπίδρασης και οικειοποίησης από τους χρήστες τους.

Γενική πρόθεση είναι να αντιμετωπιστούν τελικά οι κοινόχρηστοι χώροι ως μια ευκαιρία για τη δημιουργία δημόσιου χώρου φτιαγμένου για την αλληλεπίδραση μεταξύ των γειτόνων. Έτσι, δημιουργούμε ένα οικιστικό συγκρότημα κατοικιών που θα στεγάσει τους κατοίκους, παρέχοντάς τους διαμερίσματα ίσης αξίας χρήσης με τα παρόντα και θα αποτελέσουν πόλο έλξης νέων κατοίκων. Παράλληλα, πεζοδρομείται η κεντρική οδός Νόρμαν, η οποία αποτελεί άξονα από και προς την παραλιακή ζώνη. Γενική πρόθεση στο σχεδιασμό των συγκροτημάτων κατοικιών είναι η δημιουργία αξιών συνύπαρξης χωρίς οι χρήστες να είναι παθητικοί επιβαίνοντες στο κτήριο. Μετατροπή του εννοιολογικού χαρακτήρα της κατοικίας από μηχανής κατοίκησης σε εστία καθημερινών δράσεων με τη δημιουργία πιο δημόσιων χώρων για τους χρήστες της, καθώς και χώρων εργασίας για αυτούς.