126.15 Ενδυνάμωση της φωνής του κοινωνικού φύλου

Φοιτήτρια: Διακρούση Αγγελική
Επιβλ. Καθηγ: Πάνος Κούρος
Αρχιτεκτονική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών
Ημερομηνία Ιούλιος 2015

Στη διπλωματική μου εργασία σχεδίασα και πραγματοποίησα μια συμμετοχική ηχητική εγκατάσταση και δράση στην Πλατεία Βικτωρίας με σκοπό την ενεργοποίηση συνομιλιών μεταξύ των διαχωρισμένων δημόσιων σφαιρών.

Με απασχόλησε ο κοινωνικός και ο έμφυλος χώρος της πλατείας, όπως φαίνεται στις καθημερινές χρήσεις της και στον τρόπο που οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και συνδιαλέγονται γύρω από ένα σημείο ή χώρο αναφοράς. Παρατήρησα ότι η πλατεία Βικτωρίας είναι ένας πολύ ζωντανός δημόσιος χώρος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αυτά στα οποία επικεντρώνομαι είναι ο κατακερματισμός της σε διαφορετικούς και απομονωμένους χώρους συναναστροφής και η ανίσχυρη οικειοποίηση της από τις γυναίκες που την επισκέπτονται. Η απουσία τους από τη δημόσια σφαίρα της πλατείας έχει αποτέλεσμα την αδυναμία της φωνής τους με την έννοια του χαμηλόφωνου και των μικρών παρεών τους και της μικρής διάρκειας παρουσίας.

(Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

Μελέτησα τους χώρους συναναστροφής σύμφωνα με τον κοινωνικό τους χαρακτήρα αλλά και αντικείμενα που ήταν μέρος της. Η κάθε ομάδα ορίζει στην πλατεία το δικό της ιδιωτικό ηχοτοπίο μέσα από αντικείμενα, όπως κινητά τηλέφωνα, ράδιο, τηλεοράσεις και ηχεία. Παρατήρησα πως ο ήχος που παράγουν κάποια από αυτά επηρεάζει έντονα τον τρόπο συναναστροφής αλλά με έναν εμβόλιμο τρόπο χωρίς να είναι αντιληπτός οπτικά, ούτε αυτός ούτε η ίδια η πηγή κάποιες φορές. Έτσι, κατέγραψα και τα διάφορα ηχοτοπία της πλατείας που συνδέονται με την συναναστροφή στην πλατεία.

(Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

(Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

Βασισμένη σε αυτές τις παρατηρήσεις και συμπεράσματα εργάστηκα με το μέσο της ηχητικής εγκατάστασης και δράσης [ηχητικές πράξεις] ως πρακτική παρέμβασης στο χώρο. Σκηνοθετώ των ηχητική παρουσία των γυναικών, η οποία παρεμβάλλεται στις υπάρχουσες συνομιλίες της πλατείας. Πρόθεση της παρεμβολής των ηχογραφημένων φωνών είναι να δημιουργήσει σημεία επαφής ανάμεσα στις διαχωρισμένες (ως προς το φύλο, τη φυλή και την κοινωνική θέση) δημόσιες σφαίρες της πλατείας, προκαλώντας νέες συναντήσεις, συναναστροφές και συζητήσεις.

Οι ηχητικές πράξεις που σχεδιάζω αναπτύσσονται σε δύο φάσεις: Η πρώτη αφορά δράσεις συσχέτισης που έκανα και ηχογράφησα, με τις γυναίκες που συχνάζουν στην πλατεία και την συγκέντρωση του αρχειακού ηχητικού υλικού που προέκυψε από αυτές και έχει διάρκεια δύο μηνών. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, επιτελώ μια σειρά συναντήσεων που έχω προηγουμένως σχεδιάσει με γυναίκες που επισκέπτονται την πλατεία.
Κάποιες με απώθησαν, ενώ με άλλες η συνάντησή μας έγινε πιο προσωπική. Στις συναντήσεις μας προέκυπταν απρόοπτες γνωριμίες με άλλους και η κάθε μία εξελισσόταν διαφορετικά ανάλογα με την περίσταση.

(Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

Η δεύτερη είναι η διαλογική ηχητική εγκατάσταση και αφορά την αναμετάδοση του ηχητικού υλικού στο χώρο σε επιλεγμένα σημεία του χώρου της πλατείας, κατά τη διάρκεια της ηχητικής εγκατάστασης και δράσης που σχεδίασα και υλοποίησα. Η δράση εκπομπής έχει ως μέρος της τις νέες συσχετίσεις και αντιπαραθέσεις που προέκυψαν στους επιλεγμένους χώρους συναναστροφής.

Έχοντας ως αφετηρία τις πηγές ήχου που χρησιμοποιούν οι ομάδες στην πλατεία σε εμβέλεια τέτοια που δημιουργούν ιδιωτικά ηχοτοπία και οριοθετούν το χώρο τους, σχεδιάζω την πηγή ήχου που εγκαθιστώ. Αντίθετα, από τις πηγές μεγάλης εμβέλειας, όπως τα ηχεία, που καλούν σε μεγάλες συναθροίσεις για πολιτικό σκοπό ή για θέαμα, επιτρέποντας σε ένα άτομο να μιλάει κάθε φορά ή επικαλύπτοντας ηχητικά μικρές συνομιλίες, οι μικρής εμβέλειας πηγές ευνοούν τις συνθήκες για συνομιλίες λίγων ατόμων γύρω από αυτό.

(Κάντε κλικ για μεγέθυνση)

Το σύνολο των φωνών αναπαράγεται ταυτόχρονα και σε επανάληψη με συχνές διακοπές φωνής, για λίγες ώρες το μεσημέρι, κατά τη διάρκεια του οποίου είναι κυρίαρχες οι συναθροίσεις των αντρών. Οι πηγές αναπαραγωγής ήχου είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη και αναρτώνται σε πέντε δέντρα, που αποτελούν χώρους συναθροίσεων που μελέτησα είτε μόνα τους είτε σε σχέση με τα παρτέρια και τα παγκάκια.

Γύρω από τα ηχεία χρησιμοποίησα πέντε δρώντα πρόσωπα ως διαμεσολαβητές της δράσης για να εξηγούν τι είναι αυτό που συμβαίνει και να μοιράζουν ένα φυλλάδιο με την προσωπική μου εμπειρία προσέγγισης των γυναικών. Με την εμπλοκή τους ενθαρρύνονταν οι συνομιλίες γύρω από αυτό.

Με συμβούλεψαν στη σχέση ήχου, φωνής και ανθρωπολογίας ο Πανόπουλος Πάνος, στις μεθόδους ανθρωπολογίας ο Καλαντζής Κωνσταντίνος, στην κατασκευή ο Ντάφλος Κώστας, στον ήχο ο Βίττης Νίκος.
Στις ηχητικές πράξεις συμμετείχαν ο Άδωνης, η Αγγελική, η Ταμάρα, ο Κωνσταντίνος, η Μαρία, ο Χουσεϊν (διερμηνεία φαρσί).