Ένα γράμμα στον Μανώλη

Δεν θυμάμαι, Μανωλίτο, γιατί σε προ(σ)κάλεσα σ' αυτή την αλληλο-εξομολόγηση: Για να ξεκαθαρίσω τις δικές σου η τις δικές μου απόψεις για την Αρχιτεκτονική σαν Λειτουργία και Λειτούργημα; Για όποιο λόγο και να 'ναι, είναι ευκαιρία να ξεκαθαριστούν μερικά πράγματα.

Ίσως επειδή αισθάνομαι μια διαφορά στη δική μου αντιμετώπιση της Αρχιτεκτονικής, βλέποντας τριγύρω μου -ακόμη και σε σένα- πολύ φασαρία για το τίποτα, πολλή θεωρία, πολλή αναλυτική διάσπαση, με λίγα λόγια (τραγουδιστά) "Αχός βαρύς ακούγεται, πολλή κουλτούρα πέφτει...", ίσως λοιπόν γι' αυτό να θέλησα να καταγράψω τη δική μου άποψη, αφού αναγκαστώ να τη κάνω λέξεις και φράσεις.

Θέλω λοιπόν να (σου) πω ότι -για μένα- Αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο ο Παρθενώνας, οι πόλεις-δορυφόροι, ή η ποίηση της Οίας και οι συναφείς απεραντολογίες. Είναι ΚΑΙ η καθημερινή, μίζερη, ποιητική, εγκεφαλική, οικονομική, προβληματισμένη και ό,τι άλλο θέλεις, εξάσκηση της Αρχιτεκτονικής στη πράξη.

Ναι, Πράξη Μανώλη, Πράξη .

Χωρίς αυτήν ο οργασμός της δημιουργίας είναι ονείρωξη.

Η μυρουδιά της λάσπης στο γιαπί, του ξύλου στο ξυλουργείο, της σινικής στο σχεδιαστήριο: Ερεθίσματα απολαυστικά και ζωογόνα σαν το άρωμα στο γυναικείο κορμί, σαν την αλμύρα της θαλάσσιας αύρας, σαν το βρεγμένο χώμα. Ναι Μανώλη, η Αρχιτεκτονική -για μένα- είναι λάσπη, είναι μπετόβεργα και ριζόχαρτο, είναι χρώμα και σκιά, είναι όνειρο και σταυρόλεξο, είναι μολύβι και μυστρί, είναι μάτι και χορός.

Είναι η απόλαυση του να βάλεις, με τον μάστορα δίπλα, το τούβλο στη θέση του, να ξεπεράσεις τις Συμπληγάδες του Οικοδομικού Κανονισμού, να πείσεις τον πελάτη για τις απόψεις σου, να επεκτείνεις τις ανησυχίες σου και την ενημέρωση σου, να εκφράσεις τη προσωπικότητα σου στο χαρτί του σχεδίου ή σε 'κείνο το άνοιγμα του τοίχου, είναι τόσα άλλα, χωριστά και συνδυασμένα:

Το σωστό παράθυρο, το ιδιότροπο πανωσήκωμα, η κουβέντα με τους μαστόρους στο γιαπί, το παραστατικό σχέδιο, η υπερκέραση των κανονισμών, η συζήτηση για Post Modern, όλα αυτά είναι πρόκληση για το μυαλό, τις αισθήσεις, τη καρδιά.

Και, η Αρχιτεκτονική -πάντα κατά την άποψη μου- έχει πολλές εκφράσεις, πολλές πλευρές, πολλές κλίμακες. Ένα μολύβι, μια αναστήλωση, μια βίλλα, μια πόλη, ένα κείμενο, όλα έχουν την αρχιτεκτονική πλευρά τους: Όλα περιέχουν τις ιδέες, τη τεχνολογία, τη μορφή ή τη τεχνική, δηλαδή τα πράγματα που αποτελούν το αντικείμενο της δουλειάς μας, Μανώλη.

Και κάτι ακόμη (με τη σκέψη και στη μικρή μας αρχιτεκτόνισσα Αλέξια που συναντήσαμε χθες):

Αρχιτεκτονική είναι Επικοινωνία. Και πριν 'μιλήσεις' στον διαβάτη ή στον κριτικό, πρέπει να επικοινωνήσεις με τον πελάτη σου, με τους συναδέλφους σου, με τον μάστορα που θα υλοποιήσει την ιδέα σου, ή ακόμη με τον ίδιο σου τον εαυτό που αναρωτιέται και προβληματίζεται για τούτη ή για 'κείνη τη παραλλαγή. Και αυτή η επικοινωνία, Αλέξια, γίνεται με την Εσπεράντο της Αρχιτεκτονικής:

Με τρεις γραμμές, με προοπτικό σχέδιο, με φωτομοντάζ, με είκοσι λέξεις, με τη σαφήνεια που δίνουν οι κανόνες της εποπτείας. Και αυτοί οι κανόνες δεν είναι Τεχνοκρατία. Δεν είναι τεχνοκράτης ο ζωγράφος που γνωρίζει τη χημεία των χρωμάτων, ο γλύπτης που ξέρει από ηλεκτροκολλήσεις, ο συγγραφέας που ορθογραφεί, ο φωτογράφος που μετράει ASA. Απλά, αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν τα εργαλεία τους -και βέβαια τη δουλειά τους- πληρέστερα .

Και η Αρχιτεκτονική Έκφραση, Αλέξια, έχει πολλές πλευρές και εργαλεία και κανόνες. Όσο εμπλουτίζεις τη δυνατότητα να εκφράζεσαι και μαθαίνεις τη φύση και τον χειρισμό των "εργαλείων" σου, τόσο ανεβάζεις το επίπεδο της ικανότητας σου για δημιουργία.

Ναι Αλέξια, χρειάζεται το αξονομετρικό σχέδιο.

Ναι Μανώλη, χρειάζεται η γνώση της τεχνολογίας του μπετόν.

Ναι (για να το πω συμβολικά), χρειάζονται τα αγκίστρια στον ψαρά.

Τελειώνω Μανώλη με μια συμπύκνωση των απόψεων μου:

Αρχιτεκτονική είναι -πρώτα και αδιαίρετα- ποίηση, διανόηση και τεχνική. Και μετά (όχι χρονικά) είναι θεωρία, οικονομία, νομοθεσία, μόδα, κ.λπ., κ.λπ.

Με αγάπη,
ΘΝΣ
Οία, 15.4.1982 

Υστερόγραφο:
Αυτό το αυθόρμητο κείμενο γράφτηκε πριν 28 χρόνια, προς τον φίλο Μανώλη Παπαδολαμπάκη, μετά από κάποιες κουβέντες μας, με το πάθος που εμπνέουν οι βεράντες πάνω από τη Καλντέρα της Σαντορίνης. Η Αλέξια ήταν μια νέα αρχιτεκτόνισσα που μόλις είχε αποφοιτήσει από το ΕΜΠ και έτυχε να παραβρεθεί σε κάποιο διάλογό μας, εκφράζοντας αμφιβολίες για τη σκοπιμότητα μερικών μαθημάτων.

Θάνος Ν. Στασινόπουλοs
Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, AAGradDipl.
8.7.2010