Ιδιώτες & idiots

 
Χάρτης της περιοχή του Δέλτα (1: Πλατεία Νερού, 2: Μαρίνα Φλοίσβου)

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 κόστισαν πολύ, 11-12 δις ευρώ. Η Ελληνική κοινωνία, διψασμένη για εφήμερα γεγονότα που ικανοποιούν την αυταρέσκειά της, αποδέχτηκε το υπέρογκο κόστος, που βαθμιαία έγινε 2.5 φορές μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις των 4.5 δις. Λίγο μετά τους Αγώνες, η τότε υπουργός κα. Πετραλιά καμάρωνε ότι «Κάναμε πολύ πετυχημένους Αγώνες, πολύ ασφαλείς Αγώνες και πολύ ακριβούς Αγώνες». Ταυτόχρονα ο κ. Αλογοσκούφης βεβαίωνε ότι «Ήταν μια μεγάλη επένδυση, η οποία θα αποδώσει το επόμενο χρονικό διάστημα» [in.gr 12.11.04]. Το βαρύ φορτίο των «πολύ ακριβών Αγώνων» που επωμίστηκαν οι φορολογούμενοι είναι αδιαμφισβήτητο, αλλά τι γίνεται με τους καρπούς της «μεγάλης επένδυσης» 5½ χρόνια μετά τα πυροτεχνήματα της Τελετής Λήξης;

Από τον συνολικό λογαριασμό των Αγώνων, κάπου 60% πήγε σε έργα υποδομής και κτιριακές εγκαταστάσεις, όπως αυτές του Φαληρικού Δέλτα οι οποίες μεταμόρφωσαν σημαντικά το θαλάσσιο μέτωπο της Αθήνας, έστω και χωρίς την ολοκλήρωση των αρχικών σχεδίων. Ένας περίπατος εκεί είναι αρκετά διαφωτιστικός για τη σημερινή κατάσταση των ακριβοπληρωμένων Ολυμπιακών κατασκευών. Ας δούμε εδώ μερικές εικόνες από δύο σημεία του μετώπου, την περιοχή της Εσπλανάδας και τη γειτονική Μαρίνα του Φλοίσβου. Και οι δύο προσφέρουν ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά δείγματα κτιρίων και υπαιθρίων χώρων, εκφράζοντας ταυτόχρονα δύο διαφορετικές πορείες αξιοποίησης της «μεγάλης επένδυσης».

 

Δημόσιο & ιδιωτικό: ερημιά & πολυκοσμία (φωτογραφίες 2.1.10 με διαφορά μιας ώρας).

Η Εσπλανάδα είναι μια πλατιά πεζογέφυρα ανάμεσα στο κτίριο Ταε Κβον Ντο και την Ολυμπιακή Μαρίνα του Δέλτα. Εφάπτεται στο κτίριο που φιλοξένησε το ‘Κέντρο Υποδοχής & Πληροφόρησης’, για το οποίο υπήρχε η πρόβλεψη ότι «στη μετα-ολυμπιακή φάση θα λειτουργήσει ως Μουσείο Ιστορίας του Φαλήρου και ως πολυλειτουργικός χώρος με χώρους εστίασης» [Το Βήμα 4.1.04]. Το κτίριο αυτό στέγασε για λίγο την Μπιενάλε της Αθήνας, αλλά γενικά παραμένει αχρησιμοποίητο επί 6 χρόνια. Μπροστά του βρίσκεται η λεγόμενη ‘Πλατεία Νερού’, όνομα που μάλλον οφείλεται στην επαφή της με τη θάλασσα, αφού δεν υπάρχει άλλο νερό, ούτε καν για να ποτιστούν τα δέντρα που φυτεύτηκαν στο αχανές τσιμέντο. Ήδη από το περασμένο καλοκαίρι τα δέντρα αυτά είχαν κυριολεκτικά σκάσει από τη δίψα, και λίγο μετά κάποιοι τα ‘συντήρησαν’ κόβοντάς τα από τη ρίζα. Παραδόξως, στην άλλη πλευρά του Κέντρου Υποδοχής έχουν απλωθεί εκατοντάδες μέτρα σωλήνων ποτίσματος σε πυκνές αποστάσεις, ίσως για να ποτίζουν τα αγριόχορτα μια και δεν υπάρχουν άλλα φυτά εκεί. Στο θαλάσσιο μέτωπο της πλατείας, η δύναμη της φύσης και ο βαθμός εγκατάλειψης υπογραμμίζονται από τη βλάστηση που φύτρωσε ανενόχλητη στις τσιμεντένιες κερκίδες.

Τα απομεινάρια των Ολυμπιακών δέντρων ‘συντηρήθηκαν’ το περασμένο φθινόπωρο.

Οι πλατείες υποτίθεται ότι προορίζονται για την υπαίθρια φιλοξενία πλήθους κόσμου, όμως εδώ δεν είναι ακριβώς έτσι. Χωρίς την ηλιοπροστασία των δέντρων ή κάποιο άλλο τρόπο δροσισμού, η Πλατεία Νερού μετατρέπεται το καλοκαίρι σε θερμοτράπεζα που γίνεται υποφερτή μόνο μετά τη δύση –εκτός από το ξύλινο deck με τη μικρή θερμοχωρητικότητα. Το μέρος είναι παράδεισος για skateboard και παιδικά ποδήλατα, αλλά πέρα από αυτό δεν υπάρχει άλλος πόλος έλξης. Ένα από τα 4 κλειστά κουβούκλια δίπλα στην Εσπλανάδα λειτούργησε ως καντίνα κατά τη Μπιενάλε του 2009, πριν επανέλθει στην αχρησία όπως και τα άλλα. Αν κάποιος επισκέπτης θέλει να ξεδιψάσει το καλοκαίρι ή να βρει λίγη ζέστη τον χειμώνα, τότε θα πρέπει να αποχαιρετήσει την ερημιά κάτω από τη ταμπέλα ‘Ολυμπιακά Ακίνητα’ και να πάει 800 μέτρα πιο πέρα, στη Μαρίνα του Φλοίσβου.

Ίχνη δέντρων που ξεράθηκαν, και πιο πέρα εκατοντάδες μέτρα άχρηστων σωλήνων ποτίσματος.

Πλωτά σκουπίδια, βλάστηση στο τσιμέντο.

Εκεί υπάρχει ένας άλλος κόσμος, όπως ξανα-διαπίστωσα πρόσφατα. Πλήθη κάθε ηλικίας κατά μήκος της προβλήτας, με τη ζωντάνια που δίνουν τα καφέ και τα εστιατόρια, με το φροντισμένο πράσινο, με τη χλιδή των σούπερ-γιότ, και φυσικά χωρίς σκουπίδια στο νερό ή αγριόχορτα στο τσιμέντο. Η σύγκριση ανάμεσα στην ερημιά της Εσπλανάδας και στη κοσμοσυρροή της Μαρίνας ήταν μια εύγλωττη απόδειξη του ότι ο καλός σχεδιασμός δεν αρκεί για την ουσιαστική επιτυχία του αρχιτεκτονικού κελύφους. Χρειάζεται επιπλέον και αυτό το ‘κάτι’ που θα μετατρέψει τις άψυχες κατασκευές σε «δοχεία ζωής» όπως έλεγε ο Άρης Κωνσταντινίδης. Δεν εννοώ βέβαια ότι οι εγκαταστάσεις της Μαρίνας έχουν ‘Κωνσταντινίδειο’ χαρακτήρα –κάθε άλλο! Ωστόσο είναι σαφές ότι η χρόνια εγκατάλειψη μετά τα εγκαίνια και η αξιοπερίεργη απουσία στοιχειωδών λειτουργιών στην Εσπλανάδα, ωθεί δικαιολογημένα πολύ κόσμο στις ιδιωτικές αγκάλες της επιμελημένης Μαρίνας.

Η Μαρίνα του Φλοίσβου υπάγεται στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος βρήκε ένα λαμπρό επιχειρηματικό πεδίο στη κατασκευή των Ολυμπιακών έργων και –κυρίως- στη μετέπειτα χρήση τους, με τη βοήθεια των μεθόδων της ελεύθερης αγοράς -και της ελευθέριας εξαγοράς. Αντίθετα, η Εσπλανάδα και οι γύρω κατασκευές είναι αρμοδιότητα διαφόρων δημοσίων φορέων που διαχειρίζονται τον κοινό πλούτο μας. Δεν ξέρω πώς επιμερίζονται οι ευθύνες (το Δημόσιο έχει γνωστό ταλέντο στη διάχυσή τους μέχρι να εξατμιστούν), αλλά είναι θλιβερό να βλέπεις τα Ολυμπιακά Ακίνητα σε ολύμπια ακινησία, περιμένοντας τους μνηστήρες της δημόσιας περιουσίας καθώς αυτή απαξιώνεται καθημερινά, καθηλωμένη σε χρόνια αχρησία.

Όσοι θέλουν να μας πείσουν για την αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού απέναντι στο δημόσιο, έχουν ένα καλό παράδειγμα εδώ. Ωστόσο τον βαρύ λογαριασμό της «μεγάλης επένδυσης» τον πλήρωσαν οι πολλοί, όχι οι λίγοι που τη νέμονται. Καθώς λοιπόν μας απειλεί σήμερα το διογκούμενο δημόσιο χρέος (στο οποίο συνέβαλε και το εθνοσωτήριο ‘Αθήνα 2004’), μήπως θα έπρεπε να μας απασχολήσει πιο ενεργά η τύχη της Ολυμπιακής κληρονομιάς μας; Εκτός αν δεχτούμε ότι η Αγγλική λέξη ‘idiots’ δεν αναφέρεται πλέον σε αμαθείς ιδιώτες απ’ όπου προέρχεται, αλλά σε απαθείς πολλούς.

Περιουσία που παραμένει ακίνητη και άχρηστη –όπως αυτό το ασανσέρ.

Υστερόγραφο:

Μπορεί οι διαδικασίες αξιοποίησης των ποικίλων Ολυμπιακών εγκαταστάσεων να χρειάζονται πολύ χρόνο, αλλά σε μερικές περιπτώσεις τα ‘Ολυμπιακά Ακίνητα’ φαίνεται ότι βιάζονται ιδιαίτερα. Έτσι, στις 10.6.09 ανακοινώθηκε η εξής πρόσκληση σχετικά με τη δημιουργία οικολογικού πάρκου στον Φαληρικό όρμο:

«Κάθε Έλληνας πολίτης μπορεί μέσω της ιστοσελίδας www.olympicproperties.gr να καταθέσει τις απόψεις και προτάσεις του μέχρι τις 5 Ιουλίου. Στείλτε τις προτάσεις σας στο A1comments@olympicproperties.gr. Στόχος μας είναι μέσω της Δημόσιας Διαβούλευσης να συνδιαμορφώσουμε με τους πολίτες το Οικολογικό Πάρκο. Η τελική μορφή του πάρκου και το χρονοδιάγραμμα δημιουργίας του θα ανακοινωθεί στις 15 Ιουλίου».

Δυστυχώς αγνοώ πόσοι πρόλαβαν να υποβάλουν προτάσεις μέσα στις 25 μέρες της προθεσμίας, και πολύ περισσότερο αν οι όποιες προτάσεις επηρέασαν το τελικό σχέδιο που ανακοινώθηκε μόλις δέκα (10) ημέρες μετά την υποβολή τους. Έχω την υποψία ότι επρόκειτο για μια ανούσια κορώνα ‘πολεοδομικού λαϊκισμού’, με στόχους περισσότερο επικοινωνιακούς παρά οτιδήποτε άλλο.

Επεξήγηση:

Η Ελληνική λέξη ‘ιδιώτης’, από ‘άσχετος με τα κοινά’, απέκτησε στα Λατινικά την περιφρονητική σημασία του αμόρφωτου ή αμαθούς (‘idiota’), αργότερα δε έγινε στα Αγγλικά ‘idiot’ σημαίνοντας τον ηλίθιο.

Θάνος Ν. Στασινόπουλος
Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, AAGradDipl.

9.1.2010