Περί θεραπευτών της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής

Ακολουθεί και ανέκδοτη προσωπική επιστολή προς τον Α. Γιακουμακάτο με θέμα «...Αντωνιάδης Αντώνης, Σύγχρονη Ελληνική Αρχιτεκτονική»

Με αφορμή της αναφοράς του συναδέλφου Α. Γιακουμακάτου (Α.Γ.) στο e-περιοδικό GreekArchitects.gr (GRA) στο πρόσφατο τεύχος 44/2010 των Αρχιτεκτονικών Θεμάτων γράφεται η παρούσα επιστολή.

Στο πρώτο κείμενο της έκδοσης στην κατηγορία 'επικαιρότητα' με τίτλο 'Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2008 και έκθεση κατοικίας' γράφει ο Α.Γ.: «......στο ισχνό σώμα της ελληνικής αρχιτεκτονικής έχουν ενσκήψει πολλοστοί θεραπευτές: σοβαρά και ελαφρά περιοδικά, και μεταξύ αυτών πολλά εξειδικευμένα, σοβαροί και ελαφροί δημοσιογράφοι με δημοσιεύματα - κράχτες, φορείς διάφοροι που ανακάλυψαν στην αρχιτεκτονική ένα έκτακτο όχημα επικοινωνίας και δημοφιλίας, δικτυακοί τόποι και άλλοι καλοθελητές που ενίοτε αντιγράφουν ο ένας τον άλλο για ένα κομμάτι πίτας ή της αιώνιας διεκδίκησης εξουσίας μέσω της γνωστής μεθόδου του ιερού πολλαπλασιασμού των ιχθύων: της εφεύρεσης δηλαδή αρχιτεκτονικών διαγωνισμών χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο (1, ο διαγωνισμός για τις «πίσω όψεις» των δύο κτιρίων στο Μουσείο της Ακρόπολης στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα) και με χρήση των δωρεάν υπηρεσιών όλων των συμβαλλόμενων (συνήθεια από τις προσφιλέστερες στον τόπο μας) ή της δημιουργίας πληθωριστικών ανταγωνιστικών «αρχιτεκτονικών βραβείων» σε μια χώρα.........».

Καταρχήν θα συμφωνήσω στην ουσία αυτών που γράφει ο Α.Γ. παραπέμποντας για του λόγου το αληθές σε πρόσφατα δημοσιευμένο άρθρο μου στην Καθημερινή (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_18/03/2010_394590) και στην ενότητα 'ΔΙΑΛΟΓΟΣ για την ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ' στο GreekArchitects.gr. Όχι όμως στο σύνολο τους και στον τρόπο που επιλέγει να τα παρουσιάσει. Διαφωνώ κάθετα με την ελληνική παθογένεια, γενικότερα και στους αρχιτεκτονικούς κύκλους ειδικότερα, σύμφωνα με την οποία γίνεται ελαφρά τη καρδία κριτική επί των πάντων, πλην των ημετέρων (βλέπε Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής), χωρίς όμως αυτή να τεκμηριώνεται και κυρίως να κατονομάζεται. Έχει έρθει η ώρα να σπάσει αυτό το απόστημα στα ελληνικά δεδομένα και όποιος έχει αληθινά τη διάθεση, και βέβαια καθαρό παρελθόν και αντοχή για την αντίθετη κρίση, να κάνει αληθινή κριτική και όχι δημοσιεύματα κράχτες επικοινωνιακού περιεχομένου και να το κάνει κατονομάζοντας.

Να υπενθυμίσω σε αυτό το σημείο, ενισχύοντας τα γραφόμενα μου και προετοιμάζοντας το σχολιασμό του δεύτερου άρθρου, την προ διετίας απαίτηση του Α.Γ. προς το GRA να 'κατεβάσει' άρθρο συναδέλφου στο οποίο, μεταξύ πολλών άλλων, αναφερόταν λακωνικά με αρνητική κριτική στον Α.Γ. Η τότε αιτίαση για την απαίτηση αυτή ήταν ότι δεν υπήρχε επαρκής αιτιολόγηση της, προσωπικής και  ενυπόγραφης, άποψης του συγγραφέα.

Το GRA δεν έχει τέτοιες απαιτήσεις. Ούτε καν να ζητήσει το λόγο από τον Α.Γ. για τη μη αναφορά στο φορέα που διοργάνωσε τον διαγωνισμό που κατονομάζει, γεγονός ανεπίτρεπτο. Παρεμπιπτόντως ο διαγωνισμός αφορούσε τις «πίσω όψεις» των δύο κτιρίων στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και όχι στο «Μουσείο της Ακρόπολης στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου». Πηγαίνοντας στην ουσία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η άποψη του Α.Γ. για το διαγωνισμό του GRA, καθώς τον χαρακτηρίζει ένα εφεύρημα χωρίς περιεχόμενο. Όντας σίγουρος ότι δεν αγνοεί όλη τη διαλεκτική που προέκυψε γύρω από τα δύο κτίρια, και που αναφέρεται κατά κόρον στο αφιέρωμα που επιμελείται ο ίδιος στο ίδιο τεύχος για την κριτική αποτίμηση του ΝΜΑ, αδυνατώ να ερμηνεύσω την άποψη αυτή. Ο διαγωνισμός είχε θέμα, είχε ουσία και στόχο με το πρώτο βραβείο να αποστέλλεται στο ΥΠ.ΠΟ. (έστω και αν αγνοήθηκε εκεί) και πολύ μεγάλη συμμετοχή. Με χρηματικά έπαθλα για τους βραβευθέντες ώστε να μη γίνεται χρήση των δωρεάν υπηρεσιών όλων των συμβαλλόμενων όπως πολύ σωστά επισημαίνει γενικότερα ο Α.Γ. αλλά σε λάθος παράδειγμα.

Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί ιδεών του GRA προκύπτουν ύστερα από τον εντοπισμό αστικών προβλημάτων σε καίρια σημεία των Ελληνικών πόλεων και την προσπάθεια επίλυσης τους διαμέσου της Αρχιτεκτονικής, δείχνοντας παράλληλα στους πολίτες και υπενθυμίζοντας στην Πολιτεία ότι η Αρχιτεκτονική είναι το μέσο για να λυθούν τα προβλήματα του αστικού περιβάλλοντος.

Σε επόμενο κείμενο της έκδοσης στην κατηγορία 'επικαιρότητα' με τίτλο 'Γεωμετρικός Φονταμενταλισμός' ο Α.Γ. παρουσιάζει την προσωπική του άποψη για το θεωρητικό έργο του ελληνικής καταγωγής Αυστραλού Nikos Salingaros. Διαφωνώντας έντονα με τις απόψεις του Salingaros περιγράφει τις δικές του θέσεις, αντιπαραθέτοντας τα αντίστοιχα παραδείγματα. Σε υποσημείωση του στο κείμενο όμως αναφέρει: «ο Salingaros και οι θέσεις του προβάλλονται, τουλάχιστον κατά την περίοδο 2008-09, και από ορισμένες ελληνικές ιστοσελίδες για την αρχιτεκτονική· δεν είναι κακό, απλώς σημαίνει ότι οι διαχειριστές αυτών των ιστοσελίδων υιοθετούν τις απόψεις του Αυστραλού θεωρητικού».

Αν και πάλι ο Α.Γ. αποφεύγει να κατονομάσει (θεωρώντας ότι έτσι δε θα κριθεί ή αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσει έστω και γραπτά το όνομα του GRA) το μεγαλύτερο ελληνικό e-περιοδικό για την αρχιτεκτονική, το GRA φιλοξένησε και συνεχίζει να δημοσιεύει κείμενα του Salingaros και μάλιστα πρόσφατα δημοσίευσε σε ηλεκτρονική μορφή ένα ανέκδοτο βιβλίο του στην προσπάθεια ελεύθερης διακίνησης των ιδεών στο διαδίκτυο.

Από πότε η φιλοξενία ενυπόγραφων άρθρων σε ένα e-περιοδικό, ή ακόμα και σε ένα παραδοσιακό περιοδικό ή έντυπο μέσο σημαίνει ότι διαχειριστές αυτών (των ιστοσελίδων στην προκείμενη) υιοθετούν τις απόψεις αυτές;

Θεωρώντας τουλάχιστον επικίνδυνη τη συγκεκριμένη άποψη του Α.Γ., που θυμίζει άλλες εποχές, οφείλω να πω δημόσια ως αρχισυντάκτης του περιοδικού ότι στο GRA δεν υπάρχουν στρατηγοί, κατευθυντήριες γραμμές και 'αρχιτεκτονικές σχολές'. Το GRA είναι ένα έντιμο και δημοκρατικό μέσο με πλήρη ελευθερία απόψεων και σεβασμό στην αρχιτεκτονική διανόηση και στο επάγγελμα του αρχιτέκτονα. Έχοντας την ελευθερία του απεριόριστου χώρου, σε αντίθεση με τα έντυπα μέσα, και της αμεσότητας το GRA αποτελεί τη μεγαλύτερη και πιο ελεύθερη πλατφόρμα διακίνησης ιδεών, ενημέρωσης και παρουσίασης αρχιτεκτονικού έργου στην Ελλάδα.

Στα πλαίσια αυτά, θεωρώντας δεδομένο ότι, οι διαχειριστές και, η συντακτική ομάδα του περιοδικού δε δύναται και φυσικά σε καμία περίπτωση δε βούλεται να έχει γνώση και άποψη επί παντός αρχιτεκτονικού επιστητού, η δύναμη και η επιτυχία του GRA οφείλονται ακριβώς σε αυτή την ελευθερία λόγου και έκφρασης, αρκεί να τηρούνται οι στοιχειώδεις κανόνες  περί μη εξύβρισης, παράθεσης παραπομπών και βιβλιογραφίας όπου προβλέπεται και αναφοράς πηγής των εικόνων.

Κλείνοντας την παρούσα  επιστολή παραθέτω μια ανέκδοτη προσωπική επιστολή προς τον Α.Γ. που γράφτηκε προ ετών και ποτέ δε στάλθηκε.

Οι παραπάνω απόψεις είναι καθαρά προσωπικές και σε καμία περίπτωση δε δεσμεύουν το σύνολο της συντακτικής επιτροπής και των διαχειριστών του GRA.

Αλέξιος Βανδώρος,
Αρχιτέκτων - αρχισυντάκτης e-περιοδικού GreekArchitects.gr