15η Μπιενάλε Βενετίας

Η αρχιτεκτονική με κοινωνικό πρόσημο ήταν παρούσα στη 15η Μπιενάλε της Βενετίας, που άνοιξε και επίσημα τις πύλες της το Σάββατο. Το μήνυμα «Reporting from the front/Μεταδίδοντας από το μέλλον» που εξέπεμψε από την αρχή ο Αλεχάνδρο Αραβένα, ο φετινός επίτροπος της διοργάνωσης, «χτύπησε φλέβα» και αυτό επιβεβαιώνεται από τα περισσότερα εθνικά περίπτερα, αλλά και τους νικητές τού ανά διετία σημαντικότερου ραντεβού της διεθνούς αρχιτεκτονικής κοινότητας.

«Πιστεύουμε ότι η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής δεν είναι ένας στόχος που αφορά την ίδια, αλλά τρόπος για να εμφυσήσουμε την ποιότητα στην ανθρώπινη ζωή», τόνισε στην εναρκτήρια ομιλία του ο Χιλιανός Α. Αραβένα, που ήρθε στη Βενετία κουβαλώντας στις «αποσκευές» του την έντονη παρουσία του στην κοινωνική κατοικία, αλλά και την πρόσφατη βράβευσή του με Pritzker, την ανώτερη διάκριση στην αρχιτεκτονική.

Συνεχείς ήταν οι αναφορές του στον παράγοντα περιβάλλον, κάνοντας λόγο για «παγκόσμιο αγαθό» που πρέπει να διαφυλαχθεί αλλά και να αξιοποιηθεί στις επιλογές των αρχιτεκτόνων. «Είναι μάχη που οφείλουμε να κερδίσουμε», πρόσθεσε.

Το περίπτερο της Ισπανίας με τίτλο «Unfinished/Ημιτελές» | Sandra Trauner/picture-alliance/dpa/AP Images.

Νέος και ο ίδιος, εμπιστεύτηκε τη νεότερη «φουρνιά» που κυριαρχεί σε όλα τα περίπτερα, παραμερίζοντας τους αποκαλούμενους «σταρ» της αρχιτεκτονικής. Η φρέσκια ματιά του Α. Αραβένα απεικονίζεται έντονα στο κεντρικό περίπτερο στα Τζιαρντίνι, με αναφορές στην κοινωνική κατοικία, την επιστροφή στα παραδοσιακά υλικά δόμησης και πρωτίστως στο προσφυγικό και τα νέα ερωτήματα που θέτει για τη στέγαση του μετακινούμενου πληθυσμού.

Η τελευταία αυτή διάσταση αναδείχθηκε με υποδειγματικό τρόπο από τη Γερμανία, που ξάφνιασε ευχάριστα με τους ανοιχτούς τοίχους του περιπτέρου της στέλνοντας το μήνυμα των «ανοιχτών συνόρων» απέναντι στους πρόσφυγές. Ανάλογη ήταν η γεύση από το περίπτερο της Αυστρίας. Λίγο πριν η διεθνής επιτροπή κριτών, αποτελούμενη από τους Χασίμ Σαρκίς (πρόεδρος, Λίβανος), Πίπο Τσιόρα (Ιταλία), Σ. Φαχάρδο (Κολομβία), Μαρίσα Μορέτα (Βραζιλία) και Κάρεν Στάιν (ΗΠΑ), είχε απονείμει τον «Χρυσό Λέοντα» της διοργάνωσης στο περίπτερο της Ισπανίας.

Με κεντρικό τίτλο «Unfinished/Ημιτελές», ήταν ένα ηχηρό σχόλιο για την κατάσταση που βίωσε η Ιβηρική Χερσόνησος τα προηγούμενα χρόνια και ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την οικονομική κρίση που ακολούθησε. Τα μεγαθήρια, που είχαν αλόγιστα αναπτυχθεί στις πανέμορφες ακτές και πλέον ρημάζουν, συμπληρώνονται από τους τσιμεντένιους «σκελετούς» που τους πρόλαβε η ανατροπή της οικονομικής ευμάρειας.

Το περιβάλλον έκανε τη διαφορά στο περίπτερο του Περού, που είχε θέμα την καταστροφή του Αμαζόνιου και μοιράστηκε την τιμητική διάκριση μαζί με την Ιαπωνία που ήταν λιγάκι εκτός κλίματος αλλά έφερε τον αέρα της μινιμαλιστικής αρχιτεκτονικής.

Το γερμανικό περίπτερο με τίτλο «Making Heimat. Germany Arrival Country» | Sandra Trauner/picture-alliance/dpa/AP Images.

Δεν ήταν άλλωστε η μόνη παραφωνία, αφού η Αυστραλία έστειλε τη δική της «ανταπόκριση» μέσα από μια... πισίνα, με την οποία θέλησε να δώσει το μήνυμα της κοινωνικής ανατροπής. «Κερδίζουμε το στοίχημα της συλλογικότητας» Οι ανατροπές στους διαδικαστικούς κανόνες, που ξεκίνησαν με την επιλογή του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων για τη θέση του εθνικού επιτρόπου, συνεχίστηκαν και στη Βενετία. Οι... συνήθεις προσφωνήσεις και κυρίως ο καθιερωμένος πλουσιοπάροχος μπουφές, που κυριαρχούσαν στα εγκαίνια του ελληνικού περιπτέρου, έδωσαν τη θέση τους σε ένα κεφάτο πάρτι με αντιπροσωπευτικά εδέσματα από την ελληνική παραγωγή που έκαναν τη διαφορά.

Είχε προηγηθεί η πρώτη παρουσίαση των συλλογικών προτάσεων στο αμφιθέατρο που στήθηκε στο εσωτερικό του περιπτέρου, το οποίο αποκάλυψε το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό του ύφος με την αφαίρεση της ψευδοροφής που είχε τοποθετηθεί σε προηγούμενες διοργανώσεις.

Την προσοχή κέντρισε ο μαυροπίνακας που τοποθετήθηκε σε μια γωνιά και γεμίζει με μηνύματα. Δε λείπουν οι εφευρετικές αρχιτεκτονικές συνθέσεις που αποπνέουν νεανικότητα και ενθουσιασμό και επιβεβαιώνουν την επιλογή για το κεντρικό σύνθημα της ελληνικής συμμετοχής #This Is A Co_op. «Βάλαμε το στοίχημα της συλλογικότητας και φαίνεται ότι το κερδίζουμε», δήλωσε στην «Εφ.Συν.» η Τόνια Κατερίνη, πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, και έδωσε έμφαση στην παρουσία κινηματικών πρωτοβουλιών από την Ιταλία, που ζήτησαν να χρησιμοποιήσουν το αμφιθέατρο για να οργανώσουν συζητήσεις.

Ο ιστορικός φορέας των αρχιτεκτόνων παρέλαβε τη σκυτάλη από το υπουργείο Περιβάλλοντος, που έχει την ευθύνη για την Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, επιλέγοντας να κάνει ανοιχτή πρόσκληση στην οποία ανταποκρίθηκαν πάνω από 136 (κυρίως νέοι) αρχιτέκτονες.

Το εγχείρημα αντιμετωπίστηκε με καχυποψία, που εντάθηκε λόγω των προβλημάτων που εκ των πραγμάτων βιώνουν οι συλλογικές προσπάθειες. Κατάφερε όμως και βρήκε τον βηματισμό του και αποδείχθηκε ότι ήταν μέσα στο πνεύμα της διοργάνωσης, χωρίς βεβαίως να καταφέρει να κερδίσει κάποια διάκριση.

«Είχαμε πολλούς επισκέπτες. Η Ελλάδα λόγω του προσφυγικού ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος», μας είπε η Τζίνα Σωτηροπούλου από την οργανωτική επιτροπή του περιπτέρου, το οποίο θα παραμείνει «ζωντανό» σε όλη τη διάρκεια της Μπιενάλε με συζητήσεις και εκδηλώσεις που θα οργανώνονται δύο φορές τον μήνα.

Το ελληνικό περίπτερο.

της Χαράς Τζαναβάρα
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο efsyn.gr