O ΝΤΑΒΕΛΗΣ ΣΤΑ ΖΩΝΙΑΝΑ....Η ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Αυτή η ιστορία των κρητικών «κτηνοτρόφων» που πέραν των άλλων «εκτρέφουν»  χασισοφυτείες και (δια)χειρίζονται όπλα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν  «ελαφρά»    μόνο στην  εποχή των δεινοσαύρων, έχει  κάτι από το «φαίνεσθαι»  του γνωστού  γαλατικού χωριού και της μοναχικής αντίστασής του  στους  Ρωμαίους.   Όμως ο  αντιστασιακός θύλακας  των Αστερίξ και Οβελίξ  είναι άσχετος  με τον  θύλακα της «άνομης αταξίας» στα Ζωνιανά του Ρεθύμνου, που συγκρούεται με  την ελληνική έννομη τάξη.Πάσα ομοιότης με πρόσωπα ή καταστάσεις του απώτερου αντιστασιακού παρελθόντος του νησιού  έναντι των Γερμανών ή των Τούρκων, είναι απλώς συμπτωματική….

            Σήμερα στη μεγάλη πλειοψηφία τους, οι «βιότοποι» της παράνομης συμπεριφοράς   είναι ριζικά διαφορετικοί από  τις περιοχές  που πάλαι ποτέ φιλοξένησαν το ελευθεριακό, απελευθερωτικό και «αντικαθεστωτικό» πνεύμα.
 Στις ημέρες μας υπάρχουν  κρατίδια του εγκλήματος, όπως  στο «χρυσό τρίγωνο» της Ν.Α. Ασίας (Ταϊλάνδη, Λάος, Κίνα), στη «χρυσή ημισέληνο» της Κεντρικής Ασίας ( Β.Πακιστάν και Αφγανιστάν) και στο «λευκό τρίγωνο των Άνδεων» (περιοχές της Βολιβίας, της Κολομβίας και του Περού), που   αποτελούν άδηλα πολιτειακά σχήματα και  παράγουν  ναρκωτικά σε πλανητική κλίμακα. « Το οργανωμένο έγκλημα δημιουργεί κανονικά μικρά κράτη εντός κρατών   και επιδίδεται ακόμη και στην εφαρμογή ‘χωροταξικών ρυθμίσεων’ που είναι κάθε άλλο παρά φιλικές με το περιβάλλον», σημείωνα σε μια εργασία για τις ορεινές περιοχές.(1) . Είναι χαρακτηριστικό ότι το Ινστιτούτο  Worldwatsch κατέγραφε μεταξύ των ετών 1979 και 1987 την αποψίλωση 1,8 εκατ. στρεμμάτων δάσους  μόνο από τους Περουβιανούς παραγωγούς κοκαϊνης, με στόχο  την επέκταση των δραστηριοτήτων τους (2)....

       Οι ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές  συχνά αποτέλεσαν ενδιαιτήματα του κόσμου που ονομάστηκε «υπόκοσμος». Όμως η εποχή της πλανητικής αστικοποίησης και των συμπαρομαρτούντων  -  της εναέριας πρόσβασης στα περισσότερα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, των δορυφορικών ανιχνεύσεων, της βελτίωσης της χερσαίας κυκλοφορίας κλπ. -   ήταν επόμενο να επιφέρει δραστικές  αλλαγές στα εγκληματικά «στέκια». Η νέα χωροταξία του συστηματικού εγκλήματος – που είναι διακριτό από το ευκαιριακό «ομόλογό» του -   ερωτοτροπεί περισσότερο με τις αστικές περιοχές, επιδιώκει τη συνεύρεση με άλλες φυσιολογικές δραστηριότητες του «επιχειρηματικού συρμού»   και προσλαμβάνει πολύ περισσότερο τα χαρακτηριστικά «αντάρτικου πόλης» . Και γενικά αποφεύγει  τη μορφή της  μετωπικής  αντιπαράθεσης σε καθορισμένο χωρικά πεδίο, προκρίνοντας έναντι της νομιμότητας τον παλιό –καλό κανόνα του ανταρτοπολέμου : Hit  and run, χτυπάς και φεύγεις.....           

         Στην εποχή της Παγκοσμιοποίησης, της αποδιοργάνωσης και όξυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων, η συγκέντρωση ή αποκέντρωση του εγκλήματος  ακολουθεί νέους κανόνες. Αυτό πάντως δεν ακυρώνει τις «κλασικές» καταστάσεις  με τις  περιοχές, συνοικίες, στέκια, πλατείες, δρόμους, λεωφόρους  ταχείας κυκλοφορίας, όπου το έγκλημα ή η παραβατική συμπεριφορά, δυνάμει ή ενεργεία, στρογγυλοκάθεται και κάνει τους λογαριασμούς του. Στην Αθήνα μπορεί να είναι η Ομόνοια, η Βάθης, η λεωφόρος Συγγρού, στο Παρίσι μπορεί να είναι η Πλαζ Πιγκάλ, στη Νέα Υόρκη μπορεί να είναι το Μπρούκλιν, στην Χ πόλη  μπορεί να είναι η Ψ συνοικία.  Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα  στις μεγάλες παραγκουπόλεις,  που αναπτύσσονται στο περιθώριο των αστικών περιοχών «ευταξίας και πολιτισμού»: Εκεί η όσμωση του εγκλήματος και της «νομιμότητας» είναι τέτοια, που κάνει τον συνολικό χώρο ανοικτό για τις δραστηριότητες και τους σχεδιασμούς του υποκόσμου. «Οι φτωχοί νοιώθουν εγκλωβισμένοι μεταξύ των εμπόρων ναρκωτικών και της αστυνομίας...Το 2003 το 81% των ερωτωμένων ομολόγησαν ότι και οι δύο πλευρές ασκούν ατιμώρητα βία εις βάρος τους. Είναι εύκολο για τις συμμορίες να δωροδοκούν την αστυνομία αφού δεν τους λείπουν ούτε τα χρήματα ούτε τα όπλα», ανέφεραν  για την περίπτωση του Ρίο Ντε Τζανέϊρο,  οι Perlman και  O’Meara Sheehan  του Ινστιτούτου Worldwatsch(3) .

      Η εικόνα  μιας διάχυτης εγκληματικότητας και παραβατικότητας   είναι  προφανώς πιο  ζοφερή από την εικόνα μιας  χωρικά περιορισμένης και άτυπα  «χωροθετημένης»  εγκληματικότητας. Είναι μια εικόνα που παραπέμπει σε  διάφορους  πολεοδομικούς  εφιάλτες , που σκιαγραφούσαν  μια γενικευμένη απορρύθμιση και «αυτοδιαχείριση» της βίας από άτομα και συμμορίες, πλήρως ανατρεπτική του Κρατικού μονοπωλίου  των όπλων  και της βίας: Όπου ο  χώρος της τέλεσης ή του προγραμματισμού  του εγκλήματος μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε  χώρος.  Το 1970 ο πολεοδόμος Γκολντ  διέβλεπε μια τέτοια  μελλοντική αταξία και λουμπενοποίηση των  κεντρικών αστικών περιοχών, που   θα ανέτρεπε  τη σχέση ευταξίας – αταξίας προς όφελος της δεύτερης , περιορίζοντας το Κράτος Δικαίου σε  συγκεκριμένες περιοχές και τη μεταξύ τους επικοινωνία  σε  συγκεκριμένες ασφαλείς διόδους ! (4)Κάπως ανάλογα  και   ο  πολεοδομικός εφιάλτης του σκηνοθέτη Τζων Κάρπεντερ «Απόδραση από τη Νέα Υόρκη»(1981) είχε σαν   θέμα την  μελλοντική αποδιοργάνωση και κατάλυση της  νομιμότητας  σε μια μεγαπόλη ….

Ο ΝΤΑΒΕΛΗΣ  ΣΤΟ ΣΙΚΑΓΟ

       Το έγκλημα είναι ιδιαζόντως θεαματικό και πρόσφορο για σκηνοθετική εκμετάλλευση, όμως όλες οι χώρες δεν διαθέτουν  Χολυγουντιανές  υποδομές   για τα περαιτέρω. Πρόσφατα πάντως ένας τίτλος βιβλίου  θύμισε ότι, ανεξαρτήτως κινηματογραφικών επιδόσεων, τα ελληνικά εγκληματικά δρώμενα  είναι εφάμιλλα    της αλλοδαπής:  Είναι το βιβλίο «Ο Νταβέλης στο Σικάγο» των εκδόσεων της «Ευωνύμου»,  που υπογράφεται από τον  Δημήτρη Κωστόπουλο. Ο Κωστόπουλος μεταξύ πολλών άλλων αναφέρεται στις προδρομικές καταστάσεις της παραβατικότητας, θυμίζει τις συνοικιακές αλάνες ως «χωροταξικές προϋποθέσεις ελευθερίας», παραπέμπει στη χρήση συμβόλων και  τρόπων  επικοινωνίας  που οδηγούν στη διαμόρφωση ομαδοποιήσεων. Και τσιτάρει σχετική έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου, που διαπίστωνε το 2003 ότι το 7% των μαθητών του Λυκείου ανήκε σε κάποια εγκληματική συμμορία   με «ένσημα» στον τομέα των βανδαλισμών,  ενώ το 17% δρούσε συλλογικά μέσα σε μια οργανωμένη ομάδα...
       Περνώντας από τα «τσικό»  στην  Α΄ Εθνική  του εγκλήματος και παρά πέρα στην πλανητική σούπερ Λίγκα, ο Κωστόπουλος δίνει   σπαρταριστές  αναφορές  για τη διεθνή αλλά και την  ημεδαπή εγκληματικότητα, άκρως σκηνοθετήσιμες και κινηματογραφήσιμες. Ο υποφαινόμενος, ως γένημα και θρέμα της Ηλιούπολης και απλό πλέον μέλος  της ευρύτερης ομογένειάς της  , βρήκα συναρπαστική την αφήγηση του Κωστόπουλου αναφορικά  με το συγκεκριμένο  προάστιο και  τη δράση της  οικογένειας Γρηγοράκου .: Που έπεσε θύμα «σε άνιση πάλη κι αγώνα» με αντίπαλες συμμορίες…Και της οποίας το τέλος  γράφτηκε όχι σε ένα σκηνικό του Κόπολα αλλά στην κοινή λεωφόρο Βουλιαγμένης, όταν ένα 4Χ4 με φυμέ τζάμια προσεγγίστηκε από μοτοσυκλέτα υψηλού κυβισμού,   με τον μοιραίο εκτελεστή να πυροβολεί τον οδηγό  στο κεφάλι  - αυτό  που δεν μπορούσε να προστατευθεί όπως το στήθος, με το προνοητικό αλλά ανώφελο  αλεξίσφαιρο  γιλέκο...

ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ  ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΙ  ΑΕΠ....

      Στα μέσα του 19ου αιώνα ο ουτοπικός σοσιαλιστής Προυντόν υποστήριζε  μια  σχέση «συγκοινωνούντων δοχείων» μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, χρησιμοποιώντας  την αφελή διατύπωση  «η ιδιοκτησία είναι κλοπή».     Με ένα ανάλογο πνεύμα μιλούσε και η 17 Νοέμβρη για «λούμπεν καπιταλισμό» σε κάποια προκήρυξή της. Η αλήθεια είναι ότι παρά την όσμωση νομιμότητας και παρανομίας που επιτρέπει στην ευρύτερη κοινωνία να επικαιροποιεί το  λήμμα «νταβατζήδες» (=προστάτες πολιτικών ατόμων) και  να εισάγει ως νέο σημαίνον την μετοχή  «διαπλεκόμενος-η-ον»,   η διαχωριστική γραμμή  Κράτους Δικαίου και εγκληματικότητας  αίρεται  μόνο σε περιόδους  μεγάλων πολιτικών   ανακατατάξεων.  Μια τέτοια ήταν η λεγόμενη  από τον Μαρξ  «πρωταρχική  συσσώρευση κεφαλαίου», με περιεχόμενο τον  σχηματισμό πλούτου πέραν των  θεσμισμένων διαδικασιών «ανταλλαγής ισοδυνάμων», δηλαδή  μια   διαδικασία οιονεί εγκλήματος και  άρσης των διαχωριστικών γραμμών νόμου και παρανομίας. . Πρόσφατο  ιστορικό παράδειγμα αποτέλεσε  η  σαρωτική  πλιατσικολογία  της σοβιετικής κρατικής περιουσίας, στη  φάση της μετάβασης του παλιού  συστήματος στην οικονομία της αγοράς….
      Το έγκλημα  είναι προϊόν των ψυχικών εκκρίσεων του συστήματος, της πλεονεξίας, του φθόνου, του ανταγωνισμού, της επιβολής.Το έγκλημα παράγει συστήματα ασφαλείας και «ασφαλίτες», που ως οικονομικά μεγέθη  καταχωρούνται στο ΑΕΠ  ως  στοιχεία της τελικής παραγωγής  και όχι ως προϋποθέσεις για την κατανάλωση προϊόντων. Ο Ζολώτας(5) περιγράφει την αυξανόμενη οπλοκατοχή στην αμερικανική κοινωνία ως μέτρο της προϊούσας  ανασφάλειας, ως αφαίρεση από το πραγματικό χρήσιμο  εισόδημα , κάποιοι άλλοι   όμως  αθροίζουν   την οπλοκατοχή  στο στατιστικό (και εν μέρει εικονικό) εισόδημα των Αμερικανών! Όσον αφορά την ελληνική κυβέρνηση, με την πρόσφατη αναθεώρηση  δίνει δείγματα (εγ)γραφής  δραστηριοτήτων στο ΑΕΠ, που έχουν σαφή σχέση με την εγκληματικότητα.  Βεβαίως, δεν χωράει αμφιβολία ότι το έγκλημα αποδίδει, όμως  από που κι ως που  αναβαθμίζει το ΑΕΠ;

         Των πραγμάτων ούτως εχόντων , υπάρχει μια σαφής δυσαναλογία στον διάλογο και στην προβληματική για την υπόθεση των Ζωνιανών. Δυσαναλογία που δεν ξεπερνιέται  με τις εμβαθύνσεις και διαπλατύνσεις του θέματος, με τις αποκαλύψεις για τους  διαπλεκόμενους και κουμπαριαζόμενους  ή άλλως πως κάνοντες το κορόϊδο πολιτικούς -  έναντι της χωροθετημένης ή αλανιάρικης εγκληματικότητας. Δεδομένης της ιστορικής εμπειρίας των Λακεδαιμονίων που σνόμπαραν τη νίκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου  για να υποστούν τη χλεύη του Καβαφικού ποιήματος(6), θα μπορούσαμε να πούμε κι εμείς :  «Για Ζωνιανά θα μιλάμε τώρα;»

Του Γιάννη Σχίζα

Σημειώσεις
1. Γ.Σχίζα, «Τα βουνά του κόσμου», εκδόσεις ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ, Αθήνα 2003
2. Ντέρεκ Ντένιστον, «Η προστασία των ορεινών λαών και των οικοσυστημάτων», από το βιβλίο «Η κατάσταση του πλανήτη 1995», εκδόσεις ΔΙΠΕ
3. 2007, «Η Κατάσταση του Κόσμου – το Αστικό μας Μέλλον», εκδόσεις «Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη»,Αθήνα 2007
4. Andrew Blowers, Chriw Hamnet, Philip Sarre, «Η πόλη του μέλλοντος», εκδόσεις Κουτσουμπός, Αθήνα 1987
5. Ξενοφών Ζολώτας, «Οικονομική μεγέθυνση και φθίνουσα κοινωνική ευημερία», εκδ. Τραπέζης Ελλάδος, Αθήνα 1981
6. Κωνσταντίνου Καβάφη, «Στα 200 π.Χ  - Αλέξανδρος ο Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων»