H Eλλάδα και η σύγχρονη αρχιτεκτονική

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 200 χρόνων από τη γέννηση του Gottfried Semper (1803-1879), αρχιτέκτονα - αρχαιολόγου και θεωρητικού της τέχνης, το Ινστιτούτο Goethe, σε συνεργασία με το ΕΜΠ, την Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών και το Πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης, οργάνωσε ημερίδα στις 9 Οκτωβρίου με θέμα: «Ο Semper, η Ελλάδα και η Αρχιτεκτονική σήμερα».

Οι ομιλητές Σωκράτης Γεωργιάδης, Μάνος Μπίρης, Louisa Hutton, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ρένα Φατσέα, Gerd Bruyn, Boris Podrecca προσέγγισαν από διαφορετικές πλευρές θέματα θεωρίας και πρακτικής, συνδέοντας το έργο του αρχιτέκτονα και θεωρητικού με τα «ελληνικά βιώματά» του και με τις αναζητήσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Είναι κρίμα που την ημερίδα παρακολούθησαν ελάχιστοι σπουδαστές, ίσως η απεργία των AEI να ήταν μια από τις αιτίες.

H παρουσίαση της ημερίδας θα απαιτούσε ένα κείμενο εκτενές, έτσι ώστε μέσα από το σύνολο των συμπληρωματικών εισηγήσεων να αποτιμηθεί το εμπνευσμένο από την Ελλάδα έργο και η σημασία της σκέψης για τη σύγχρονη θεωρία και πράξη της αρχιτεκτονικής, του αρχιτέκτονα ο οποίος συμμετείχε ενεργά στα επαναστατικά κινήματα που συντάραζαν την Κεντρική Ευρώπη της εποχής του.

Ο Σ. Γεωργιάδης, παρουσιάζοντας με ενάργεια στην εισήγησή του την πολυδιάστατη προσωπικότητα του Semper, μίλησε και για το ταξίδι του στην Ελλάδα μέσω Ρώμης, Νάπολης και Πομπηίας, τότε που έγινε μάρτυρας της δολοφονίας του κυβερνήτη Καποδίστρια στο Ναύπλιο.

Στην Αθήνα, τα ίχνη χρώματος στα αρχιτεκτονικά μέλη αρχαίων ναών ήταν η ανακάλυψη που οδήγησε τον Semper στη μελέτη της πολυχρωμίας - της ουσιαστικής σχέσης του διακόσμου με την αρχιτεκτονική - και στην πολυσυζητημένη άποψή του για τον κόκκινο Παρθενώνα. «Παντού όπου υπάρχει ζωή - έγραφε - υπάρχει και το χρώμα».

Ο Semper, απορρίπτοντας την αντιγραφή μορφών, σηματοδοτεί το τέλος του νεοκλασικισμού. Στους δύο τόμους του βιβλίου του «Το στυλ στις τεχνολογικές και τεκτονικές τέχνες» αναπτύσσει τη θεωρία του, στηριζόμενος στην ιστορία της τέχνης και της αρχιτεκτονικής.

Σε διάλεξη που έδωσε στη Ζυρίχη το 1851 με θέμα «H μορφολογική νομοτέλεια του διακόσμου» αναφέρθηκε στο διπλό νόημα της λέξης κόσμος στην ελληνική γλώσσα: κόσμος - σύμπαν αλλά και κόσμημα - διάκοσμος.

Με τα κείμενα και τα έργα του, ο Semper υποστήριξε την τεκτονική ένδυση - που επενδύει τα κτίρια όπως οι χιτώνες τα σώματα στα αρχαία ανάγλυφα, επενδύσεις που αποκαλύπτουν, υπονοούν ή κρύβουν, παραπέμποντας στην ύφανση και σε ό,τι αυτή συνεπάγεται. Ας μην ξεχνάμε την κοινή ρίζα των λέξεων ύφος, ύφανση, φαινόμενο, και όλα αυτά τα τόσο σχετικά με την πλοκή και τις αφηγήσεις των κτιρίων.

H ένδυση - μεταμφίεση, κατά τον De Bruyn, παραπέμπει και στην αρχιτεκτονική, στην αντιπαράθεση της λογικής καθαρότητας του Απολλώνιου και στην ανατρεπτική διάθεση της μάσκας και της μεταμφίεσης του Διονυσιακού στοιχείου. Οι απόψεις του Semper αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην εποχή της εικόνας και της οθόνης που διανύουμε.

Η σχέση επιφάνειας και χώρου επανέρχεται με επιτακτικό τρόπο στη θεωρία και στην πράξη, γι' αυτό τα κείμενά του παρακινούν σε νέες αναγνώσεις με τα σημερινά δεδομένα αποκαλύπτοντας περιοχές ζωτικής σημασίας για τους θεωρητικούς αλλά και τους συνθέτες αρχιτέκτονες. Όμως όπως τόνισε ο Π. Τουρνικιώτης στην ομιλία του, εκείνο που προέχει για κάθε έργο είναι η σημασία που δίδεται στην ανάγκη, ο Semper παραμένει επίκαιρος γιατί στην επιφάνεια και στην επιδερμίδα αναζήτησε το βάθος του κόσμου: «H αρχιτεκτονική θα ανθήσει μόνο αντλώντας από τη γη της ανάγκης και από τον ήλιο της ελευθερίας».

Σουζάννα Αντωνακάκη, αρχιτέκτων

ΤΑ ΝΕΑ , 22-10-2003 , Σελ.: N06
Κωδικός άρθρου: A17772N062
ID:387555