Peer-to-Peer Urbanism. (Συνέντευξη)

Μετάφραση Βασίλη Κωστάκη

Φωτογραφία: Aπo αριστερά: Νίκος Σαλίγκαρος , Michel Bauwens

Εισαγωγή του Michel Bauwens

Η ομότιμη (p2p) δυναμική προσφέρει την απαραίτητη ελευθερία για ανθρώπινη διασύνδεση και τη δημιουργία κοινών εγχειρημάτων πέρα από περιορισμούς.  Μια τέτοια δυναμική ανθεί όχι μόνο σε παγκόσμιες ψηφιακές συλλογικότητες, αλλά και σε τοπική κλίμακα: συγκεκριμένα αναπτύσσεται στα διάκενα του συστήματος, σε μέρη όπου ο έλεγχος είναι μειωμένος. Εξ αιτίας αυτού του παράδοξου, ανεπαίσθητες δυναμικές μπορεί να αποτελούν ένα ομότιμο σύστημα, κάτι που υποστηρίζουν αναλυτές όπως οι Michael Mehaffy, Νίκος Σαλίγκαρος και Prakash M. Apte. Υπεραμύνονται της συλλογικής νοημοσύνης και της αξίας που έχει δημιουργηθεί οργανικά από τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού. Επίσης, άλλη μια διάσταση είναι άξια λόγου: οι σύγχρονες προσεγγίσεις χαρακτηρίζονται συχνά από μια αποστροφή για το παρελθόν, το οποίο και πρέπει να καταστραφεί. Μετά την εποχή αποδόμησης του μεταμοντερνισμού έφτασε η ώρα για μια «ευφυή» νεοπαραδοσιαρχία, που λαμβάνει υπόψη της τη σοφία του παρελθόντος, υφαίνοντάς την --με κριτικό τρόπο-- με τη νέα μας αισθαντικότητα και χρησιμοποιώντας τα επιτυχημένα πρότυπα με σκοπό να δημιουργήσει ένα οργανικό, εξελισσόμενο παρόν και μέλλον. Τέτοιες προσπάθειες είναι άξιες υποστήριξης, διότι συνδυάζουν τα καλά του παρελθόντος και παρόντος, δημιουργώντας ένα μέλλον ελεύθερα επιλεγμένο κι όχι επιβαλλόμενο.

Συνέντευξη

MB: Έχουμε καλύψει μέρος της δουλειάς σας σχετικά με την ομότιμη πολεοδομία στο ιστολόγιό μας. Ίσως μπορούμε να ερευνήσουμε λίγο παραπάνω τη σύνδεση του ομότιμου κινήματος με την πολεοδομία. Κατ’αρχήν, συμφωνείτε ότι μέρος της δουλειάς σας είναι ευθυγραμμισμένο με το ομότιμο «ήθος»; Πείτε μας κάποια πράγματα για σας και πως καταλήξατε στη παρούσα θεώρηση και πρακτική. Επίσης, μπορείτε να μας αναφέρετε την άποψή σας σχετικά με το συμπέρασμά μου ότι το έργο σας είναι «νεοπαραδοσιακό»; Αυτό που εννοώ είναι ότι ο προμοντέρνος και, θα μπορούσαμε να πούμε, ο υπερμοντέρνος τρόπος σκέψης δίνουν τα πρωτεία στην αξία και στο άυλο, ενώ η νεοπαραδοσιακή αντίληψη, απελευθερωμένη από την τάση του μοντερνισμού για απόρριψη όλων αυτών που σχετίζονται με την παράδοση, μας επιτρέπει να έχουμε πιο ανοικτή σκέψη και να εκμεταλλευτούμε την συσσωρευμένη εμπειρία χιλιετιών.

ΝΣ: Η ενίσχυση του ατόμου βρίσκεται στη βάση της δικής μου προσέγγισης (αλλά και της ομάδας των συνεργατών μου πάνω στα αρχιτεκτονικά και αστικά θέματα). Το στοιχείο αυτό βρίσκεται, αναμφίβολα, και στην καρδιά του ομότιμου «ήθους». Αποτελεί επίσης μια θεμελιώδη αναστροφή στο τι συνήθιζε να είναι το πρότυπο για σχεδόν έναν αιώνα: μια αυτοδιορισμένη ελιτ καθόριζε τις προτιμήσεις των ανθρώπων, καθώς και τη μορφή του χώρου όπου οι κοινωνίες ζούνε και κτίζουν. Γενιές ολόκληρες γαλουχήθηκαν με την πεποίθηση ότι πρέπει να ζουν σε συγκεκριμένους τύπους οικημάτων κάκιστης ποιότητας, σε πόλεις σχεδόν απάνθρωπες κ.ο.κ. Γενιές ολόκληρες αναγκάστηκαν να πάνε ενάντια στις φυσικές, ενστικτώδης επιθυμίες τους, ζώντας σε ένα απάνθρωπο περιβάλλον κι ωθούμενες να το αποδεχτούν ως «μοντέρνο» και «σύγχρονο». Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται από τη δεκαετία του 1920. Το αποτέλεσμα, λοιπόν, είναι μια μαζική νοητική δυσαρμονία, που πλήττει τα ένστικτα του ανθρώπου διευκολύνοντας τη χειραγώγησή του.   

Τώρα, υπάρχουν δύο αντιλήψεις σχετικά με τον τρόπο που συνέβη το παραπάνω. Αν θες να είσαι «ευγενής», θα μπορούσες να πεις ότι κάποιοι καλοπροαίρετοι άνθρωποι θέλησαν να κατασκευάσουν νέους τύπους οικησμάτων και πόλεων προς μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία. Αν είσαι «σκληρόκαρδος», μπορείς να ισχυριστείς ότι οι προαναφερόμενοι άνθρωποι συνεργάστηκαν σε ένα μαζικό πείραμα «κοινωνικής μηχανολογίας», με στόχο τη δημιουργία μια πειθήνιας τάξης καταναλωτών, κάνοντας ευκολότερη την «πλύση εγκεφάλου».  Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: ένα απάνθρωπο περιβάλλον βασισμένο στη σπατάλη ενέργειας και μια νευρωτική τάξη ανθρώπων που καθημερινά έχει να αντιμετωπίσει το «αστικό» κι «αρχιτεκτονικό» στρες. Κερδισμένοι είναι οι καλούμενοι «ειδήμονες», οι δημιουργοί αυτής της αστικής τραγωδίας, οι οποίοι ξεπουλάν ουτοπικές ιδέες λαμβάνοντας παχυλές αμοιβές.

Για να ξεφύγουμε από αυτή την καταστροφική μορφή ζωής --κάτι το οποίο αποτελεί πραγματικά φιλοσοφία και όχι αρχιτεκτονική επιλογή-- χρειάζεται να επιστρέψουμε σε παλιές αξίες. Είναι βέβαιο ότι οι κοινωνικές επαναστάσεις κοντά στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο απέρριψαν την παράδοση ακριβώς την περίοδο που οι «ειδήμονες» πούλαγαν τις ουτοπικές τους φαντασιώσεις. Αυτό ήταν το κλειδί στη χειραγώγηση.  Οι άνθρωποι ήταν έτοιμοι να απορρίψουν τα πάντα  και να υιοθετήσουν ένα νέο τρόπο ζωής, μη προσέχοντας τους ενδεχόμενους κινδύνους χειραγώγησης.  Αν κοιτάξουμε πίσω στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική αντίληψη των περασμένων 3.000 χρόνων, βρίσκουμε ανθρώπινες λύσεις για την κοινωνία του σήμερα. Για τη στιγμή, οι συνεχείς επιθέσεις από αυτούς που μας κατηγορούν για παρελθοντολογία έχουν εμποδίσει, γενικά, τους ανθρώπους να εκτιμήσουν τον πλούτο των διαθέσιμων λύσεων. Μιλώ για μικρής κλίμακας, υψηλής αλλά και χαμηλής τεχνολογίας, λύσεις που δραπετεύουν από τον ασφυκτικό κλοιό της καταναλωτικής κοινωνίας. Μιλώ επίσης για την ικανοποίηση βασικών συναισθηματικών αναγκών, όπως το ανθρώπινο περιβάλλον, το θεραπευτικό περιβάλλον, το οποίο και μπορούμε να δημιουργήσουμε με χαμηλό κόστος μόλις ξεφορτωθούμε τις δογματικές αρχιτεκτονικές ιδέες.

Οι μοντερνιστές απορρίπτουν ότι σχετίζεται με την παράδοση κι αυτό αποτελεί το βασικό τους «καλτ» δόγμα. Δηλαδή αγνοούν λύσεις απόσταγμα χιλιετιών, οι οποίες δε μπορεί ποτέ να αντικατασταθούνε από οποιοδήποτε hi-tech κατασκεύασμα. Κάποιοι από τους φίλους μου πιστεύουν ότι όλο αυτό ήταν απλά ένα βιομηχανικό τρικ για να πωληθεί όλο αυτό το ατσάλι και το γυαλί που παρασκευαζόταν σε τεράστιες ποσότητες από τα νέα εργοστάσια. Υπό αυτό το πρίσμα, η τάση Bauhaus υπήρξε απλά ένα μέσο προώθησης για τα βιομηχανικά υλικά, κάτι πολύ ειρωνικό αν σκεφτούμε πόσο Μαρξιστές ήταν οι υποστηρικτές της παραπάνω τάσης.  Μα τότε η Αριστερά αγκάλιασε τη βιομηχανοποίηση με όλη της την καρδιά, όπως ακριβώς έκανε η καταναλωτική κοινωνία η οποία υποτίθετο ότι τοποθετούνταν στη Δεξιά. Οι χώρες του υπαρκτού κομμουνισμού κατασκευάζανε τεράστια, απάνθρωπα κτίσματα και πόλεις, ενώ οι ίδιες τυπολογίες εφαρμόστηκαν στις καπιταλιστικές χώρες. Ένας περίεργος ιδεολογικός παραλληλισμός ανάμεσα στους δύο ανταγωνιστές: βιομηχανοποίηση και αποκτήνωση των ανθρώπων μαζί! Οι ομότιμες λύσεις αντιπροσωπεύουν την αντίθεση στην κατάπτωση του ανθρώπου. Βλέπω μια προσπάθεια να  ξαναδοθεί αξία στο άτομο, αισιοδοξώντας για λύσεις προς την εξέλιξη των κοινωνιών εκτός του ελεγχόμενου βιομηχανικού συστήματος.  Δεν υπάρχει κάτι κακό με τη βιομηχανία, αλλά δεν παραβλέπω τη μαζική χειραγώγηση ολόκληρων πληθυσμών και την καταναγκαστική υιοθέτηση απάνθρωπων οικημάτων και αστικών τυπολογιών.   Οι άνθρωποι θα αγοράσουν τα βιομηχανικά προϊόντα και θα κτίσουν τα σπίτια τους και τις πόλεις τους: αυτό που θέλω να δω είναι μια ευρεία, αναβαθμισμένη γκάμα επιλογών και τη δυνατότητα για ανεξάρτητες αποφάσεις. Προσδοκώ οι πρόσφατες βιομηχανικές τεχνολογίες αιχμής, όπως η just-in-time παραγωγή, να παίξουν πρωτεύοντα ρόλο σε αυτή την επανάσταση. Προωθούμε ένα περίεργο και απροσδόκητο συνδυασμό παράδοσης με τις πιο πρόσφατες τεχνολογικές λύσεις που γίνανε δυνατές με το διαδίκτυο. Δεν πιστεύω ότι ήταν ποτέ δυνατό παλιότερα, έστω και μια δεκαετία πριν, να συζητούσαμε για την εφαρμογή τους. Μα τώρα η όλη διαδικασία της πληροφορίας, του συντονισμού, της διανομής, της διασύνδεσης και της επιδεξιότητας μπορεί να λάβει χώρα μέσω του διαδικτύου.  Γι’αυτό υποστηρίζω τόσο ισχυρά το «περιβάλλον ελεύθερης/ανοικτής  δημοσίευσης». Η πληροφορία μπορεί να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων: κάτι που μπορεί να αλλάξει τις ζωές ενός ολόκληρου πληθυσμού πρέπει να είναι ελεύθερα διαθέσιμο.

Η πλύση εγκεφάλου, μέχρι στιγμής, δεν έχει νικηθεί. Η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από ένα απάνθρωπο οικιστικό περιβάλλον, από απάνθρωπες κτιριακές εγκαταστάσεις, από απάνθρωπα μοντέλα επίπλωσης,  και τα ανέχεται όλα αυτά εξ αιτίας ενός βασικού τρόμου. Η ψυχολογική χειραγώγηση έχει πείσει τους ανθρώπους από τη στιγμή της γέννησής τους ότι το να στραφούν ενάντια στη «μοντέρνα εικονογραφία» σημαίνει οικονομική καταστροφή. Αυτές οι εντυπώσεις έχουν αποκτήσει θρησκευτικό χαρακτήρα στα μυαλά τους. Απλά προσπάθησε να πεις σε κάποιον ότι το ατσάλι και το γυαλί δεν είναι τα καλύτερα υλικά για ένα ζεστό ή πολικό κλίμα (δε χρειάζεται παρά να αναφερθούμε στις απώλειες θερμότητας). Αυτές οι πεποιθήσεις είναι συνώνυμα της προόδου από το 1920 και δεν επιτρέπουν στους ανθρώπους να οραματιστούν έναν κόσμο χωρίς το «γυαλί και το ατσάλι». Οι κάτοικοι των φτωχοσυνοικιών χρησιμοποιούν τα απορρίμματα για να κτίσουν τα σπίτια τους, μα όταν αποκτήσουν αρκετό εισόδημα μετακομίζουν στα επίσης απάνθρωπα οικήματα βιομηχανικού στυλ, συχνά σε αθλίως σχεδιασμένα προάστια. Αυτή είναι η ασύγκριτη επιτυχία τους: κατάφεραν να φύγουν από τη φαβέλα για χάρη ενός απάνθρωπου, ουτοπικού περιβάλλοντος, και τώρα μπορούν να συνεισφέρουν σαν πιόνια στη παγκόσμια οικονομία.

MB: Πηγαίνοντας στην επόμενη ερώτησή θα ήθελα να παίξω το δικηγόρο του διαβόλου για λίγο. Κατηγορείτε τους μοντερνιστές για την κατασκευή απάνθρωπων πόλεων και άλλων χώρων, μα αναρωτιέμαι αν αυτοί απλά αντιδρούσαν στην παράδοση, η οποία είχε ήδη εγκαταλειφθεί από το 1920, και ίσως περισσότερο ενάντια στην ίδια την απάνθρωπη βιομηχανοποίηση; Απλά υποθέτω ότι υπήρχε μια απελευθερωτική αλλαγή προς τη μαζική απασχόληση, μα επίσης ο νόμος των απρομελέτητων συνεπειών δεν τους επέτρεψε να δουν εκ των προτέρων τα αποτελέσματα των ιδεών και σχεδίων τους. Επιπροσθέτως, η παράδοση δεν ήταν εμποτισμένη μόνο με ένα θετικό και κοινωνικό άρωμα, μα συσχετιζόταν και με αυταρχικές κοινωνικές δομές. Επομένως η ερώτησή μου είναι η εξής: αν κοιτάξετε στην παράδοση, με ποιό τρόπο μπορείτε να ξεχωρίσετε τα καλά από τα κακά; Ποιά είναι η μεθοδολογία που θα σας επιτρέψει να κάνετε αυτού του είδους την επιλογή;  Σχετίζεται η προσέγγιση με αυτή του Christopher Alexander; Πείτε μας λίγα παραπάνω για αυτήν, καθώς αρκετοί αναγνώστες μας ίσως δεν είναι εξοικειωμένοι με τη δουλειά του.  Εκτός από αυτόν, ποιός άλλος επιστήμονας έχει αποτελέσει πηγή έμπνευση για εσάς και τους συνεργάτες σας; Και μια τελευταία ερώτηση: ποιά είναι η αντίδρασή σας βλέποντας το μοντερνισμό να απλώνεται στην Ανατολική Ασία, επαναλαμβάνοντας --ίσως και σε μεγαλύτερο βαθμό-- τα λάθη που περιγράφετε;

NΣ: Καθεμία γενιά αντιδρά με κάποιο τρόπο (είτε θετικό είτε αρνητικό) έναντι της παράδοσης και επίσης οι αντιδράσεις των διαφόρων κοινωνικών τάξεων ποικίλουν.  Είναι λάθος να συμπεραίνουμε ότι μόνο οι καταπιεσμένοι έχουν αρνητική στάση έναντι της παράδοσης, από τη στιγμή που έχουμε δει ιδέες καταστροφικές για την κοινωνία να αναδύονται από τα ευκατάστατα στρώματα: άτομα παρουσιάζουν τις ιδέες αυτές κάνοντας «πλάκα», σαν ένα διανοητικό πείραμα γιατί είναι ψυχοπαθείς, ή απλά για εκκεντρικότητα. Ενώ οι αλλαγές μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο αποδίδονται σε μια αντίδραση ενάντια στο απάνθρωπο πρόσωπο της βιομηχανοποίησης, στην ουσία οδήγησαν τον κόσμο σε περισσότερη βιομηχανοποίηση, κάτι που δε ξέρω αν είναι ειρωνικό ή τραγικό. Εδώ μεταθέτουμε τη συζήτηση από το σχεδιασμό στο πολιτικό πεδίο.

Υπάρχει ένα εξαιρετικά απλό κριτήριο σχετικά με το πώς να κρίνουμε τις θετικές πλευρές της παράδοσης: αν ωθεί τον άνθρωπο προς μια πιο υγιή, γεμάτη ζωή. Όχι αναγκαστικά πιο ευτυχισμένη ή πιο δίκαιη ζωή, καθώς ακόμη και υπό τις ιδανικές συνθήκες είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί κάτι τέτοιο, μα μια ζωή που δεν ασκεί αρνητική επιρροή στους συνανθρώπους. Βλέπω την ομότιμη προοπτική σαν κάτι πέρα από τις ουτοπικές υποσχέσεις που μπορούν να πραγματωθούν μόνο με μια κρατική επανάσταση --και οι οποίες αποκαθηλώνουν ένα καταπιεστικό σύστημα για να μεταμορφωθούν οι ίδιες σε ένα νέο καταπιεστικό σύστημα. Βλέπω την ομότιμη προοπτική σαν μια επικύρωση της ανθρώπινης αξίας. Αντίθετα, η αντίδραση στην καταπίεση μέσα από ένα μαζικό κίνημα, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα, συνήθως ενορχηστρώνεται από μια νέα ελίτ που θα κατασκευάσει τη δική της εξουσιαστική δομή.

Είναι ξεκάθαρο ότι κάποιος μπορεί να διακρίνει ένα σύνολο προτύπων που χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς για τη χειραγώγηση ή την καταπίεση των ανθρώπων. Επομένως πρέπει να συμπεριλάβουμε ένα σύστημα αξιών για την αξιολόγηση προτύπων. Στην επιστήμη των υπολογιστών είναι σαφές: οι λύσεις εκείνες που βοηθούν ένα πρόγραμμα να τρέξει καλύτερα αποτελούν τα πρότυπα, ενώ τα αντιπρότυπα είναι εκείνες οι ψευτολύσεις που διατηρούν την αρνητική κατάσταση. Έχω κατηγοριοποιήσει πρότυπα που χειραγωγούν την πλειοψηφία των ανθρώπων με σκοπό το κέρδος μιας μειονότητας ως «αντιπρότυπα». Οι περισσότερες ιδέες από αυτές οι οποίες συγκροτούν την αρχιτεκτονική και τη πολεοδομία όπως διδάσκονται στα πανεπιστήμια και όπως παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ, αποτελούν αντιπρότυπα. Δεν τους αποδίδω πρόθεση για καταπίεση, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι ιδέες αυτές δημιουργήθηκαν με τις καλύτερες των προθέσεων και είναι συχνά συνδεδεμένες με μια ελκυστική ρητορική για πολιτική απελευθέρωση.  Μα το αποτέλεσμα είναι καταπιεστικού χαρακτήρα, παρόλο τις καλές προθέσεις. Κυνικοί και άσχετοι επαγγελματίες απλώς εφαρμόζουν τις παραπάνω ιδέες για διασκέδαση και κέρδος, χρησιμοποιώντας την αρχική ρητορική της απελευθέρωσης.

Ο Christopher Alexander έδωσε στον κόσμο τη «γλώσσα προτύπων», κι αν οι άνθρωποι την είχαν διαβάσει θα απελευθερωνόταν από τις τυραννικές προσταγές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής μηχανής (με την έννοια του καταπιεστικού συστήματος).  Τα διατυπωμένα πρότυπα στο βιβλίο αυτό αποτελούν πραγματική απελευθέρωση, εμπεδώνοντας τις ανάγκες και επιθυμίες των ανθρώπων για ένα υγιές και βιώσιμο οικιστικό περιβάλλον. Ο λόγος που αυτή η θεώρηση είναι τόσο σημαντική είναι διότι οι σχολές αρχιτεκτονικής, τα ΜΜΕ και οι περισσότεροι αρχιτέκτονες εφαρμόζουν τα άκρως αντίθετα για σχεδόν έναν αιώνα. Και ενισχύουν το απάνθρωπο κατασκεύασμά τους με μια μαζική διαφημιστική προπαγάνδα, ακριβώς όπως γίνεται με τα αναψυκτικά και το junk food που αντικαθιστούν τις φυσικές, θρεπτικές τροφές, γιατί κάποιοι αποκομίζουν τεράστια χρηματικά οφέλη προωθώντας αυτό στυλ διατροφής (είναι αυτονόητο ότι θα κέρδιζαν πολύ λιγότερα από έναν φυσικό τρόπο διατροφής).  Αυτή τη στιγμή ένα σημαντικό ποσοστό της παγκόσμιας οικονομίας καθορίζεται από τη βιομηχανία αναψυκτικών και junk food, όπως άλλο ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας καθορίζεται από τη βιομηχανία κατασκευής ουρανοξυστών από γυαλί, ατσάλι κι απάνθρωπο μπετόν. Η αρχιτεκτονική/πολεοδομική κατάσταση αποτελεί μικρή καταπίεση, εκεί όπου ένα ισχυρό σύστημα εξουσίας, συντονισμένο στη προώθηση ενός άρρωστου κι απάνθρωπου οικιστικού περιβάλλοντος, οδηγείται από το υποσυνείδητο.

Η κατάσταση με τις αναπτυσσόμενες --ζαλισμένες από τις μυρωδιές του ανταγωνισμού-- Ασιατικές χώρες είναι απολύτως τραγική. Καταπίνουν όλες τις παλιές απάτες: αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά πρότυπα της Δύσης, καταστροφικά για την πόλη, για τον πολιτισμό, για την ανθρώπινη ψυχή. Αν το παραπάνω συνέβαινε στη δεκαετία του 1950, τότε θα μπορούσαμε να αποδώσουμε αυτό το σφάλμα στην έλλειψη εμπειρίας. Μα έχουμε υπάρξει μάρτυρες αρκετών δεκαετιών αναρίθμητων --καταγεγραμμένων και πολυσυζητημένων-- λαθών.  Γιατί οι χώρες της Ασίας αντιγράφουν τα χειρότερα από αυτά που οι Δυτικοί εφάρμοσαν στις δικές τους κοινωνίες; Ίσως, αυτό συμβαίνει γιατί η Δύση συνεχίζει να προβάλλει τις ίδιες καταστροφικές αντιλήψεις --μόνο μια μειονότητα από εμάς τις καταδικάζουν, όταν το σύστημα βρίσκεται ακόμη προσκολλημένο στην αυτοκαταστροφική πόλη. Έχουμε μια διαφορετική ομάδα Δυτικών «ειδικών» που έχουν συμβουλέψει τα ανερχόμενα Ασιατικά κράτη να πράξουν όπως πράττουν. Κι αυτοί οι ειδικοί φτιάχνουν τεράστιες περιουσίες από την επακόλουθη καταστροφή… πολλοί άνθρωποι αποκομίζουν χρηματικά οφέλη από όλες αυτές τις κατασκευές, αναταράσσοντας τις τοπικές οικονομίες.  Μα το αποτέλεσμα είναι τοξικό. Πολλοί δεν το βλέπουν έτσι: το μόνο που βλέπουν είναι νέα κτίρια και λεωφόρους στην Ανατολή. Η συνειδητοποίηση του ολέθρου θα συμβεί μόλις τα ενεργειακά κόστη εμφανιστούν και οι άνθρωποι καταλάβουν ότι κατέστρεψαν την κοινωνία τους.

Περαιτέρω επεξήγηση της έννοιας των προτύπων από το Νίκο Σαλίγκαρο 

Στην αρχιτεκτονική η ταυτοποίηση των προτύπων ακολουθεί τα ίδια κριτήρια όπως συμβαίνει στο hardware και στο software:

1. Μία επαναλαμβανόμενη λύση στο ίδιο πρόβλημα ή σε μια ομάδα παρόμοιων προβλημάτων, η οποία έχει ανακαλυφθεί από ανεξάρτητους ερευνητές και χρήστες σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

2. Λίγο ή πολύ μια παγκόσμια, καθολική λύση για διάφορες ξεχωριστές επίκαιρες εφαρμογές, παρά μια λύση που βρίσκεται σε ισχυρή εξάρτηση από τοπικές, συγκεκριμένες συνθήκες.

3. Το πρότυπο είναι μια γενική διατύπωση που καταπιάνεται με μόνο μία πλευρά ενός περίπλοκου συστήματος. Μέρος της μεθοδολογίας προτύπων είναι να απομονώσουμε τους παράγοντες των περίπλοκων καταστάσεων, ούτως ώστε να λύσουμε την καθεμιά με όσο πιο ανεξάρτητο τρόπο γίνεται.

4. Ένα πρότυπο δημιουργείται από την άντληση επιτυχημένων πρακτικών οι οποίες αναπτύχθηκαν μέσα από μια διαδικασία δοκιμής-λάθους που ήδη χρησιμοποιείται, μα δεν θεωρείται συνειδητά ως πρότυπο από τους χρήστες της. Πολλές φορές πρέπει να αναλύσουμε τις παραδοσιακές εφαρμογές για να ανακαλύψουμε το πρότυπο. Ένα επιτυχημένο πρότυπο ήδη χρησιμοποιείται κάπου, ίσως όχι παντού, παρόλ’αυτά δεν αποτελεί μια ουτοπική ή μη δοκιμασμένη κατάσταση. Ούτε, βέβαια, αποτελεί την άποψη κάποιου για το τι πρέπει να συμβεί.

5. Ένα πρότυπο πρέπει να χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό γενικότητας, αλλιώς μπορεί να κατακλυστούμε από πολύ συγκεκριμένες λύσεις μη χρήσιμες για κάποια άλλη κατάσταση. Ένα πρότυπο θα έχει ένα επίπεδο αοριστίας για να μπορεί να εγγυηθεί την καθολικότητά του.

Ο Michel Bauwens για την Peer-to-Peer Foundation

Μετάφραση Γ. Παπανικολάου

Το ίδρυμα για τις P2P εναλλακτικές (P2P foundation) προτίθεται να αποτελέσει το χώρο συνάντησης για εκείνους που ευρύτερα συμφωνούν με τις ακόλουθες θέσεις:

- ότι η τεχνολογία αντανακλά μια αλλαγή στην συνειδητοποίηση προς την κατεύθυνση της συμμετοχής, και με τη σειρά της την ενισχύει

- ότι η μορφή δικτύωσης, εκφρασμένη με τον συγκεκριμένο τρόπο των ομότιμων (P2P) σχέσεων, αποτελεί μια νέα μορφή πολιτικής οργάνωσης και υποκειμενικότητας και μια εναλλακτική για την πολιτικοοικονομική τάξη. Παρ’ όλο που δεν παρέχει λύσεις per se, δείχνει το δρόμο σε μια ποικιλία μορφών διαλόγου και αυτό-οργάνωσης, δηλαδή αντιπροσωπεύει διαφορετικές διαδικασίες για την επίτευξη τέτοιων λύσεων. Αποτελεί την απαρχή μιας εποχής «μη αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», όπου ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων έχουν την δυνατότητα να διαχειριστούν την κοινωνική και παραγωγική τους ζωή μέσα από τη χρήση μιας ποικιλίας αυτόνομων και ανεξάρτητων δικτύων και ομότιμων κύκλων.

- ότι δημιουργεί ένα νέο δημόσιο χώρο, ένα χώρο «Kοινών» πληροφορίας, ο οποίος πρέπει να προστατευθεί και να επεκταθεί, ειδικά στον τομέα της δημιουργίας κοινής γνώσης. Ότι ο τομέας αυτός , όπου το κόστος αναπαραγωγής της γνώσης είναι σχεδόν μηδενικό, απαιτεί θεμελιώδεις μεταβολές στο καθεστώς της πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως εκφράζεται από νέες μορφές όπως το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού.

- ότι οι αρχές που αναπτύχθηκαν από το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού και συγκεκριμένα η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GPL), προσφέρονται σαν πρότυπα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες περιοχές της κοινωνικής και παραγωγικής ζωής.

- ότι επανασυνδέεται με τις παλαιότερες παραδόσεις και προσπάθειες για μια περισσότερο συλλογική κοινωνική κατάσταση, αλλά αυτή τη φορά καθιστά περιττή την ανάγκη του αυταρχισμού και του συγκεντρωτισμού. Έχει τη δυνατότητα να δείξει ότι η νέα ψηφιακή κουλτούρα ισότητας συνδέεται με τις παλαιότερες παραδόσεις συνεργασίας των εργατών και των αγροτών, και την αναζήτηση μιας στρατευμένης και γεμάτης νόημα ζωής όπως εκφράζεται με την εργασία του καθενός, που μετατρέπεται σε έκφραση της ατομικής και συλλογικής δημιουργικότητας, αντί να αποτελεί ένα μέσο επιβίωσης με τη μορφή του μισθού.

- ότι προσφέρει στη νεολαία ένα όραμα ανανέωσης και ελπίδας, να δημιουργήσει ένα κόσμο που ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες της. Ότι δημιουργεί μια νέα γλώσσα και ένα νέο Λόγο, συγχρονισμένο με τη νέα ιστορική φάση του «γνωστικού καπιταλισμού». H ομότιμη προοπτική αποτελεί μια γλώσσα που κάθε «ψηφιακός νέος» μπορεί να καταλάβει. Ωστόσο, η «ομότιμη θεωρία» απευθύνεται όχι μόνο στους δικτυωμένους και στους εργάτες της γνώσης, αλλά στο σύνολο της κοινωνίας των πολιτών και σε οποιονδήποτε συμφωνεί ότι ο πυρήνας της λήψης των αποφάσεων πρέπει να εντοπίζεται στην κοινωνία των πολιτών και όχι στην αγορά ή στο κράτος.

- συνδυάζει την υποκειμενικότητα (νέες αξίες), την δια-υποκειμενικότητα (νέες σχέσεις), την αντικειμενικότητα (μια τεχνολογία που παρέχει τις δυνατότητες), τη δια-αντικειμενικότητα (νέες μορφές οργάνωσης), που ενδυναμώνονται αμοιβαία σ’ ένα θετικά ανατροφοδοτούμενο βρόγχο και βρίσκονται καθαρά σε φάση επίθεσης και ανάπτυξης, αλλά δεν διαθέτουν «πολιτική αυτοσυνειδητοποίηση». Αυτή τη μορφή επίγνωσης επιθυμεί να προάγει το ίδρυμα P2P.

Το Ίδρυμα για τις P2P Εναλλακτικές απασχολείται με τα ακόλουθα ζητήματα:

- οι ομότιμες πρακτικές (ομότιμη παραγωγή, ομότιμη διακυβέρνηση κι ομότιμη ιδιοκτησία) σήμερα υπάρχουν σε διαφορετικά διακριτά κινήματα κι έργα αλλά τα διαφορετικά κινήματα συχνά αγνοούν τις κοινές ομότιμες αξίες που τα συνδέουν.

- για τον λόγο αυτό, προκύπτει η ανάγκη για μια κοινή πρωτοβουλία η οποία 1) συγκεντρώνει την πληροφορία 2) συνδέει τους ανθρώπους και τους ενημερώνει αμοιβαία 3) πασχίζει για ολοκληρωμένες συνθετικές οπτικές που προέρχονται από τα διαφορετικά πεδία 4) μπορεί να οργανώσει δραστηριότητες σκέψης και δράσης 5) μπορεί να επιμορφώσει τους ανθρώπους σχετικά με ζωτικά και δημιουργικά εργαλεία για την μεταβολή του κόσμου.

- το ίδρυμα είναι ένα πλέγμα ή μια μήτρα, προωθεί τη δημιουργία και τη διασύνδεση άλλων κόμβων που ενεργοποιούνται στο πεδίο των ομότιμων πρακτικών, οργανωμένων πάνω σε θεματικές και κοινά ενδιαφέροντα, τοποθεσία ή οποιαδήποτε άλλη μορφή ταυτότητας και οργάνωσης που έχει νόημα για τους ανθρώπους που συμμετέχουν.

 

Το κείμενο αποτελεί μέρος μιας συνέντευξης που έγινε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου 

*Δείτε τις σελίδες http://bloggr.p2pfoundation.net/ , http://p2pfoundation.net/Greek_language και το κανάλι http://www.vimeo.com/2308689/ της P2P foundation