Αθήνα - Αττική το 2014 ... 40 χρόνια μετά!!

«Σαν φοιτητές, στην περίοδο της χούντας, οραματιζόμασταν ''αρχιτεκτονικούς παράδεισους''... Σήμερα, 30 χρόνια μετά, έχουμε φτάσει ν' αναρωτιόμαστε αν δικαιούμαστε να χαρούμε στη διάρκεια της ζωής μας κάποια από τα αρχιτεκτονικά μας οράματα». Αυτά έγραφα σε άρθρο⁽¹⁾, στη διάρκεια της προετοιμασίας των ολυμπιακών αγώνων, της μεγαλύτερης (χαμένης) ευκαιρίας ανάπτυξης της σύγχρονης μητροπολιτικής Αθήνας.  

Πρόσφατα η Υπουργός Περιβάλλοντος (ΥΠΕΚΑ) κα Μπιρμπίλη, ανακοίνωσε το «πρόγραμμα Αθήνα - Αττική 2014», λέγοντας ότι με κεφάλαια του ΕΣΠΑ (20 εκ. ευρώ) θα χρηματοδοτήσει κάποιες μικρές αλλά ζωογόνες αστικές αναπλάσεις που αποτελούν ενα πολύ μικρό μέρος ενός πολύ μεγάλου σχεδιασμού. Εκτιμώ λοιπόν ότι δεν είναι άδικη η κριτική που δέχεται· ότι αποτελεί δηλαδή ενα πολιτικά εύηχο, μεγαλόπνοο αλλα και μακροπρόθεσμο γενικόλογο ευχολόγιο, στ' οποίο πουθενά δεν διαφαίνεται η δυνατότητα της έγκαιρης χρηματοδότησης και υλοποίησής του και ιδιαίτερα, χωρίς την απαραίτητη πολιτική συναίνεση για ένα τέτοιο έργο. Ακόμα όμως κι' εάν προσβλέπαμε στην αισιόδοξη και προσεκτική αναφορά «προσέλκυσης ιδιωτικών κεφαλαίων», αναρωτιόμαστε: με ποιους μηχανισμούς διαχείρισης, ώριμες μελέτες και κανονιστικό πλαίσιο σκέφτεται ότι θα μπορέσει να ενεργοποιήσει (και ν' απορροφήσει) τα μεγάλα ιδιωτικά κεφάλαια που απαιτούνται; Τα οποία σημειωτέον και αυτά δύσκολα βρίσκονται σήμερα λόγω της «πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης» - στο υπάρχον, βαθιά διεφθαρμένο και γραφειοκρατικό κράτος, μόνο οι τόμοι του «ερμηνευτικού κώδικα πολεοδομικής νομοθεσίας» με τις αντιφατικές μεταξύ τους ερμηνείες και διατάξεις, φθάνουν τους 29!!  

Καλές οι προθέσεις αλλά το ζητούμενο είναι να γίνουν πράξη· καθότι, ενώ όλ' αυτά είχαν επίσης προταθεί απο τους πρώην υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ, λόγω της εκάστοτε μηδενιστικής διακυβέρνησης, όλα έμειναν στα συρτάρια. «Η Αθήνα είναι μια  μεγαλούπολη στην οποία απαιτούνται άλλου είδους παρεμβάσεις...Οι προθέσεις είναι καλές, αλλά ήμουν νιος και γέρασα» γράφει ο άξιος συνάδελφος Παύλος Λουκάκης σε σχετικό σχόλιο του.⁽²⁾       

Σ' ένα άλλο σημείο, το πρόγραμμα συντηρεί τις μεγαλόστομες υποσχέσεις και εξακολουθεί να τάζει στους δημάρχους και κατοίκους των πλουσιότερων και ακριβότερων περιοχών της ελληνικής κτηματαγοράς (που απαιτούν ακόμα περισσότερο πολεοδομικό πλούτο) πάρκα «Μητροπολιτικά» στ' άκρα της πόλης, σαν αυτό του «Ελληνικού»· όταν υπάρχουν, η ντροπή του πάρκου Τρίτση στην παρακμιακή δυτική Αθήνα και τα πραγματικά μητροπολιτικά σε θέση και μέγεθος πάρκα: Γουδή - Ιλίσσια και Ελαιώνας στο κέντρο της ασφυκτιούσας πρωτεύουσας. 

Εκτιμώ ότι ο κληρονομικός λαϊκισμός εμποδίζει γενικότερα το ΥΠΕΚΑ να τολμήσει την υπέρβαση των «κόκκινων γραμμών» με την άμεση προώθηση καινοτόμων πολιτικών που μπορούν ν' αποτελέσουν δραστικά πολεοδομικά εργαλεία - αρωγούς στην επίτευξη του προγράμματος αλλά και ιδιαίτερα του στόχου: «επιστροφή στο κέντρο»· προτάσεων σαν αυτή της έλλογης, «ήπιας αξιοποίησης δημόσιων εκτάσεων που υπάρχουν σε μητροπολιτικό επίπεδο (όπως του Ελληνικού) και τη μεταφορά πόρων για την κατά προτεραιότητα κάλυψη των αναγκών περιοχών μεγάλης υποβάθμισης».⁽³⁾ Στόχος που μπορεί να επιτευχθεί «..εντός ενός Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, με πεδίο εφαρμογής, όχι μόνον το Ελληνικό, αλλά, το σύνολο των ελεύθερων γαιών του λεκανοπεδίου: Ελληνικό, Γουδή, Ελαιώνας, Δάσος Συγγρού, Εθνικός κήπος, Πεδίον Άρεως, κτήμα Βεΐκου, Τουρκοβούνια, δάσος Παπαδημητρίου στα Μελίσσια, στρατόπεδα, κλπ».⁽⁴⁾

Αυτή η ιδέα μπορεί, αφενός να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα, αφετέρου ν' αποδώσει γρήγορους ζωοδόχους πόρους και χειροπιαστά αποτελέσματα για την βελτίωση της ποιότητας ζωής και επακόλουθα, σαν αναζωογονητική θρυαλλίδα, να συμπράξει στην ανύψωση της ψυχολογίας «εγκατάλειψης»· κάτι που αποτελεί και προϋπόθεση προκειμένου οι πολίτες, αναθαρρυμένοι, να συμμετάσχουν στην προσπάθεια αναβάθμιση της πόλης τους -  επειδή σαν αρχή, είχε επίσης προταθεί απο την κυβέρνηση της Ν.Δ, εκτιμώ σημαντικό το γεγονός οτι μπορεί και αυτή να συναινέσει στην εφαρμογή της.

Ανοίγει παρένθεση. Θεωρείται μεγάλη η επιτυχία του πρωθυπουργού που κατόρθωσε ν' αναδειχθεί στην Ευρώπη ο προβληματισμός, ότι: χωρίς την μεταφορά οικονομικών πόρων απο τον ανταγωνιστικό και συσσωρεύοντα πλούτο βορρά, προς τον φτωχό νότο, είναι αδύνατη η νομισματική σταθερότητα αλλά και το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης. Αυτή λοιπόν τη δίκαιη οικονομική εναρμόνιση, ιδιαίτερα συμφέρουσα και επιδιωκόμενη απο εμάς, αδυνατώ ν' αντιληφθώ, γιατί, σαν άλλοι γερμανοί της ΟΝΕ, αποφεύγουμε να την εφαρμόσουμε και στη χωροταξική διακυβέρνηση της Αθήνας. Καθότι, για τους ίδιους ακριβώς λόγους εξισορρόπησης και εναρμονισμού, είναι αναγκαία η αντίστοιχη μεταφορά (πολεοδομικών) πόρων απο τις πλούσιες σε υπεραξίες και ελεύθερη δημόσια γη περιοχές, στις υποβαθμισμένες, πυκνοδομημένες και γκετοποιημένες γειτονιές της πρωτεύουσας. Τόσο απλά. Κλείνει η παρένθεση.  

Δεν υπάρχει  ελπίδα όσο συντηρούμε την προσέγγιση των προβλημάτων με τις μέχρι σήμερα κατεστημένες αντιλήψεις, του πολιτικού κόστους και της σιγουριάς της «παρέας» των ομοϊδεατών· όσο προσφεύγουμε στις εκάστοτε «φίλιες» θέσεις του επαγγελματικού και καθηγητικού κατεστημένου των πελατειακών συναλλαγών, που αποτελούν πλέον μέρος του σημερινού προβλήματος.

...Επειδή χρειάζονται ΑΛΛΑ, ανοιχτά μυαλά, γαλουχημένα κι' εκπαιδευμένα με τέτοιο τρόπο ώστε η αξιοκρατική κρίση να είναι στο DNA τους· που να παράγουν πρωτογενώς καινοτόμες και ρεαλιστικές προτάσεις· και που απαλλαγμένα απο τις  αρεστές στο εκάστοτε «κόμμα» ιδεοληψίες μπορούν και συμφωνούν με την κυβέρνηση όντας στην «αντιπολίτευση» - και που επίσης μπορούν να συζητούν π.χ, για τη θεσμική οργάνωση των «ψηλών κτιρίων στην Αθήνα» χωρίς να φοβούνται το δογματικής  ηθικής λιντσάρισμα...

...Επειδή σήμερα απαιτείται πολιτική τόλμη ιστορικών διαστάσεων για την μεγάλη Ανατροπή και την «Έξοδο» απο το αρχιτεκτονικό, πολεοδομικό αλλά και γενικότερο παρακμιακό τέλμα, γι' αυτό και αυτή τη φορά, 40 χρόνια μετά, ανησυχώ ακόμα περισσότερο!!  

Σωτήρης Ν. Παπαδόπουλος

Σημειώσεις 

1.«Ποιος φοβάται τη διαφάνεια στην αρχιτεκτονική;», Καθημερινή, 23/6/2002
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_23/06/2002_29057

2. «Το πρόβλημα δεν είναι το αισθητικό» Καθημερινή, 15/6/2010
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100006_15/06/2010_404518

3. «Πλούσιος Βορράς, φτωχή Δύση», ρεπορτάζ του Χ. Καρανίκα για την Έρευνα του UCL «Αστική Αναγέννηση» των Νίκου Καραδημητρίου και Θωμά Μαλούτα , ΤΑ ΝΕΑ - 23/1/2010
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4556736&ct=1

4. Του ιδίου, «Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού - Μια άποψη αμφισβήτησης και μια πρόταση», GreekArchitects, 24/1/2008
http://www.greekarchitects.gr/gr/αρχιτεκτονικες-ματιες/μητροπολιτικό-πάρκο-ελληνικού-μια-άποψη-αμφισβήτησης-και-μια-πρόταση--id1387