Αθήνα-Η πόλη «Σάκος Μποξ» της πολιτικής.

Συγκρίνοντας την Aθήνα με άλλες μεσογειακές πόλεις πώς σας φαίνεται;
Θεωρώ ότι είναι από τις πιο ζωντανές πόλεις της Mεσογείου, από τις πόλεις που εγώ τουλάχιστον γνωρίζω, ίσως η πιο δυναμική, η πιο απεγνωσμένα διατεθειμένη να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις. Σίγουρα οι Oλυμπιακοί Aγώνες έπαιξαν το ρόλο ενός θερμόμετρου και απέδειξαν ότι η μεταμόρφωσή της σε μια πόλη του 21ου αιώνα ήταν μέσα στις δυνατότητές της. 

Mario Botta, αρχιτέκτονας, στην Athens Voice

Προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι πολίτες να συμμετάσχουν και ν’ αρχίσουν να ενδιαφέρονται για την πόλη τους, η Αθήνα χρειάζεται την ανάδειξη και την προώθηση της θετικής εικόνας της για να ισορροπηθούν κάποιοι από τους παράγοντες που την οδηγούν στην απαξίωση και οι οποίοι ακόμα υφίστανται κι’ επιδρούν αρνητικά σε βάρος της ανάπτυξης της. Κανένας σχεδιασμός, θεσμικό μέτρο ή έργο δεν θα πιάνει τόπο, όπως εξ’ άλλου συμβαίνει και μέχρι σήμερα, εάν δεν αλλάξει η υπάρχουσα δυσφημιστική πρακτική για την πόλη.

Χωρίς να παραγνωρίζω τα θετικά ή αρνητικά σχόλια για την Αθήνα και προκειμένου ν’ αντιμετωπίσω την πόλη μέσα από μια άλλη σκοπιά, οδηγούμαι σε μια υπέρβαση αμφισβητώντας τα όσα συνήθως αρνητικά, λέγονται ή γράφονται γι’ αυτήν.
Εκτιμώ λοιπόν ότι τόσο το ευρύτερο όσο και ιδιαίτερα το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, ποτέ μα ποτέ δεν ήταν τόσο χειρότερο από τα αντίστοιχα κέντρα των μόνιμα συγκρινόμενων μεγαλουπόλεων της δυτικής Ευρώπης. Όμως η πόλη, όπως και πλείστα άλλα φαινόμενα της ελληνικής ζωής λειτούργησε μέχρι σήμερα αφ’ ενός σαν «σάκος του μποξ» όπου επάνω του έγιναν προπονήσεις κομματικών σχεδιασμών, αφ’ ετέρου σαν «ρινγκ» όπου εκεί διαδραματίστηκαν μέγιστες επίσης επικοινωνιακές διαμάχες με άκρατη  κομματική σκοπιμότητα. Αυτή λοιπόν η εξοντωτική και μόνιμη αντιπαράθεση από την «εκάστοτε» αντιπολίτευση, (με τη «χρήση» και των τοπικών εκπροσωπών της), προς κάθε σχεδιασμό, πρόταση ή μέτρο θεσμοθετεί για την Αθήνα η «εκάστοτε» κυβέρνηση ή δημοτική αρχή, λειτουργεί δυσφημιστικά και σε βάρος της πόλης.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα κομματικού λαϊκισμού ήταν κατά την γνώμη μας η κατάργηση στο παρελθόν του μέτρου των χώρων στάθμευσης με χρήση παρκόμετρων. Αυτό ενδέχεται να μην ήταν το καλύτερο, είχε όμως και το κυριότερο, αρχίσει να εισάγει προς τους πολίτες κανόνες οδικής συμπεριφοράς και να συμβάλλει στο νοικοκύρεμα της κυκλοφοριακής λειτουργίας της πόλης.
Η έννοια του διαχρονικού σχεδιασμού, της συνέχειας, της βελτίωσης και όχι της κατάργησης, αποτελεί ακόμα και σήμερα αδιανόητη αντίληψη για κόμματα και πολιτικούς φορείς σ’ όποιον κοινωνικό χώρο κι’ αν αυτοί λειτουργούν.
Τυπικό παράδειγμα ο τρόπος διαχείρισης της μετά-Ολυμπιακής πόλης από την σημερινή διακυβέρνηση η οποία αντί να συνεχίσει δημιουργικά, φροντίζει να εξαλείψει «από προσώπου γης» και να αποξενώσει από την προκάτοχο της τα όποια θετικά έργα υλοποιήθηκαν κατά την προηγούμενη περίοδο. 

Το φαινόμενο του εσωτερικού δυσφημιστικού αυτοχειριασμού, λειτουργεί  ανασταλτικά στην επιδίωξη της κάθε σύγχρονης πόλης ν’ αναδειχθεί στο διεθνές δίκτυο πόλεων πολιτικού, πολιτιστικού και επιχειρηματικού ενδιαφέροντος. Η μακρόχρονη και σχεδόν ολική απομόνωση της Αθήνας ακόμα και μετά τους ολυμπιακούς αγώνες (30η μεταξύ 30 ευρωπαϊκών πόλεων) με κανένα τρόπο δεν αντιπροσωπεύει την πραγματική της ποιότητα. Σ’ αντίθεση όμως με τις ανταγωνίστριες πόλεις, διογκώνοντας από τη μεριά μας τις διαμάχες και προπαγανδίζοντας στο πεδίο της επικοινωνιακής - κομματικής σκοπιμότητας και μόνον τ' αρνητικά της χαρακτηριστικά, δυσφημίζοντας στην ουσία την πόλη, συνεισφέραμε στην περαιτέρω απαξίωση της και όχι μόνο.

Εντρυφώντας λοιπόν για πολλά χρόνια σ’ αυτές τις πρακτικές μειοδοσίας και με προαγωγούς τις αβανταδόρικες «υπερπαραγωγές» των δικών μας Μ.Μ.Ε, προωθήθηκε και επί το δυσμενέστερο επίσης προς στους πολίτες, η αντίληψη της Αθήνας σαν  πόλη – μίασμα. Με το χειρότερο πλέον αποτέλεσμα: αυτοί όχι μόνον να μην ενδιαφέρονται στο να την «φροντίσουν», αλλά αντίθετα να συμμετέχουν με τις συμπεριφορές και δράσεις τους στην περαιτέρω κακομεταχείριση της. 
Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που υποστηρίζω ότι η προώθηση των θετικών στοιχείων της εικόνας της  Αθήνας  κύρια προς το εσωτερικό και δευτερεύοντος προς τον έξω κόσμο, θ’ αποβεί προς όφελος της χαμένης σχέσης πόλης – πολίτη, γεγονός που αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη και τη διεθνή στη συνέχεια ανάδειξη της πόλης.
Όσο θα καθυστερεί η κεφαλαιοποίηση των όποιων άϋλων και υλικών επενδύσεων (και πολύ ακριβοπληρωμένων μάλιστα) που έχουν απομείνει σαν αποτέλεσμα των επιτυχημένων Ολυμπιακών Αγώνων, τόσο θα απομακρύνεται η ενεργοποίηση των πολιτών και θα μεγεθύνεται η αποξένωση τους από την πόλη, με καταστροφικά γι’ αυτήν αποτελέσματα. Γιατί πρέπει να παραδεχτούμε, ότι ακόμη και την τεράστια διαφήμιση και φήμη που μας προσέφεραν οι Αγώνες, δεν σταθήκαμε ικανοί να την εκμεταλλευτούμε και να την ενσωματώσουμε σε μια ουσιαστική αναπτυξιακή προοπτική.
Η ανανεωμένη μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες Αθήνα έχει σημαντικά βελτιωθεί και στη διάρκεια τους δοκιμάστηκαν με επιτυχία πολλά απ’ αυτά που χρόνια επιζητούσαμε. Οι κάτοικοι της δε με μια παραδειγματική κοινωνική συμπεριφορά συμμετείχαν σ’ ένα ποιοτικό άλμα κατά το οποίο αποδείχθηκε ότι μια άλλη πόλη είναι εφικτή και ότι αυτή μπορεί πλέον ν’ αναδειχθεί. Διαπιστώνουμε όμως ότι σ’ αυτήν την ίδια πόλη με τους ιδίους κατοίκους αυτό το αποδεδειγμένα εφικτό δημιούργημα έχει εγκαταλειφθεί και δεν συνεχίζεται μέχρι σήμερα.  

Προς αυτή τη κατεύθυνση κλείνοντας και προκειμένου να επαν-ενθαρρυνθεί και να επαν-αναδειχθεί το αντίστοιχο των Ολυμπιακών ημερών κοινωνικό φρόνημα και συμμετοχική συμπεριφορά  εκ μέρους των πολιτών, θα προτείναμε όπως η υλοποίηση του πολυσύνθετου και όχι μόνον «τουριστικής διαφήμισης» έργου: «Προώθηση κι’ ανάδειξη της εικόνας της Αθήνας», ν’ αποτελέσει πρωταρχικό αναπτυξιακό στόχο με μπροστάρη - κινητήριο δύναμη την νέα δημοτική αρχή. Προκειμένου όμως αυτό το νέο αλλά ζωτικής σημασίας σχέδιο δράσης να στεφθεί μ’ επιτυχία, απαιτείται αρχικά να γίνει η ανάλογη δημιουργική σύνθεση και η ανάδειξη των καλών κατά πρώτο αλλά σκόρπιων και ανοργάνωτων στοιχείων που ήδη διαθέτει αυτή η πόλη. Προς τούτο και το κυριότερο, χρειάζεται οι έχοντες την εξουσία (εάν στ’ αλήθεια όλ’ αυτά τα χρόνια έχουν καταλάβει κάτι), αφού προηγουμένως αποδείξουν με πολιτικά πειστικές πράξεις τις προθέσεις τους, στη συνέχεια να εφαρμόσουν με φαντασία, τόλμη και αποφασιστικότητα τη δοκιμασμένη πλέον διαδικασία διοίκησης για ένα τέτοιο έργο, αυτής που εξασφαλίζει τη δημιουργική ελευθερία και κινείται έξω από τις μίζερες, αντιπαραγωγικές αντιπαλότητες και καταστροφικές για τον τόπο μεταπολιτευτικές και (διε)φθαρμένες διαχειριστικές πρακτικές.

Σωτήρης Ν. Παπαδόπουλος,Αρχιτέκτονας,

Μέλος του «Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων της Ευρώπης» στην Ομάδα Εργασίας «Έρευνα» - εκπρόσωπος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχιτεκτόνων - ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ.
Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Εκπαίδευσης και Εξάσκησης στον τομέα της Αρχιτεκτονικής, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.