Αρχαιολογικοί χώροι – πράσινοι τόποι

Διάσπαρτοι μέσα σε αστικά περιβάλλοντα, σε αγροτικές περιοχές, συνδέουν το χθες με το σήμερα και το αύριο. Συνδιαλλάσσονται με γειτονικούς σύγχρονους οικισμούς, αλλά αποτελούν και φυσικούς χώρους που  παίζουν το ρόλο καταφυγίου άγριας ζωής είτε μέσα στη πόλη είτε στην εξοχή. Πολύ συχνά ο επισκέπτης  συναντά διάφορα είδη πουλιών, εντόμων ακόμα και θηλαστικών. Η χλωρίδα  εντυπωσιάζει με τον πλούτο της όλες τις εποχές του χρόνου  ιδιαίτερα όμως την άνοιξη  τα αγριολούλουδα, τα ανθισμένα δέντρα, μετατρέπουν τους αρχαιολογικούς χώρους σε πανέμορφους βιότοπους.

 
Φωτο 1. Αρχαία Μεσσήνη. ¨Ένας πολύ σημαντικός αρχαιολογικός βιότοπος

Είναι γνωστή η αλληλεπίδραση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στο φυτικό και  ζωικό βασίλειο αλλά και το αντίστροφο μέσα σε ένα οικοσύστημα. Τα δέντρα, οι θάμνοι, οι πόες που συντροφεύουν τους αρχαίους θησαυρούς επιβάλλεται να προστατεύονται γιατί αποτελούν σημεία αναφοράς του ελληνικού τοπίου από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα.

Θυμάμαι όταν παρακολούθησα, σε ένα σύγχρονο μουσείο, πριν μερικά χρόνια ένα πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας της Αρχαίας αγοράς, να αναπαρίστανται τα κτίσματα και παντού ολόγυρα σαν εδαφοκάλυψη  να απλώνεται  ένα πράσινο χαλί και τίποτα άλλο. Θυμάμαι πόσο μακριά από την πραγματικότητα  ήταν η προσπάθεια αυτή, γιατί έλλειπε η αποτύπωση της βλάστησης.

 
Φωτο 2. Ένα από τα κατεστραμμένα πεύκα από πιτυοκάμπια μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης.

Η διαχείριση των χώρων αυτών πρέπει να βασίζεται στο σκεπτικό  όχι μόνο της συντήρησης  αλλά και της προσέλκυσης και της συνέχισης της ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους μπορεί να συναντήσει κανείς από αλεπού, σκαντζόχοιρο, χελώνα, φίδι, σαύρες μέχρι γεράκι, κοτσύφια, τσαλαπετεινούς. Το συνεχές βουητό από τις μέλισσες παραπέμπει σε  ενεργά οικοσυστήματα που παράγουν ζωή. Οι σπόροι βρίσκουν το πρόσφορο έδαφος, σταματούν το ταξίδι τους και αποφασίζουν να ριζώσουν και να βλαστήσουν σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Η συμβίωση του ασβεστολιθικού πετρώματος, του μαρμάρου, της πέτρας με την ελιά τη μυρτιά, τη γκορτσιά, τη βελανιδιά, το πεύκο ξεκίνησε χιλιάδες χρόνια πριν και θα πρέπει να διαφυλαχθεί.

Απαιτείται σχέδιο προστασίας και διαχείρισης του πράσινου των αρχαιολογικών χώρων. Σχέδιο που θα αφορά την πυροπροστασία τους, την εξασφάλιση των απαιτούμενων αρδεύσεων, το σχεδιασμό νέων φυτεύσεων, την εφαρμογή καλλιεργητικών επεμβάσεων π.χ. για την  φυτοπροστασία τέτοιων χώρων θα πρέπει να εξαντλούνται όλοι οι βιολογικοί τρόποι αντιμετώπισης των ασθενειών, ενώ τα  ζιζάνια μπορούν να διαχειριστούν, όπου χρειάζεται με μηχανικά μέσα ή με διάφορους τρόπους εδαφοκάλυψης  ώστε να αποφεύγεται το φύτρωμά τους. Παλιότερα γινόταν χρήση κάποιων ζιζανιοκτόνων που δημιουργούσαν προβλήματα στο μητρικό πέτρωμα των αρχαιοτήτων, γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό και σταμάτησε η χρήση τους. 

 
Φωτο 3.Φοίνικες στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμικού αφημένοι στην τύχη τους

Η εικόνα που παρουσιάζουν τα φυτά των περισσότερων αρχαιολογικών χώρων  είναι εικόνα εγκατάλειψης, παρόλο που από τη φύση τους είναι ανθεκτικά φυτά, εγκλιματισμένα που δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις.  Η υπεύθυνη υπηρεσία του υπουργείου πολιτισμού φαίνεται ότι δεν διαθέτει τα απαραίτητα χρήματα ή εξειδικευμένο προσωπικό για να επιληφθεί των ζητημάτων φυτοπροστασίας που προκύπτουν, άμεσα, με αποτέλεσμα η βλάστηση να υποβαθμίζεται και να καταστρέφεται. Οι αρχαιολογικοί χώροι όμως αποτελούν και χώρους πρασίνου μέσα στο αστικό περιβάλλον, για αυτό και δεν θα πρέπει να υποτιμάται αυτός ο ρόλος τους γιατί είναι εξίσου σημαντικός τόσο για τους ίδιους τους χώρους αυτούς, όσο και για  τους κατοίκους των γύρω περιοχών. Φαντάζομαι σε κανέναν δεν θα άρεσε να δει τους αρχαιολογικούς χώρους να μετατρέπονται σε σεληνιακά τοπία.

Φωτο 4.  Ελιά, σύμβολο αιώνιας ζωής, στην Αρχαία Ολυμπία.

Κατσογιάννη Σταυρούλα (κείμενο-φωτο)
Γεωπόνος-Αρχιτέκτων τοπίου