Αστέρας Βουλιαγμένης

Το χειρότερο όμως είναι η πλήρης αποκοπή των κατοίκων από τη θάλασσα, αφού ολόκληρη η έκταση θα μετατραπεί σε κλειστή, φρουρούμενη και απροσπέλαστη περιοχή (gated community)

Είναι ένα απ' αυτά τα όμορφα χειμωνιάτικα δειλινά. Ο ήλιος έχει χαθεί πίσω από τις βουνοκορφές της Πελοποννήσου, που τώρα έχουν αποκτήσει ένα σκούρο μαβί χρώμα. Διαγράφονται καθαρά με φόντο έναν ουρανό γεμάτο χρώματα. Μενεξεδιά, κοκκινωπά, βαθιά ροζ. Μια πανδαισία χρωμάτων ξεπηδάει εκεί όπου τα σύννεφα αφήνουν σχισμάδες• εκεί όπου ξεχύνονται οι τελευταίες αναλαμπές της μέρας. Μπροστά μου απλώνεται η θάλασσα μ' ένα χρώμα μολυβί, ενώ κατά τόπους αντιφεγγίζει και ασημίζει, έτσι όπως πέφτει λοξά πάνω της το φως. Λίγο μακρύτερα το Κατραμονήσι -το μικρό νησάκι απέναντι στη Βούλα- και στο βάθος μόλις που αχνοφαίνονται δύο μαυριδερά καράβια που ταξιδεύουν. Σιγά σιγά πέφτει το σκοτάδι.

Στέκομαι αντίκρυ στη θάλασσα μέχρι να χαθεί το φως, να σκοτεινιάσει ο ορίζοντας, μέχρι θάλασσα και ουρανός να σμίξουν χρωματικά και να γίνουνε ένα. Σκέφτομαι τι ευλογία είναι αυτή η σχέση της πόλης με τη θάλασσα, πόσο ζωογόνα η επαφή της με το νερό. Μόνο και μόνο αγναντεύοντάς τη σε παίρνει μαζί της σε μακρινά ταξίδια και ονειροπολήσεις. Από τις ακτές του Πειραιά μέχρι τη Βάρκιζα κι ακόμη μακρύτερα, η πόλη ακουμπά πάνω της. Μια δαντελένια ακτογραμμή με κόλπους, παραλίες, μικρά λιμανάκια, μαρίνες διαμορφώνουν το όριο του παραλιακού μετώπου.

Μαζί όμως με το σκοτάδι, έρχονται στον νου μου και οι τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης στο πλαίσιο του Μνημονίου, για την «αξιοποίηση» του αιγιαλού, των ακτών και όχι μόνο. Στο πλαίσιο αυτό θα κλείσουν κι άλλες παραλίες, θα δοθούν για εμπορική εκμετάλλευση κι άλλα κομβικά σημεία, έτσι που στο τέλος η πόλη να αποκοπεί για τα καλά από τη θάλασσα. Κι όλα αυτά δήθεν στο όνομα της ανάπτυξης! Στην πραγματικότητα πρόκειται για εκχώρηση δημόσιας γης σε επιχειρηματικά συμφέροντα για ψίχουλα.

Τρανταχτό παράδειγμα, η χερσόνησος του Αστέρα Βουλιαγμένης. Η ωραιότερη περιοχή της Αττικής και μία από τις ωραιότερες της χώρας. Δεν φτάνει που χρόνια τώρα ο Αστέρας αποτελούσε προνόμιο μόνον εκείνων που μπορούσαν να διαθέσουν χρήματα για το ακριβό εισιτήριο στην πανέμορφη πλαζ ή για να απολαύσουν ένα γεύμα στα ξενοδοχεία του, τώρα πλέον κι αυτή η δυνατότητα καταργείται. Μετά τις τελευταίες αποφάσεις της περιφέρειας και του ΤΑΙΠΕΔ ολόκληρη η χερσόνησος εκποιείται στον βωμό της «αναπτυξιακής προοπτικής» της χώρας, με εξευτελιστικό αντίτιμο σε σχέση με την πραγματική της αξία. Παράλληλα, με διαδικασίες fast track αλλάζουν οι όροι δόμησης και οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης.

Τα σχέδια λένε -σύμφωνα με δημοσιεύματα- ότι τα ξενοδοχεία θα μετατραπούν σε πολυτελή διαμερίσματα, ο χώρος θα χωριστεί σε ανεξάρτητα οικόπεδα, όπου θα ανεγερθούν πανάκριβες βίλες προκειμένου να πωληθούν σε Κροίσους της διεθνούς και εγχώριας οικονομικής ελίτ. Η «εκμετάλλευση» αυτή σημαίνει ότι θα χτιστούν πολλαπλάσια τετραγωνικά απ' αυτά που υπάρχουν σήμερα, θα κοπούν εκατοντάδες δέντρα, ενώ είναι βέβαιο ότι θα επιβαρυνθούν τόσο το φυσικό όσο και το οικιστικό περιβάλλον της περιοχής. Το χειρότερο όμως είναι η πλήρης αποκοπή των κατοίκων από τη θάλασσα, αφού ολόκληρη η έκταση θα μετατραπεί σε κλειστή, φρουρούμενη και απροσπέλαστη περιοχή (gated community).

Σήμερα όμως σ' αυτή τη χώρα όλα ξεπουλιούνται, δίχως σχέδιο, δίχως μέτρο, δίχως αιδώ! Ο,τι είχε μείνει ανέπαφο από τη λυσσαλέα κερδοσκοπία, παραδίδεται αντί πινακίου φακής προκειμένου να χτιστεί κι αυτό. Εκσυγχρονισμό και φροντίδα ήθελε μόνον ο Αστέρας προκειμένου να γίνει το καλύτερο ξενοδοχείο της χώρας, προσφέροντας μοναδικές και πολύ υψηλού επιπέδου τουριστικές υπηρεσίες, τη στιγμή μάλιστα που μέσα στην περιοχή αυτή υπάρχουν πολύ σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι οι οποίοι θα όφειλαν να είναι ανοιχτοί και προσπελάσιμοι από το κοινό.

Τι κι αν διαμαρτύρονται οι κάτοικοι, αν αντιστέκονται οι συλλογικότητες και οι τοπικοί φορείς, τα σχέδια προχωρούν γοργά, σίγουρα όμως όχι προς όφελος των κατοίκων. Το πλήθος των κατοίκων που μένουν αμέτοχοι, σε συνδυασμό μάλιστα με την ελλιπή ενημέρωση από τα ΜΜΕ και τις κομματικές συγκαλύψεις, συνηγορεί με την ανησυχητική απάθειά του ώστε να ολοκληρωθεί η καταστροφή. Τι περισσότερο περιμένουν να συμβεί άραγε, προκειμένου να αντιδράσουν, να διαμαρτυρηθούν; Να έχουν σε τελευταία ανάλυση λόγο, όπως οφείλουν και δικαιούνται για τον τόπο στον οποίο ζουν;

Μια πόλη αποκομμένη από το θαλάσσιο μέτωπο είναι μια πόλη δίχως διέξοδο, μια πόλη που ασφυκτιά. Κανένα συρματόπλεγμα, κανένα κάγκελο που αποτρέπει και απαγορεύει δεν θα έπρεπε να υπάρχει ανάμεσα στην πόλη και τη θάλασσα, όπως άλλωστε επιβάλλει ρητά και το Σύνταγμα της χώρας! Αντίθετα, ένα θαλάσσιο μέτωπο ανοιχτό στους κατοίκους, στους επισκέπτες, στους τουρίστες, με ήπιες και καλαίσθητες διαμορφώσεις πρασίνου, καθιστικά, πεζοδρόμους, ποδηλατοδρόμους, παιδικές χαρές και αναψυχή θα έδινε ανάσα σε περιοχές που σήμερα είναι αποκλεισμένες. Διαμορφώσεις και λειτουργίες, δηλαδή, που θα επέτρεπαν όχι μόνο την εκτόνωση της πόλης στη θάλασσα, αλλά θα έδιναν τη δυνατότητα να κινηθεί κανείς κατά μήκος της ακτής ελεύθερα, χωρίς εμπόδια. Κι άλλες ακτές που θα 'πρεπε να παραμείνουν αλώβητες στη φυσική τους κατάσταση, ως περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, όπως ο Λαιμός της Βουλιαγμένης και η χερσόνησος του Αστέρα. Κι αυτό αποτελεί πραγματική ανάπτυξη, που θα διαρκούσε σε βάθος χρόνου μεγάλο, φέρνοντας χρήματα τόσο στα κρατικά ταμεία όσο και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, προστατεύοντας ταυτόχρονα το φυσικό περιβάλλον. Τον ανεκτίμητο πλούτο, δηλαδή, της χώρας.

Δεν υπάρχει σχέδιο, ούτε στρατηγική! Το μέλλον φαντάζει άγνωστο, σχεδόν ανύπαρκτο, δεν ενδιαφέρει κανέναν, άσχετα αν οι κυβερνώντες το επικαλούνται διαρκώς, με το πονηρό πρόσχημα ότι τάχατες όλα αυτά που γίνονται σήμερα, αφορούν ένα καλύτερο αύριο. Οι άναρχες και αλόγιστες εκποιήσεις ακτών, δασών, κάθε σπιθαμής δημόσιας γης, από πίσω κρύβουν μία και μόνη λέξη: «ξεπούλημα»!

Το σκοτάδι έχει πλημμυρίσει πια μπροστά μου όλο το τοπίο. Μόνο μακριά στον ορίζοντα διαγράφονται αμυδρά και τρεμοπαίζουν τα φώτα της Αίγινας. Η πόλη πίσω μου «υπάρχει» πλέον μέσω των φώτων της. Ενα αντίστοιχο σκοτάδι έχει απλωθεί δυστυχώς σήμερα πάνω στις ζωές μας. Ομως πάντοτε έρχεται μετά τη νύχτα το ξημέρωμα... Κι αυτό (στην περίπτωσή μας) εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς, τις δικές μας ενέργειες, τις δικές μας δράσεις. Ας ελπίσουμε, λοιπόν, πως και στο μέλλον θα έχουμε τη δυνατότητα να αγναντεύουμε ελεύθερα τη θάλασσα, να βλέπουμε ανεμπόδιστα το ηλιοβασίλεμα, τα σύννεφα όταν μπλέκονται με το νερό και γίνονται ένα.

Ενα θαλάσσιο μέτωπο ανοιχτό στους κατοίκους, στους επισκέπτες, στους τουρίστες, με ήπιες και καλαίσθητες διαμορφώσεις πρασίνου, καθιστικά, πεζοδρόμους, ποδηλατοδρόμους, παιδικές χαρές και αναψυχή θα έδινε ανάσα σε περιοχές που σήμερα είναι αποκλεισμένες. Διαμορφώσεις και λειτουργίες, δηλαδή, που θα επέτρεπαν όχι μόνο την εκτόνωση της πόλης στη θάλασσα, αλλά θα έδιναν τη δυνατότητα να κινηθεί κανείς κατά μήκος της ακτής ελεύθερα, χωρίς εμπόδια.

του Τάση Παπαϊωάννου
Αρχιτέκτονας-καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Με την ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών.