Εχει πεθάνει, αν και μάλλον δεν έζησε ποτέ

Είμαι πια βέβαιος πως πρέπει να αποδεχθούμε χωρίς δάκρυα το τέλος της Πλατείας Ομονοίας όπως είναι σήμερα. Η Πλατεία έχει «πεθάνει», αν και μάλλον δεν «έζησε» ποτέ... Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξει μια νέα ιδέα για την Ομόνοια. Αυτή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της πως η αποτυχία της αρχιτεκτονικής της Πλατείας -παρόλα τα προβλήματά της- ήταν ουσιαστικά προκαθορισμένη από τα ίδια τα ζητούμενα και τις προδιαγραφές της Πολιτείας-εργοδότη. Είναι για μένα πια ξεκάθαρο πως η Ομόνοια δεν μπορεί να αποτελέσει «πλατεία» -δημόσιο χώρο συνεύρεσης και συλλογικότητας- καθώς δεν υπάρχει το κοινό μιας τέτοιας συλλογικότητας. Δεν υπάρχουν κάτοικοι, παιδιά που παίζουν, νέοι και γέροι που ξεκουράζονται, εργαζόμενοι που βγαίνουν για διάλειμμα, τουρίστες που περιφέρονται, πελάτες στα ανύπαρκτα καφέ ή εστιατόρια. Το «κοινό» της Ομόνοιας είναι ετερογενές, αποτελείται από ατομικότητες: περαστικοί χρήστες και έμποροι ναρκωτικών, μετανάστες και απελπισμένοι άστεγοι - κανείς δεν έρχεται εδώ παρά μόνο από ανάγκη. Η σημερινή Πλατεία αποκαλύπτει τις παθογένειες της σύγχρονης αστικής ζωής - το θέαμα, υπερβολικά ορατό, ενοχλεί.

Η αρχιτεκτονική δημιουργεί χώρους που αναφέρονται σε συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες/δομές - κατά συνέπεια, στην Ομόνοια δεν μπορούν να εφαρμοστούν λογικές άλλων πλατειών της πόλης. Η Ομόνοια δεν αποτελεί προορισμό - είναι νοητό κέντρο, κόμβος, τοπόσημο, σταυροδρόμι, σημείο αναφοράς, ομφαλός, κενό. Και σκέφτομαι με πόση διαύγεια το 1960 η τότε νέα Πλατεία Ομονοίας του αρχιτέκτονα Κώστα Μπίτσιου και του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου με το κυκλικό σχήμα και τους μεγάλους πίδακες νερού μιλούσε για τα παραπάνω κατ' αντιστοιχία - και τότε οι περιμετρικοί της Πλατείας χώροι κατακλύζονταν από μετανάστες που έφταναν από την ελληνική επαρχία σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος.

Η αναφορά στο κέντρο, το τοπόσημο, το κενό, παραπέμπει σε κύκλο - το σχήμα της Πλατείας πρέπει να ξαναγίνει κυκλικό και η Πλατεία να αποτελέσει κυκλοφοριακό round-about. Η Πλατεία δεν θα είναι προσβάσιμη. Στον 21ο αιώνα, η έννοια του κόμβου παραπέμπει στην πυκνότητα της πληροφορίας: για την Αθήνα αλλά και τον κόσμο ευρύτερα, για την πολιτική, την τέχνη, τον αθλητισμό, την επιστήμη, τον καιρό. Η πληροφορία δεν μπορεί παρά να απεικονίζεται μέσω της ηλεκτρονικής εικόνας επιτρέποντας ταχύτητα εναλλαγής. Ετσι φαντάζομαι τη νέα Πλατεία Ομονοίας: μια κυκλική βάση -μια καθρεπτίζουσα δεξαμενή- και στη μέση μια σύνθεση από ψηλές και χαμηλές μεγάλης κλίμακας φωτεινές επιφάνειες-οθόνες πληροφόρησης και δημιουργίας.

Γιάννης Αίσωπος
kathimerini.gr
(με την ευγενική παραχώρηση του συγγραφέα)