Η ιστορία της ζωής και της αρχιτεκτονικής – περί αναγκαιότητας (Μέρος Α)

Ποια είναι η θέση της στον καθημερινό μας βίο; Είναι μια ουτοπία και πολυτέλεια, ή η κινητήριος δύναμη που μας κάνει να σηκωνόμαστε κάθε πρωί από το κρεβάτι; Και εν τέλει, είναι η αρχιτεκτονική και η ζωή συνυφασμένες και σε παραλληλία διαδικασίες κυοφορίας και γέννησης;

Κάθε έργο τέχνης είναι παιδί της εποχής του,
συχνά είναι μητέρα των αισθημάτων μας.

Wassily Kandinsky, «Περί του πνευματικού στην τέχνη»

Κατά καιρούς και με ποικίλες αφορμές, η σκέψη μας γυρίζει σε ό,τι είναι πραγματικά σημαντικό σε αυτή τη ζωή. Τα αρχετυπικά ερωτήματα επιστρέφουν για να διατυπωθούν ξανά, αυτή τη φορά με ενισχυμένο περιεχόμενο και μετ' επιτάσεως. Στο επίκεντρο βρίσκεται η έννοια της δημιουργίας: τί παράγουμε ως επαγγελματίες και ως άνθρωποι, τί είναι αυτό που αφήνουμε πίσω μας, με ποιόν τρόπο συνδέεται η ύπαρξή μας με την αλληλουχία γεγονότων που οδηγεί στο διηνεκές.

Στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π., οι καθηγητές μας έλεγαν πάντοτε ότι η δημιουργία και μελέτη ενός κτηρίου μοιάζει με την κυοφορία και τη γέννηση ενός έμβιου όντος. Η ιστορία ξεκινά με κάτι πολύ μικρό και όμως πολύ δυνατό - από το πόσο θα αντέξει στις δοκιμασίες, εξαρτάται και το αν θα καταφέρει τελικά να επιβιώσει. Οι δοκιμασίες μπορεί να είναι πολλές: θα δεχτεί επιθέσεις από τους εξωγενείς αντικειμενικούς παράγοντες, κάποιες δε φορές θα κινδυνεύσει να δεχτεί την κριτική διάθεση και του ίδιου του δημιουργού. Οι αντιξοότητες θα βοηθήσουν το έμβρυο να δυναμώσει. Καθώς θα διαρκεί η ζωή του, θα εδραιώνει την παρουσία του, χωρίς ποτέ να ξεπεραστεί το γεγονός ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να μεταλλαχθεί σε κάτι τελείως διαφορετικό ή ακόμα και να πάψει να υφίσταται.

Αυτή η αβεβαιότητα είναι και η μόνη βεβαιότητα που είναι δυνατό να υπάρξει για το προσεχές διάστημα. Μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα όμως, αυτή η κεντρική ιδέα, αυτή η σύλληψη αρχίζει να αποκτά προσωπικότητα, αρχίζει να κατευθύνει και η ίδια το μέλλον της. Θα χρειαστεί να περάσει από διαδοχικά στάδια, να δικαιολογήσει την υπόσταση και την παρουσία της καθώς επιτυγχάνει σε αλλεπάλληλες προκλήσεις, και να χρησιμοποιήσει ό,τι αποκόμισε στο προηγούμενο στάδιο, ώστε να πετύχει και στο επόμενο.

Η ύπαρξη περιβάλλεται με αγάπη απεριόριστη, της παρέχονται όλα τα εφόδια και η υποστήριξη που μπορεί κανείς να φανταστεί, ο δημιουργός ολοένα και δένεται μαζί της, κάποτε μάλιστα δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να κάνει όνειρα για το μέλλον, να φανταστεί πώς θα είναι η ζωή αυτού του όντος, με τί θα μοιάζει, εάν θα κάνει τους γύρω του ευτυχισμένους. Ο καιρός περνά και η δημιουργία γίνεται σιγά-σιγά μέρος της καθημερινότητας, μια διαδικασία που εξελίσσεται απλά, σαν να ήταν το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο. Και, κατά μια έννοια, πράγματι είναι το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο.

Η κεντρική ιδέα έχει γίνει πλέον όν, πιθανώς να έχει αποκτήσει και όνομα. Αρχίζει να υλοποιείται στο φυσικό κόσμο, να αποκτά υπόσταση με μακέτες, φωτογραφίες, σκίτσα, υπερηχογραφήματα. Όλοι αντιλαμβάνονται τον ενθουσιασμό του δημιουργού, και εκείνοι που παρακολουθούν από απόσταση την εξέλιξη, οφείλουν να συμβουλεύουν, να ασκούν εποικοδομητική κριτική, να υποστηρίζουν, και πάντοτε να εκφράζουν την αλήθεια σε σχέση με αυτό που παρατηρούν.

Κάποιες φορές είναι δικό τους καθήκον και να επισημάνουν ότι το όν είναι πλέον έτοιμο να αποδοθεί στο φυσικό κόσμο, αύταρκες και ανεξάρτητο. Είναι η οριακή στιγμή κατά την οποία ο προστατευτικός δημιουργός θα πρέπει να αποδεσμεύσει το όν, ώστε να μην το καταπνίξει, και να το αφήσει να ξεκινήσει τη δική του αυθύπαρκτη ζωή. Η αγάπη με την οποία περιέβαλε ο δημιουργός το όν επί τόσον καιρό, πρέπει να μετουσιωθεί στην ώθηση που απελευθερώνει τη νεογέννητη οντότητα και την προικίζει με δύναμη και ορμή.

Στο σημείο αυτό σταματούν οι ομοιότητες μεταξύ του αρχιτέκτονα που δημιουργεί ένα κτήριο, και της μέλλουσας μητέρας. Στο εξής ο αρχιτέκτονας θα πρέπει να ελπίζει ότι το δημιούργημά του έχει εφοδιαστεί με τις κατάλληλες αρετές ώστε να καταφέρει να επιβιώσει στο χώρο, να λειτουργήσει σωστά και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, να κάνει το δημιουργό του υπερήφανο. Εν αντιθέσει με κάποιον που μόλις έγινε γονέας: γι' αυτόν ο αγώνας έχει απλώς αρχίσει.

Της Δάφνης Σουλογιάννη, αρχιτέκτων μηχ.

Πηγή φωτογραφίας : www.lennartnilsson.com/child_is_born.html