Ξένια φιλοξενία

Επισκεπτόμενος διάφορες περιοχές της Ελλάδας πάντα συναντώ ένα Ξενία. Τοποθετημένο στο καλύτερο σημείο της περιοχής και ενταγμένο παραδειγματικά στο περιβάλλον. Στην πλειοψηφία τους είναι εγκαταλειμμένα, αφημένα στο γέροντα θεό χρόνο να τα αγκαλιάζει. Πάντα τα επισκέπτομαι, μπαίνω μέσα, ανεβαίνω στους ορόφους, επισκέπτομαι τα δωμάτια και προσποιούμαι ότι περιμένω στην υποδοχή να μου δώσουν το κλειδί του δωματίου μου. Αλήθεια ποιος να ήταν ο τελευταίος πελάτης που θα έκανε αυτή την τόσο απλή και καθημερινή κίνηση;. Στη συνέχεια τα φωτογραφίζω, τα αποτυπώνω και γράφω για αυτά θέλοντας να κρατήσω λίγη από την αύρα που αποπνέουν έστω και στα γεράματά τους.

Πάντα ο άνθρωπος εντυπωσιάζεται από το παρελθόν και ακόμα περισσότερο γυρνά σε αυτό όταν η εποχή του δεν έχει να του προσφέρει κάτι καινούργιο, κάτι δημιουργικό. Έτσι και εμείς γυρνάμε στα Ξενία θέλοντας να ζήσουμε κάτι διαφορετικό, κάτι ξεχωριστό από το πλαδαρό και επιφανειακό της εποχής μας. Θέλουμε να ζήσουμε την κοσμοπολίτικη αύρα, την εικόνα που μας έχει γίνει υποσυνείδητο βλέποντας τις ελληνικές ταινίες ξανά και ξανά και ακούγοντας τους μύθους γύρω από αυτά.

Τα ξενοδοχεία, τα μοτέλ και τα τουριστικά περίπτερα Ξενία είναι έργα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (Ε.Ο.Τ) από τη δεκαετία του '50 και μετά. Είναι κτίρια που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας την περίοδο όπου επικεφαλής του γραφείου μελετών του ΕΟΤ ήταν ο Άρης Κωνσταντινίδης. Τα Ξενία φέρουν την υπογραφή γνωστών Ελλήνων αρχιτεκτόνων όπως τον Πικιώνη, Ι. Τριανταφυλλίδη, Γ. Νικολετόπουλο, Φ. Βώκο, Κ. Σταμάτη, Κ. Κραντονέλλη, Δ. Ζήβα, Σφαέλλο και φυσικά τον Α. Κωνσταντινίδη κ.α.

Ο αρχιτέκτονας που μελετούσε ένα νέο ξενοδοχείο ή τουριστικό περίπτερο συμμετείχε και στην επιλογή του οικοπέδου η οποία ήταν και η πιο δύσκολη αρχή για τη μελέτη του. Το γραφείο του ΕΟΤ επιδίωκε να κατασκευάσει ξενοδοχεία και χώρους σύμφωνα με την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου, σε απόλυτη αρμονία με το τοπίο ώστε να ξεπροβάλουν στις τοποθεσίες τους σαν να υπήρχαν πάντοτε στη θέση τους. Στόχος των Ελλήνων αρχιτεκτόνων όταν σχεδίαζαν τα νέα κτίρια ήταν ο επισκέπτης να αισθάνεται ότι ζει σε ένα μέρος όπου το μέσα και το έξω να αποτελούν μια οργανική ενότητα.

Σήμερα τα κουφάρια των περισσότερων από αυτών στέκουν στις θέσεις τους, κάποια από αυτά έχουν δοθεί σε ιδιώτες που στις περισσότερες φορές αλλοιώθηκαν στα πλαίσια ενός «μοντέρνου» εκσυγχρονισμού, ενώ τα υπόλοιπα περιμένουν. Αλήθεια τι περιμένουν; Αν ρωτήσουμε την τοπική κοινωνία, τότε η απάντηση μάλλον θα είναι η  άμεση αξιοποίησή τους με κάθε κόστος. Στην ίδια ερώτηση ένας αρχιτέκτονας θα ρίξει το βάρος της απάντησής του στη διατήρηση της αρχικής φιλοσοφίας σχεδίασης και την αρχιτεκτονική αξία τους.

Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να κάνουμε όλα τα Ξενία ξανά ξενοδοχεία. Οι εποχές έχουν αλλάξει και τα νέα πρότυπα δυστυχώς διαφέρουν κατά πολύ από αυτά της τότε εποχής. Πιστεύω ότι το μέλλον των Ξενία περνάει μέσα από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση.

H πλούσια κτιριακή κληρονομιά του ΕΟΤ μπορεί να αξιοποιηθεί με κεντρικό άξονα τις Πολυτεχνικές σχολές. Τα πιο αξιόλογα Ξενία να περάσουν στην ιδιοκτησία των Πολυτεχνείων, να συντηρηθούν βάση της αρχικής τους μελέτης και στη συνέχεια να λειτουργήσουν ως χώροι εκπαίδευσης των νέων αρχιτεκτόνων. Η επιλογή των εγκαταστάσεων θα πρέπει να γίνεται από τις σχολές, επιλέγοντας από τα Ξενία που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή τους. Παρακάτω παραθέτω λίστα με τα Ξενία και τη γεωγραφική τους θέση.

Τα Ξενία σχεδιάστηκαν με κοινόχρηστους χώρους να μπορούν να φιλοξενήσουν μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών από αυτόν τον ενοίκων. Ήταν λογική της αρχικής σχεδίασης, ώστε το ξενοδοχείο να δέχεται και περαστικούς ή κατοίκους της ευρύτερης περιοχής στα πλαίσια της καλύτερης ένταξης του ξενοδοχείου στο περιβάλλον του. Σε αντίθεση με τα σημερινά ξενοδοχεία που υπάρχει η λογική του κλειστού κλαμπ.

Οι βοηθητικές υποδομές των εγκαταστάσεων όπως κουζίνες, τραπεζαρίες, ντίσκο, αποδυτήρια μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να εξυπηρετούν της καθημερινές ανάγκες των φοιτητών σε επίπεδο διδασκαλίας, σχεδιαστηρίων, τραπεζαρίας, παρουσιάσεων και ξεκούρασης. Το πρόγραμμα των εργαστηρίων αυτών θα μπορούσε να ονομαστεί «Εργαστήρια Ξένιας φιλοξενίας». Ο αριθμός των φοιτητών που θα συμμετέχει, θα διαμένει στα δωμάτια του Ξενία, που θα έχουν συντηρηθεί, όπως και όλο το συγκρότημα, βάση των αρχικών τους σχεδίων σε επίπεδο κάτοψης, υλικών, επίπλων και χρωμάτων.

Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων θα γίνεται η μελέτη της διάρθρωσης και του τρόπου σχεδίασης του χώρου από τον αρχιτέκτονά του, βιώνοντας την ίδια στιγμή τη ζωή σε ένα κτίριο που δεν σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί μονάχα λειτουργικά, με τις πρακτικές ανέσεις και ευκολίες που προσφέρει, αλλά και να είναι ένας πυρήνας για αισθητική απόλαυση και πνευματική ξεκούραση, όπως αναφέρει και ο Α. Κωνσταντινίδης σε άρθρο του το 1959.

Σημαντικό κομμάτι του όλου εγχειρήματος είναι η συντήρηση των μονάδων.  Η συντήρηση αυτή θα γίνεται από τους ίδιους του φοιτητές που θα παρακολουθούν τα εργαστήρια, μέσα από μαθήματα οικοδομικής με πρακτικές προεκτάσεις. Έτσι οι φοιτητές θα βλέπουν στη πράξη τις πολυεπίπεδες εργασίες που χρειάζονται συμμετέχοντας ενεργά σε αυτές.

Τους καλοκαιρινούς μήνες οι χώροι των μονάδων μπορούν να είναι προορισμός αρχιτεκτονικού τουρισμού με επισκέπτες από το εξωτερικό αλλά και το εσωτερικό από τη στιγμή που ανήκουν στη σύγχρονη αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά και αποτελούν κομμάτι της ιστορίας της χώρας. Μια τέτοια λειτουργία θα αποφέρει πολύτιμα έσοδα για τις πολυτεχνικές σχολές την ίδια στιγμή που θα μπορούσαν να φιλοξενούν συνέδρια ή ακόμα και ημερίδες αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος.

Μέσω των πολυτεχνικών σχολών και της λειτουργίας εργαστηρίων στους χώρους τους, τα Ξενία μπορούν να υπάρξουν ουσιαστικά στη νέα εποχή, συντηρημένα και έχοντας ένα νέο ουσιαστικό ρόλο αποτελώντας πόλο έλξης για την αρχιτεκτονική κοινότητα και όχι μόνο.

του Μανώλη Οικονόμου

Στη συνέχεια παραθέτω λίστα με τα Ξενία σε όλη την Ελλάδα.

Α' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Αθήνα)
«Ξενία» στην Άνδρο (1958). Αρχιτέκτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στον Πόρο (1964). Αρχιτέκτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στις Σπέτσες (1960). Αρχιτέκτων: Φ. Βώ­κος

Β' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Πάτρα)
Μοτέλ «Ξενία» στην Ολυμπία (II) (1966). Αρχιτέ­κτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στο Ναύπλιο (1958). Αρχιτέκτων: I. Τριανταφυλλίδης
«Ξενία» στους Δελφούς (1953). Αρχιτέκτων: Δ. Πικιώνης
Μοτέλ «Ξενία» στο Μεσολόγγι (1953). Αρχιτέ­κτων: I. Τριανταφυλλίδης
Μοτέλ «Ξενία» στην Ολυμπία (I) (1963). Αρχιτέ­κτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στη Σπάρτη (1958). Αρχιτέκτων: Χ. Μπουγάτσος
«Ξενία» στη Βυτίνα (1965). Αρχιτέκτων: Κ. Μπίτσιος
«Ξενία» στο Αργοστόλι (1955). Αρχιτέκτων: Χ. Σφαέλλος

Γ' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Ρόδος)
«Ξενία» στην Κω (1960). Αρχιτέκτων: Φ. Βώκος

Δ' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Θεσσαλο­νίκη)
Μοτέλ «Ξενία» στο Παληούρι (1962). Αρχιτέ­κτων: Α, Κωνσταντινίδης
Μοτέλ «Ξενία» στον Πλαταμώνα (1960). Αρχιτέ­κτων Φ, Βώκος
«Ξενία» στη Σαμοθράκη (1954). Αρχιτέκτων: Κ. Σπανός (Stuart Μ. Shaw)
«Ξενία» στη Φλώρινα (1958). Αρχιτέκτων: Γ. Νικολετόπουλος
«Ξενία» στην Ξάνθη (1964). Αρχίτέκτων: Γ. Νικολετόπουλος
«Ξενία» στις Σέρρες (1960). Αρχιτέκτων: Κ. Στα­μάτης
«Ξενία» στη Δράμα (1961). Αρχιτέκτων: Κ. Στα­μάτης
«Ξενία» στην Καστοριά (1953). Αρχιτέκτων: Χ. Σφαέλλος
«Ξενία» στη Θάσο (1955). Αρχιτέκτων: Χ. Σφα­έλλος

Ε' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Βόλος)
Μοτέλ «Ξενία» στην Καλαμπάκα (1960). Αρχιτέ­κτων: Α. Κωνσταντινίδης
Μοτέλ «Ξενία» στη Λάρισα (1959). Αρχιτέκτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στη Σκόπελο (1961). Αρχιτέκτων: Φ. Βώ­κος
«Ξενία» στη Σκιάθο (1963). Αρχιτέκτων Γ. Νικολετόπουλος
«Ξενία» στην Πορταριά (1957). Αρχιτέκτων: Κ Κιτσίκης
«Ξενία» στην Τσαγκαράδα (1955). Αρχιτέκτων: Χ. Σφαέλλος
«Ξενία» στην Υπάτη (1956). Αρχιτέκτων: Χ. Σφα­έλλος

ΣΤ' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Γιάννενα)
Μοτέλ «Ξενία» στην Ηγουμενίτσα (1959). Αρχι­τέκτων Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στην Άρτα (1958). Αρχιτέκτων: Δ. Ζήβας
«Ξενία» στα Γάννενα (1958). Αρχιτέκτων: Φ. Βώκος (έχει κατεδαφιστεί)
«Ξιενία» στο Καρπενήσι (1959). Αρχιτέκτων: Φ. Βώκος
«Ξενία» στην Κέρκυρα (1955). Αρχιτέκτων: Χ. Σφαέλλος
«Ξενία» στην Καστοριά (1953). Αρχιτέκτων: Χ. Σφαέλλος

Ζ' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Ηράκλειο)
Μοτέλ «Ξενία» στο Ηράκλειο, Καρτερός (1963). Αρχιτέκτων: Α. Κωνσταντινίδης
«Ξενία» στο Ηράκλειο (1961). Αρχιτέκτων: Γ. Νικολετόπουλος (έχει κατεδαφιστεί)

Θ' Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων (Μυτιλήνη)
«Ξενία» στη Σάμο (1958). Αρχιτέκτων: Κ. Σταμάτης
«Ξενία» στη Χίο (1958). Αρχιτέκτων: Κ Σταμάτης