Ο κήπος με τα θαύματα

Είναι ο περιβάλλων χώρος του Βυζαντινού Μουσείου, εκεί όπου άλλοτε κυλούσε ο Ιλισός ποταμός.

Είναι ένα πάρκο που μας έρχεται κατευθείαν από τη δεκαετία του ΄60, όταν αποτελούσε μέρος του φυσικού χώρου του ποταμού Ιλισού. Η αίσθηση του αέρα εξοχής και της αδιατάρακτης φύσης είναι η ίδια. Βρίσκεται στην τελική ευθεία της ολοκλήρωσής του και με τα 25 στρέμματά του το πάρκο του Βυζαντινού Μουσείου, στο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Βασιλίσσης Σοφίας, Ριζάρη, Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ρηγίλλης, θα λειτουργήσει ως όαση πρασίνου. Με ελεύθερη πρόσβαση για όλους ως αργά τη νύχτα, με χώρους αναψυχής και πολιτιστικές υποδομές για εκδηλώσεις ανοιχτές στο κοινό, αυτό το νέο πάρκο στην καρδιά της Αθήνας, αρχαιολογικός περίπατος και ταυτόχρονα ανάσα ζωής, έρχεται να αλλάξει την καθημερινότητα της πόλης βελτιώνοντας την εικόνα της.

Υπαίθριο θέατρο, εκθέσεις γλυπτικής, καφέ και εστιατόριο, φύτευση νέων δέντρων και θάμνων που συμπληρώνουν την αυτοφυή βλάστηση, νέες είσοδοι για εύκολη πρόσβαση, δίκτυο διαδρομών που συνδέουν τη μία άκρη του πάρκου με την άλλη συνθέτουν το πλέγμα των επεμβάσεων στον χώρο του Βυζαντινού Μουσείου. Παράλληλα ένα σύγχρονο σύστημα φύλαξης το οποίο αναπτύσσεται περιμετρικά αλλά και στο εσωτερικό του πάρκου προστατεύει το ίδιο και τους επισκέπτες του. Εισιτήριο θα αγοράζει κανείς μόνο εφόσον επιθυμεί να επισκεφθεί τους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου, είτε τις μόνιμες συλλογές είτε τις περιοδικές εκθέσεις. Η ιδέα
Με τη βασική αρχή ότι τα μουσεία οφείλουν στη σημερινή εποχή να αλλάξουν τη δημόσια εικόνα τους πορεύθηκε επί δεκαετία και πλέον για αυτό το έργο ο Δημήτρης Κωνστάντιος, που ο αδόκητος θάνατός του πριν από δύο μήνες στέρησε από το Βυζαντινό Μουσείο την τελευταία πινελιά που θα έβαζε για την ολοκλήρωσή του και από τον ίδιο τη χαρά για το δημιούργημά του.

Κοσμογονικές ήταν οι αλλαγές άλλωστε που συνέβησαν επί των ημερών του στο Βυζαντινό Μουσείο. Αποφασίστηκε και εκτελέστηκε η κατασκευή του με τις πλέον σύγχρονες μουσειολογικές αρχές. Πραγματοποιήθηκε η επανέκθεση των συλλογών του- περί τα 2.000 αντικείμενα που βγήκαν στην πλειονότητά τους από τις αποθήκες- κάτω από μια νέα οπτική προσέγγισης στον βυζαντινό και μεταβυζαντινό πολιτισμό αλλά και στον Ελληνισμό υπό ξένη κυριαρχία (Οθωμανούς και Ενετούς) φθάνοντας ως τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τέλος, αυτό το πάρκο ήρθε να αποτελέσει την άλλη πρόταση για μια ολοκληρωμένη μουσειακή εμπειρία. Και όλα αυτά χωρίς το μουσείο να κλείσει ούτε μία ημέρα, αντίθετα οργανώνοντας πλήθος περιοδικών εκθέσεων, συνεδρίων κτλ. που έφεραν πολύ και νέο κοινό.

Το μέγαρο
Η κεντρική είσοδος του μουσείου παραμένει η ίδια από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Τα δύο μικρά κτίρια που συναντά αμέσως ο επισκέπτης (ενωμένα πλέον με γυάλινη γέφυρα) φιλοξενούν το κέντρο διοίκησης. Είναι οι παλιοί στάβλοι της βίλας Ιλίσια που έχουν μετατραπεί σε σύγχρονα γραφεία με άρτιο τεχνολογικό εξοπλισμό. Αυτές τις ημέρες μάλιστα ολοκληρώνεται η εγκατάσταση των υπαλλήλων.

Ακολουθεί η μεγάλη εσωτερική αυλή από την οποία είναι δυνατή η πρόσβαση σε κάθε χώρο του μουσείου: αριστερά και δεξιά υπάρχουν οι είσοδοι μέσω των οποίων ο επισκέπτης μπορεί να κατεβεί στους υπόγειους εκθεσιακούς χώρους με τις μόνιμες συλλογές: τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή.

Απέναντί του το Μέγαρο της Δουκίσσης Πλακεντίας αξιοποιείται ως χώρος υποδοχής των επισκεπτών στο ισόγειο, όπου τοποθετείται και το εκδοτήριο εισιτηρίων. Στον όροφο, εμβαδού 750 τ.μ., θα φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις του μουσείου. Σε δύο απλά σύγχρονα κτίρια εξάλλου τα οποία κατασκευάστηκαν ένθεν και ένθεν του μεγάρου βρίσκονται αντίστοιχα το πωλητήριο και το αναψυκτήριο.

Η κλίμακα
Αλλά η έκπληξη έρχεται από τη διαμόρφωση του χώρου πίσω από το μέγαρο, όπου η πλακόστρωση οδηγεί σε μια μεγάλη σκάλα, η οποία καλύπτοντας την υψομετρική διαφορά με τη λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου- πάλαι ποτέ κοίτη του Ιλισού- οδηγεί σε μία από τις νέες εισόδους του μουσείου. Επί της βασιλέως Κωνσταντίνου εξάλλου βρίσκεται το πάρκινγκ για τη στάθμευση των πούλμαν. Ακολουθώντας άλλωστε αντίστροφη πορεία ο επισκέπτης θα ανεβεί αυτή τη σκάλα για να φθάσει στο μουσείο ή θα χρησιμοποιήσει τα μονοπάτια προκειμένου να διασχίσει ή να περιηγηθεί το πάρκο.

Στην «κάτω» πλευρά του πάρκου αναπτύσσονται και οι υπαίθριες εκθέσεις. Το θεατράκι όμως έχει κατασκευαστεί δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη.

Το Λύκειο
Μια περίφραξη χωρίζει σήμερα το Λύκειο από το Βυζαντινό Μουσείο. Περί τα δέκα στρέμματα είναι αυτός ο χώρος στον οποίο υπάρχουν τα πενιχρά κατάλοιπα της φημισμένης Φιλοσοφικής Σχολής, προστατευμένα με μικρά χαμηλά στέγαστρα από τους αρχαιολόγους που έχουν κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσαν. Πλην ουδείς, Ελληνας ή ξένος, αντιλαμβάνεται τη σημασία τους καθώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ένα ειδικό πρόγραμμα ανάδειξης.

Ασχέτως όμως του είδους του στεγάστρου που θα τα προφυλάξει- όπως είναι γνωστό, απορρίφθηκε η μαξιμαλιστική λύση των 6,5 εκατ. ευρώ -, η σύνδεση των δύο χώρων είναι αποφασισμένη από το υπουργείο Πολιτισμού. Το ζήτημα είναι πότε θα πραγματοποιηθεί ώστε η ενοποίησή τους να αποδώσει το καλύτερο στους πολίτες.

Πράσινες διαδρομές
Μία είναι η κύρια διαδρομή στον κήπο του μουσείου, η οποία αρχίζει και τελειώνει στις δύο εισόδους του: τη μία στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Ρηγίλλης (είναι και η είσοδος για ΑΜΕΑ) και τη δεύτερη στη λεωφόρο Βασιλέως Κωνσταντίνου. Ενα δίκτυο μονοπατιών αναπτύσσεται εξάλλου σε σχέση με τον βασικό δρόμο οδηγώντας σε επιλεγμένα σημεία: στο θέατρο, στις υπαίθριες εκθέσεις και φυσικά στο ίδιο το μουσείο.

Ελιές και κυπαρίσσια έχουν ήδη φυτευθεί στο πάρκο, όπως επίσης ένας φράχτης από δάφνες. Φυσικά πρόκειται για μικρό μέρος της συνολικής ανάπλασης του χώρου στον οποίο, σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη τοπίου και την κηποτεχνική, θα γίνει φύτευση 450 δέντρων και 2.000 θάμνων. Η επιλογή τους βασίστηκε στην έρευνα της αρχαιολόγου κυρίας Αννας Δεληγιάννη για τη χλωρίδα των παριλίσιων περιοχών. Και για τον ποταμό Ιλισό εξάλλου θα υπάρχει αναφορά μέσω ειδικών πληροφοριακών φυλλαδίων.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝ ΥΠΑΙΘΡΩ
«Ο δρόμος του μαρμάρου». Περισσότερα από 50 γλυπτά που βρίσκονταν για χρόνια στις αποθήκες του μουσείου βγήκαν στο φως προκειμένου να εκτεθούν κατά μήκος ενός μονοπατιού που χαράχθηκε γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο.Πρόκειται για μια συνοπτική ιστορία της εξέλιξης της γλυπτικής η οποία αρχίζει από το σημείο «0», δηλαδή από ένα ακατέργαστο κομμάτι μαρμάρου, για να φθάσει ως τον 19ο αιώνα αφού θα έχει διανύσει όλες τις εποχές,από την Αρχαία στην Παλαιοχριστιανική και από εκεί στη Βυζαντινή και τη Μεταβυζαντινή.

«Νεκρική αρχιτεκτονική».
Τάφοι της Παλαιοχριστιανικής Εποχής,τρεις τον αριθμό,που είχαν αποκαλυφθεί κατά τη διάρκεια των ανασκαφών για τη διάνοιξη φρέατος του μετρό στην οδό Πετμεζά,μεταφέρθηκαν στον κήπο του μουσείου συνθέτοντας μια μικρή έκθεση.Οι τάφοι είναι καμαροσκέπαστοι και τοποθετήθηκαν με τρόπο ώστε να αποδίδεται σε κάποιον βαθμό ο πραγματικός τόπος ανεύρεσής τους.

Ρωμαϊκό Υδραγωγείο.
Πρόκειται για τμήμα υδραγωγείου και συγκεκριμένα για τη δεξαμενή του,η οποία χρονολογείται στην Υστερορωμαϊκή Εποχή και αποκαλύφθηκε πριν από μερικά χρόνια κατά τις εργασίες για την υπόγεια κατασκευή του Βυζαντινού Μουσείου.Είναι καμαροσκέπαστη με παραλληλόγραμμο σχήμα και εμβαδόν περί τα 12 τ.μ.αλλά λόγω των επιχώσεων βρίσκεται σήμερα σε βάθος 3 μέτρων.Αυτό σημαίνει ειδικό τρόπο ανάδειξης.Το ενδιαφέρον:

έχει ακόμη νερό.

Θέατρο. Κατασκευάστηκε σε έκταση 100 τ.μ.δίπλα στο Λύκειο του Αριστοτέλη και έχει μόλις έξι ή οκτώ κερκίδες λόγω της υψομετρικής διαφοράς του εδάφους.Μπορεί πάντως να φιλοξενήσει 150 άτομα για μικρές πολιτιστικές εκδηλώσεις.Το «εσωτερικό»,εξάλλου,κατάλληλα διαμορφωμένο,θα χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Αναψυκτήριο. Καφέ και εστιατόριο που θα λειτουργεί όλη την ημέρα δημιουργήθηκε στη δυτική πτέρυγα των παλαιών κτιρίων του συγκροτήματος.Η πρόσβαση σε αυτό θα είναι δυνατή τόσο από την κεντρική είσοδο του μουσείου (από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας) και μέσω της κεντρικής αυλής όσο και από τις δύο νέες εισόδους του πάρκου.

Ο κλειστός χώρος του είναι 100 τ.μ.,ο στεγασμένος 54 τ.μ.και ο υπαίθριος 200.Η διαδικασία για την εκμίσθωσή του βρίσκεται σε εξέλιξη.

Πωλητήριο. Στην αντίστοιχη ανατολική πτέρυγα των παλαιών κτιρίων του μουσείου χωροθετήθηκε το σύγχρονο πωλητήριο με είσοδο από την αυλή.

ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ
Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ