Οδοιπορικό στη κατοικία του αρχιτέκτονα Νικόλαου Κάσση

Αφορμή για αυτό το Οδοιπορικό στάθηκε η δημοσίευση των σχεδίων της κατοικίας αυτής στο τεύχος 68 του περιοδικού ''Le décor d' aujourd' hui'' του 1952. Θα προσπαθήσω  μια περιπλάνηση στα σχέδια που κατά πάσα πιθανότητα δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.

Ο αρχιτέκτονας Νικόλαος Κάσσης ονειρεύτηκε μια κατοικία στην Ελλάδα, έτσι προχώρησε στη σύνταξη σχεδίων μιας λιτής κατασκευής κρεμασμένης από τα βράχια πάνω από κάποιον κόλπο έξω από την Αθήνα. Αυτή η αιωρούμενη κατοικία πάνω από το γαλάζιο της θάλασσας θα φιλοξενούσε εκτός από την ιδιωτική κατοικία του αρχιτέκτονα και το αρχιτεκτονικό του γραφείο.

Χώρισε το κτίριο σε 3 επίπεδα, το επίπεδο 0 που είναι και το ανώτερο εκτείνεται πάνω στον βράχο σε παραλληλόγραμμη μορφή με άξονα ανατολή - δύση.  Σε αυτό το επίπεδο τοποθέτησε την προσωπική του κατοικία. Ξεκινώντας από τα δυτικά βρίσκουμε σε σειρά την μεγάλη τραπεζαρία που βρισκόμενη στην άκρη του επιπέδου έχει δύο πλευρές γυάλινες με θέα.  Ένα τζάκι την χωρίζει από το καθιστικό το οποίο προεκτείνεται προς την θέα μέσω ενός μικρού πλακόστρωτου εξώστη. Η τραπεζαρία επικοινωνεί με την κουζίνα καθώς και με το προσωπικό υπνοδωμάτιο του αρχιτέκτονα. Μέσω μιας κυκλικής σκάλας οδηγούμαστε στο -1 επίπεδο. Στο επίπεδο 0 μετά το καθιστικό ο αρχιτέκτονας σχεδίασε τα δύο υπνοδωμάτια για την φιλοξενία των επισκεπτών με τα προσωπικά τους λουτρά και τους βοηθητικούς χώρους, στη συνέχεια μεσολαβεί ο χώρος των παιδιών όπου ένα μικρό αίθριο δημιουργεί την ανάλογη  ατμόσφαιρα και η κάτοψη κλείνει στα ανατολικά με τα υπνοδωμάτια των παιδιών με τα δικά τους λουτρά.

Όπως αναφέραμε και παραπάνω μια εσωτερική κυκλική σκάλα οδηγεί στο κάτω επίπεδο (-1) όπου βρίσκεται το αρχιτεκτονικό γραφείο του ιδιοκτήτη. Σε αυτό το επίπεδο βρίσκεται το προσωπικό του γραφείο που επικοινωνεί με εκείνο της γραμματέας, στη συνέχεια έχει μελετηθεί χώρος για συνεδριάσεις με μεγάλη οθόνη για την προβολή των σχεδίων των έργων. Βοηθητικοί χώροι όπως γκαρνταρόμπα και τουαλέτες για τους επισκέπτες συμπληρώνουν τον όροφο. Το επίπεδο αυτό που φιλοξενεί το γραφείο όπως είναι φυσικό μελετήθηκε να έχει ξεχωριστή είσοδο καθώς και χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων. Το επίπεδο -1 όπως και το -2 είναι τα μισά σε μέγεθος από το ανώτερο επίπεδο. Ο χώρος που περισσεύει,   που βρίσκεται ακριβώς κάτω από την πλάκα του επιπέδου 0 και οριοθετείτε από τα βράχια, φιλοξενεί τα αυτοκίνητα του προσωπικού και των επισκεπτών όπου φτάνουν εκεί μέσω μιας μεγάλης ράμπας. Το επίπεδο -1 έχει εσωτερική επικοινωνία με το επίπεδο -2 όπου είναι ο χώρος των σχεδιαστών, του αρχειακού υλικού, των σχεδίων, των φωτογραφιών και των τουαλετών. Το επίπεδο -2 στην νότια πλευρά του όπου είναι ο χώρος εργασίας έχει διώροφο ύψος με αποτέλεσμα να δημιουργείτε εσωτερικός εξώστης του επιπέδου -1. Το υπόλοιπο κομμάτι στεγάζεται κάτω από το επίπεδο -1 με τους βοηθητικούς χώρους.

Η νότια όψη εντυπωσιάζει με την λιτότητά της,  αποκαλύπτοντάς μας όλο το εύρος της κατοικίας η οποία είναι σχεδιασμένη σύμφωνα με το πρότυπο του ηλιακού σπιτιού. Το επίπεδο 0, που είναι και η προσωπική κατοικία του αρχιτέκτονα, είναι ανοιχτό με υπέροχη θέα στο απέραντο γαλάζιο και με μεγάλες κατακόρυφες περσίδες να  προστατεύουν τις τζαμαρίες. Το επίπεδο -1 και -2 μοιράζονται μια ενιαία γυάλινη επιφάνεια . Ανατολικά μπορούμε να διακρίνουμε την ξεχωριστή είσοδο του επιπέδου εργασίας των σχεδιαστών και την σκάλα που ενώνει το -1 με το -2. Το επίπεδο της κατοικίας είναι τελείως απομονωμένο από τον χώρο εργασίας.

Ας δούμε τώρα την τομή κατά μήκος για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την αρχιτεκτονική σύλληψη του Κάσση. Από αριστερά προς τα δεξιά βλέπουμε τα παιδικά δωμάτια, το αίθριο,  τα δωμάτια φιλοξενίας, ένα ευφυές σύστημα που συσσωρεύει και διανέμει το φωτισμό ισομερώς κατά τη διάρκεια της μέρας στα δωμάτια των γονέων, το σαλόνι με το τζάκι και τέλος την τραπεζαρία. Στο επίπεδο -1, από αριστερά βρίσκουμε τον χώρο στάθμευσης και εσωτερικά το τραπέζι συμβουλίου, το γραφείο του αρχιτέκτονα και στο επίπεδο -2 τον χώρο των αρχείων.

Η βόρεια όψη που είναι και αυτή που βλέπει πρώτα ο επισκέπτης από τον δρόμο, είναι τυφλή στο μεγαλύτερο κομμάτι της εκτός από το σημείο του σαλονιού που έχουν μελετηθεί σκίαστρα για προστασία. Ένα μέρος του επιπέδου -1 είναι ορατό από αυτή την όψη λόγω του ανάγλυφου του εδάφους. Αντίθετα, η νότια όψη ανοίγεται στο απέραντο γαλάζιο δείχνοντας καθαρά τα τρία επίπεδα που βρίσκονται στα σωθικά της, τη βεράντα, το καθιστικό και από κάτω τον χώρο εργασίας.

Το σπίτι ακουμπάει στον βράχο και κρέμεται στο κενό, είναι μελετημένο να είναι πιασμένο από ένα τεράστιο γάντζο από ενισχυμένο μπετόν.'' Ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει μεγάλη τόλμη'' όπως αναφέρει και ο γάλλος αρθρογράφος του περιοδικού.

Ο αρχιτέκτονας Κάσσης ονειρεύτηκε ένα καταπληκτικό σπίτι κάτω από τον αθηναϊκό ουρανό, το σχεδίασε με τις πιο σύγχρονες (για την εποχή του) μοντέρνες τεχνικές.

Μια εσοχή  στην κορυφή του βράχου, επέτρεψε στον Κάσση να τοποθετήσει το σπίτι πάνω από την απότομη κλίση και τη θάλασσα, εκμεταλλευόμενος στο έπακρο την μοναδική θέα που του προσφέρεται απλόχερα.

Στατικά, δύο τσιμεντένιες βάσεις, θα στηρίξουν ένα πλαίσιο δοκών πάνω στις οποίες η κατασκευή θα καθίσει προβάλλοντας πάνω από την θάλασσα. Ο δυνατός ήλιος στην Ελλάδα όπου το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου έχει ηλιοφάνεια και το κλίμα είναι θερμό οδήγησε στην μελέτη για την προστασία των γυάλινων προσόψεων. Οι προσόψεις είναι οργανωμένες σύμφωνα με τις αρχές του ηλιακού σπιτιού του George Fred Keck, ο οποίος, το 1940, έχτισε το πρώτο σύγχρονο παθητικό ηλιακό σπίτι στα προάστια του Σικάγου, έτσι ώστε να προστατεύονται τα μεγάλα υαλοστάσια βάσει υπολογισμού σύμφωνα με τα ύψη του ήλιου στο χειμερινό και καλοκαιρινό ηλιοστάσιο με αλεξήλιο κάθετο εξοπλισμό, σύμφωνα με τα πρότυπα τα οποία έχουν εφαρμοστεί στο Ρίο Ντε Τζανέιρο από τον Corbusier.

Δεν είναι δουλειά μας να κρίνουμε τις αρχές αυτές ακόμα και όταν είχαν εφαρμοστεί από τους δημιουργούς τους σε έργα που συζητήθηκαν έντονα. Αυτό που μπορούμε να θαυμάσουμε στα σχέδια του Κάσση είναι η πλαστική, απροσδόκητη και πολύ όμορφη πραγματοποίηση αυτών των αρχών. Το θάρρος στον σχεδιασμό, με την οριζόντια κατανομή των λειτουργιών, τις κάθετες περσίδες προστασίας (σκίαστρα) και τις απλές τομές. Όλα τα παραπάνω κάνουν αυτό το έργο, από τεχνικής άποψης καθώς και αισθητικής μια υποδειγματική επιτυχία.

του Μανώλη Οικονόμου

-Τα σκίτσα είναι του υπογράφοντα βασισμένα στα πρωτότυπα σχέδια της κατοικίας.
-Το οδοιπορικό είναι βασισμένο σε άρθρο με τίτλο ''La maison d' on architecture en Crece'' στο περιοδικό ''Le décor d' aujourd' hui'' 
 19 annee, Νο 68, έτος 1952 από το αρχείο του υπογράφοντα.