Οδοιπορικό στο πρώην Ξενία Πόρου

Λίγο πολύ η ιστορία των ξενοδοχείων Ξενία είναι γνωστή στον κύκλο των αρχιτεκτόνων. Διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, τοποθετημένα στις καλύτερες τοποθεσίες και σχεδιασμένα από σημαντικές προσωπικότητες της αρχιτεκτονικής, γραφούν ιστορία ακόμα και σήμερα. 

Κάθε περιοχή έχει να διηγηθεί και τη δική της ιστορία με επίκεντρο τα περίφημα ξενοδοχεία, επισκέψεις επιφανών προσωπικοτήτων, ιστορίες μεγαλοαστικών οικογενειών.... περασμένα μεγαλεία. Στις μέρες μας δυστυχώς οι ιστορίες αυτές έχουν αντικατασταθεί από φωνές αγωνίας για επικείμενες κατεδαφίσεις, για αλλοίωση των αρχιτεκτονικών στοιχείων, για παραχωρήσεις χωρίς έλεγχο. Στη Σάμο, υπάρχει ανησυχία για κατάρρευση του δικού τους Ξενία, στη Ναύπακτο το αντίστοιχο ξενοδοχείο παραπαίει μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, στον Πλαταμώνα στέκει μόνο και κατεστραμμένο να κοιτάζει τη θέα και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό.

Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις μέσα σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί για τη φημισμένη σειρά των ξενοδοχείων. Μια εξαίρεση είναι το πρώην Ξενία του Πόρου, έργο του γνωστού Άρη Κωνσταντινίδη, ένα κτίριο που έβαλε το δικό του λιθαράκι στη σταδιακή ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Ο Άρης Κωνσταντινίδης, αρχιτέκτονας της γενιάς του '40 διατέλεσε προϊστάμενος της Τεχνικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) από το 1957 μέχρι και το 1967 όπου σχεδίασε και επέβλεψε την κατασκευή αρκετών Ξενία, ένα εκ των οποίων αυτό του Πόρου το 1963.

Ας δούμε λίγα στοιχεία του βιογραφικού του, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1913 και πέθανε το 1993. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Μονάχου όπου ήρθε σε επαφή με την αρχιτεκτονική σύλληψη του Μοντέρνου Κινήματος. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1936 και εργάστηκε για τον ΕΟΤ. Σπούδασε εκτεταμένα την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και έχει δημοσιεύσει τρία βιβλία. Το 1975 δημοσίευσε ένα εκτενές βιβλίο για την ανώνυμη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, με τίτλο "Στοιχεία Αυτογνωσίας-Για μια αληθινή αρχιτεκτονική". Εκεί μπορεί κανείς να δει πόσο είχε επηρεαστεί από την αρχιτεκτονική παράδοση της Ελλάδας και πως άντλησε διδάγματα από το παρελθόν για την ανάπτυξη της αρχιτεκτονικής για την εποχή του. Στο τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο «Θεόκτιστα" ("Ο Θεός κατασκευής»), τόνισε και πάλι την πεποίθησή του ότι η ανώνυμη αρχιτεκτονική, όσο και το τοπίο στην ίδια την Ελλάδα, αποτέλεσαν τα θεμέλια για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική της ιστορία.

Δίδαξε στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης ως επισκέπτης καθηγητής και το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια διορίστηκε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου.

Ο Κωνσταντινίδης, επωφελούμενος από τις ευκαιρίες του δημόσιου τομέα, σημαδεύει την εποχή του με την αρχιτεκτονική του. Η φιλοσοφία του ήταν ένας συνδυασμός ''φοξιοναλιστικού - ρασιοναλισμού'' με το ''μεσογειακό'' κίνημα που είχε σαν αποτέλεσμα στα τουριστικά κτίρια που σχεδίασε να απουσιάζει η περιττή και πολλές φορές κακή διακοσμητικότητα που συναντάμε σε αυτή τη κατηγορία κτιρίων. Τα κτίρια του διέπονταν από σπαρτιάτικη λογική δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ωθεί τον άνθρωπο να γίνει ένα με τη φύση [1].         

Το Ξενία βρίσκεται στο μικρό Νεώριο και είναι κτισμένο στην πλαγιά ενός μικρού ακρωτηρίου με νοτιοανατολικό προσανατολισμό και θέα στην πόλη του Πόρου. Ερχόμενοι από το λιμάνι μέσω της Λεωφόρου Λαμπράκη βλέπουμε το ξενοδοχείο να συνδιαλέγεται με τη θάλασσα και το πράσινο. Φτάνοντας στην κύρια είσοδο υπάρχει οπτική επαφή μόνο με ένα μικρό όγκο του κτιρίου. Το ξενοδοχείο σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην επεμβαίνει ο όγκος του στο φυσικό περιβάλλον.

Η ξενοδοχειακή μονάδα διαθέτει 80 δωμάτια με θέα στη θάλασσα αλλά και το βουνό. Διαρθρώνεται σε τέσσερις πτέρυγες με κεντρικό τομέα την υποδοχή, τους χώρους του πρωινού και τους δύο μεγάλους εξώστες. Από το ισόγειο, περνώντας τη δωρικού ύφους είσοδο συναντάμε μπροστά μας την reception, στα βόρεια (δεξιά) υπάρχει πρόσβαση στην πτέρυγα Γ και Δ καθώς και στα γραφεία της διοίκησης. Στα νότια (αριστερά) υπάρχουν τα σαλόνια, ο χώρος του εστιατορίου, το μπαρ και η αίθουσα συνεδρίων. Το δώμα της πτέρυγας Α και ένα μέρος της πτέρυγας Β είναι βατό δημιουργώντας δύο μεγάλες βεράντες με άπλετη θέα προς τη θάλασσα. Η πτέρυγα Δ αποτελείται από τέσσερις ορόφους, το επίπεδο -1, το ισόγειο καθώς και το επίπεδο 1 και 2. Το ανάγλυφο του εδάφους σε εκείνο το σημείο δίνει μεγαλύτερο ύψος σε αυτή τη πτέρυγα σχετικά με τις υπόλοιπες. Η πτέρυγα Γ εκτείνετε σε τρία επίπεδα, αυτό του ισογείου του επιπέδου -1 και -2.

Κάτοψη επιπέδου -1

Από το χώρο αναμονής του ισογείου, υπάρχει κλιμακοστάσιο, με πέτρινη επένδυση που μας οδηγεί στις πτέρυγες Α και Β που εκτείνονται στο επίπεδο -1 και -2. Η σκάλα αυτή καταλήγει σε έναν ευρύχωρο χώρο όπου διανέμει τους επισκέπτες στις δύο πτέρυγες. Ο χώρος αυτός είναι στεγασμένος δημιουργώντας ανοικτούς διαδρόμους προς το περιβάλλον, όπως είναι ο κεντρικός διάδρομος της πτέρυγας Α που από τη μία πλευρά είναι οι πόρτες των δωματίων και στην άλλη πλευρά ο πέτρινος τοίχος αντιστήριξης . Ο διάδρομος της πτέρυγας Β συνδυάζεται με ένα διώροφο χώρο, δημιουργώντας εσωτερικό εξώστη που τον ενώνει με το επίπεδο -2. Δύο γεφυράκια το ένα από μπετόν, της αρχικής μελέτης, οδηγεί στα δωμάτια της πτέρυγας Γ και το δεύτερο μεταλλικό, που προστέθηκε σε κάποια από τις ανακαινίσεις, οδηγεί στον κεντρικό ανελκυστήρα. Η φυσική δροσιά του χώρου είναι πραγματικά ανακουφιστική τους καλοκαιρινούς μήνες.

Στο επίπεδο -2 κυριαρχεί η ίδια διάταξη των χώρων για τις δύο νότιες πτέρυγες, από αυτό το επίπεδο υπάρχει πρόσβαση στον περιβάλλοντα χώρο καθώς και στο μικρό μόλο. Στο επίπεδο του κήπου υπάρχουν δωμάτια τα οποία σε φωτογραφία του 1964 βλέπουμε ότι δεν υπήρχαν, δε γνωρίζουμε την περίοδο που προστέθηκαν στο δυναμικό του ξενοδοχείου. Η εικόνα του ξενοδοχείου από τον κήπο είναι επιβλητική, ένα μονοπάτι διατρέχει το κτίριο ανάμεσα σε βλάστηση με κατεύθυνση προς τα δυτικά, με τις υπόλοιπες πτέρυγες να αναπτύσσονται καταλήγοντας στην πισίνα η οποία βρίσκεται απομονωμένη ανάμεσα σε μεγάλα πεύκα. Στην παλαιότερη φωτογραφία βλέπουμε ότι στη νότια όψη δεν είχε υπήρχε βλάστηση σε αντίθεση με σήμερα που το κτίριο είναι πνιγμένο στο πράσινο.

Η κάτοψη των δωματίων είναι τυπική, είναι μεγάλα και διαθέτουν δικό τους λουτρό το οποίο αερίζεται προς τους διαδρόμους. Τα δωμάτια των ορόφων διαθέτουν δικό τους εξώστη και τα δωμάτια που βρίσκονται στο επίπεδο του κήπου διαθέτουν χώρο με γκαζόν.

Οι όψεις του κτιρίου χαρακτηρίζονται από την καθαρότητα στη σχεδίαση, οι δοκοί που καθορίζουν και το γενικό κάνναβο είναι εμφανής στις όψεις οριοθετώντας τα δωμάτια. Τα μεταλλικά στοιχεία, κάθετα και οριζόντια που δίνουν την αίσθηση της κατακόρυφης κίνησης στο κτίριο καθορίζουν και αυτά το χαρακτήρα των όψεων. Ακόμα ένα υλικό είναι το εμφανές μπετόν που έχει χρησιμοποιηθεί.

Η φιλοσοφία του μοντερνισμού, που πρέσβευε ο Κωνσταντινίδης, την έκανε πράξη και στο σχεδιασμό του ξενοδοχείου που είναι τέτοιος έτσι ώστε να ωθεί τον άνθρωπο να γίνει ένα με τον περιβάλλοντα χώρο, ένα με τη φύση.

Το ξενοδοχείο πέρασε από την κυριότητα του δημοσίου το 1981 σε ιδιώτη, με την ονομασία Πόρος Hotel. Σε αυτό το καθεστώς λειτούργησε για αρκετά χρόνια μέχρι την ημέρα που μεταβιβάστηκε στους τωρινούς ιδιοκτήτες και σήμερα λειτουργεί με την ονομασία Poros Image Hotel. Είναι σημαντικό ότι στο site του ξενοδοχείου καθώς και στα φυλλάδια του γίνεται ειδική αναφορά στην ιστορία του ξενοδοχείου και στο όνομα του δημιουργού του.

Η εξωτερική όψη δεν έχει πειραχτεί καθόλου αφού το κτίριο είναι κηρυγμένο διατηρητέο από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων. Εσωτερικά φυσικά έχουν γίνει αλλαγές για τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού με βάση τα μοντέρνα πρότυπα και έχουν αλλάξει διαρρυθμίσεις και έπιπλα όπου αυτό ήταν εφικτό και επιτρεπτό από το νόμο. Σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ο χαρακτήρας του ξενοδοχείου έχει παραμείνει ο ίδιος.

Πηγή : περιοδικό ‘'ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ'', τεύχος 48 του 1964. Από το αρχείο του υπογράφοντα.

Το Ξενία του Πόρου όπως και άλλα κτίρια της εποχής ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης και της δημιουργικότητας της Ελλάδας να φύγει μπροστά σε εποχές δύσκολες. Πιστεύω ότι η περίοδος που διανύουμε είναι η ευκαιρία να αφήσουμε στην άκρη τον υπέρμετρο ατομικισμό και να δημιουργήσουμε κάτι νέο και συλλογικό, εμπνεόμενη και από το πλούσιο παρελθόν μας.

του Μανώλη Οικονόμου

[1] Ορέστης Δουμάνης, Μεταπολεμική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, έκδοση Αρχιτεκτονικών Θεμάτων, Αθήνα, 1984, σελ 11

-Ευχαριστώ θερμά το Γενικό Διευθυντή του Poros Image Hotel, Άρη Παυλίδη για την πολύτιμη βοήθεια που μου παρείχε. Οφείλω να πω ότι είναι ένας άνθρωπος με κουλτούρα και παιδεία που κατανοεί την αξία του κτιρίου που διοικεί.
-Οι φωτογραφίες και τα video είναι του υπογράφοντα (Σεπτέμβριος 2010)
-Τα σκίτσα είναι του υπογράφοντα βασισμένα στα αρχικά σχέδια.