Οι ατελείωτες σκάλες των dRMM

Πήγα να δω τις Ατελείωτες Σκάλες που έχουν στηθεί μπροστά από την Tate Modern για το London Design Week κάπως αρνητικά προκατειλημμένη. Είναι σπάνιο να με συνεπάρει ένα έργο με τόσο τεράστια έκθεση στο κοινό. Κυρίως γιατί όταν κάτι είναι τόσο έντονα διαφημιζόμενο (εφόσον έχει τοποθετηθεί ακριβώς μπροστά από την Tate Modern) σημαίνει πως κάποιος θα έχει τεράστιο κέρδος από αυτό. Καταλαβαίνω πως η άποψη αυτή μπορεί να θεωρηθεί γενικολογική ή ακόμα και υπερβολικά σκληρή, όμως πραγματικά πιστεύω πως τα εμπορικά κίνητρα αφήνουν μια πατίνα πάνω στα έργα τέχνης η οποία είναι ανιχνεύσιμη αν κοιτάξει κανείς αρκετά προσεκτικά.

Τα χρήματα κινούν τον κόσμο και εταιρίες όπως η American Hardwood Export Council (Αμερικανικό συμβούλιο εξαγωγής Σκληρού ξύλου)δεν πιστεύω πως χρηματοδοτούν έργα τέχνης όπως τις Endless stairs γιατί ενδιαφέρονται για τον καλλιτεχνικό πειραματισμό. Το γραφείο dRMM είναι υπεύθυνο για τον σχεδιασμό της σκάλας και η Arup έκανε την στατική μελέτη. Η περατζάδα μπροστά από την Tate Modern ήταν μια πολύ επιτυχής επιλογή για την τοποθέτηση των κλιμακοστασίων εφόσον είναι από τις πιο τουριστικές περιοχές του Λονδίνου. Είναι γνωστό άλλωστε πως η Tate είναι το το μουσείο σύγχρονης τέχνης με τους περισσότερους επισκέπτες στον κόσμο. Φυσικά συμφωνίες μεταξύ εταιριών όπως αυτή συμφέρουν όλα τα συμβαλλόμενα μέλη ιδιαίτερα αυτά με την λιγότερη ισχύ.

Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα πλησιάζοντας τις "Ατελείωτες σκάλες" ήταν οι ατελείωτες ουρές από επισκέπτες που περίμεναν να ανεβούν πάνω τους. Περίμενα υπομονετικά για να έχω μια σφαιρική εικόνα για το έργο, αν και τελικά ευχήθηκα να μην είχα περιμένει γιατί από μακριά το εφέ ήταν πολύ καλύτερο από ότι από κοντά. Για να είμαστε δίκαιοι είναι μια γερή, καλή κατασκευή με όμορφες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες. Τα πλάγια πανέλα για την τοποθέτηση των χειρολισθήρων είναι ενδιαφέροντα, ιδίως τα συμπαγή. Μου άρεσαν και τα υποστυλώματα γιατί οι ραδινές τους αναλογίες σε σχέση με το πόσο βαριές και συμπαγείς μοιάζουν οι σκάλες, δημιουργούν την ψευδαίσθηση πως αιωρούνται στον αέρα. Εκτίμησα όλες αυτές τις χειρονομίες. Επίσης κάνοντας μια μικρή έρευνα για το έργο έμαθα πως είναι προκατασκευασμένο και πως έχει σχεδιαστεί σαν πειραματικό σύστημα πρόσθετων στοιχείων. Το όνομα πιστεύω πως αναφέρεται στο γεγονός ότι οι σκάλες έχουν σχεδιαστεί για να συνδέονται με πολλούς πιθανούς τρόπους δημιουργώντας ατελείωτους συνδυασμούς. Γίνονται έτσι ένα ευέλικτο αλλά και εμπορεύσιμο προϊόν.

Το οποίο μας οδηγεί στο συσχετισμό τους με τις σκάλες του Escher, κάτι που μου φάνηκε σαν θρασύ διαφημιστικό κόλπο. Αυτές οι σκάλες δεν έχουν το απολύτως τίποτα κοινό με τις σκάλες από τις οποίες υποθετικά εμπνεύστηκαν. Τα σχέδια του Escher πραγματικά "λυγίζουν" την πραγματικότητα και καταφέρνουν να μπερδέψουν τον θεατή στο μάξιμουμ. Αυτή η κατασκευή αντιθέτως είναι τελείως λογική και συμμετρική και οδηγεί κάπου: σε ένα πολύ συγκεκριμένο σημείο: στην μικρή πλατφόρμα από όπου κανείς κοιτάει την θέα του Αγιου Πέτρου στην απέναντι όχθη. Οι περισσότερες από τις σκάλες του Escher είναι οπτικές απάτες και είναι συνδεδεμένες κυκλικά. Είναι ατελείωτες γιατί δεν οδηγούν πουθενά είναι όμως σχεδιασμένες με απίστευτη λεπτομέρεια και μοιάζουν αληθινές ενώ δεν θα μπορούσαν ποτέ να κατασκευαστούν. Δημιουργούν όμως ένα φανταστικό κόσμο που τραβάει τον θεατή μέσα, να προσπαθήσει να λύσει τον γρίφο για το πως είναι κατασκευασμένη η αυταπάτη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι περισσότεροι αρχιτέκτονες γνωρίζουν και αγαπούν τον Escher και τελικά είναι πολύ φιλόδοξο να προσπαθήσει κανείς να φτιάξει κάτι που να μοιάζει στα έργα του. Δυστυχώς όμως μου φαίνεται πιο πιθανό πως το όνομα του σχετίστηκε με την δουλειά αυτή για να τραβήξει περισσότερους αρχιτέκτονες έτσι ώστε να διαφημίσει το προιόν του American Hardwood council.

Εκτός από τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μου να αποπροσανατολιστώ σε στυλ-Esher ούτε και η θέα από την κορυφή των "ατελείωτων κλιμακοστασίων" άξιζε τον κόπο και την αναμονή. Για να συμπεράνω και να αποσαφηνίσω τι εννοώ, δεν πιστεύω πως οι ατελείωτες σκάλες έχουν κάτι το πραγματικά άσχημο, απλά δεν είναι αρκετά ατελείωτες. Είναι ενδιαφέρουσες, καλοσχεδιασμένες και καλοκατασκευασμένες. Όπως όμως τα περισσότερα σύγχρονα αρχιτεκτονικά προϊόντα έρχεται με την συνοδεία μιας ιστορίας που στην πραγματικότητα είναι πολύ χαλαρά συσχετισμένη με αυτό που τελικά χτίζεται και τις περισσότερες φορές θα ευχόμουν να απουσίαζε. Φυσικά τότε δεν θα υπήρχε λόγος για να κατασκευαστεί αυτή η εγκατάσταση, κάτι που για άλλη μια φορά επιβεβαιώνει την άποψη μου πως οι σκάλες κατασκευάστηκαν για να διαφημίσουν το αμερικάνικο ξύλο. Η εταιρία βρήκε αυτό το διαφημιστικό κόλπο/δικαιολογία και τον χώρο και το φεστιβάλ design για το πλαισιώσει. Και για να κάνω μια νοητή λούπα και γω σαν φόρο τιμής στον Escher και να επιστρέψω σε αυτό που ανέφερα στην αρχή του άρθρου: τα εμπορικά κίνητρα πίσω από την δημιουργία της τέχνης δυστυχώς συμβιβάζουν την ποιότητα τους και τελικά αναιρούν τον ίδιο τον λόγο της ύπαρξης τους.

της Μάνιας Οικονόμου