Οι Δεξαμενές της Tate Modern

Η Tate Modern είναι η γκαλερί σύγχρονης τέχνης με τους περισσότερους επισκέπτες στον κόσμο, συγκεκριμένα 5 εκατομμύρια τον χρόνο. Άρα δεν είναι και τόσο περίεργο ότι επεκτείνεται. Εδώ και αρκετό καιρό ή μόνη ένδειξη για κάτι τέτοιο ήταν η μικρή αρχιτεκτονική έκθεση που έχει στηθεί στο χαμηλότερο επίπεδο της, μπροστά από την γκαρνταρόμπα, με μακέτες σχέδια και φωτογραφίες του έργου. Στο παρελθόν, είχα ρίξει μια ματιά χωρίς όμως να δώσω μεγάλη προσοχή, ίσως γιατί η ολοκλήρωση της επέκτασης έμοιαζε να χάνεται στο μακρινό μέλλον. Προφανώς έκανα λάθος εφόσον το πρώτο μέρος του νέου κτιρίου, τα Tate Tanks (Οι Δεξαμενές) έχει παραδοθεί στο κοινό εδώ και σχεδόν ένα χρόνο. Οι Δεξαμενές προυπήρχαν εκεί από τότε που το κτίριο λειτουργούσε σαν εργοστάσιο, από όπου προκύπτει και το όνομα τους. Το σχέδιο των Herzog & De Meuron τις ενσωματώνει στο νέο κτίριο που θα μοιάζει με πυραμίδα με κομμένη κορυφή και θα τοποθετηθεί ακριβώς από πάνω τους.

Σε αυτή την φάση του έργου τα "Tanks" είναι προσπελάσιμα από το Τurbine Ηall, τον τεράστιο εκθεσιακό χώρο στην είσοδο της Tate, μέσω ενός γυάλινου ανοίγματος. Ο επισκέπτης πρέπει να περάσει μέσα από όχι μία, αλλά δύο βιτρίνες οι οποίες πλαισιώνουν ένα ενδιάμεσο χωλ που επιχειρεί να ενσωματώσει στοιχεία και από το υπάρχον κτίριο αλλά και από την επέκταση του που θα ανυψωθεί ακριβώς πάνω από τα Tanks. Δυστυχώς αυτός ο ενδιάμεσος χώρος δεν καταφέρνει να συνδέσει τα δύο κτίρια με επιτυχία αλλά αντιθέτως μοιάζει λίγο αμήχανος. Γενικά είναι κάπως παράταιρο να εμφανίζεται μία απλή γυάλινη βιτρίνα στην εσωτερική όψη του Turbine hall και αυτό το κάπως απρόσωπο άνοιγμα να αποτελεί την είσοδο στο κατά τους αρχιτέκτονες "νέο - κτίριο - γεγονός".

Παρ' όλα αυτά υπάρχουν πολύ περισσότερα πράγματα που μοιάζουν περίεργα σε αυτόν τον χώρο. Δύο πολύ διαφορετικές ποιότητες συνυπάρχουν εδώ. Η πρώτη είναι αυτή της αλλαγής χρήσης ενός υπάρχοντος πρώην βιομηχανικού κτιρίου σε χώρο τέχνης. Η δεύτερη είναι πως αυτό το υπόγειο θα είναι η βάση του νέου κτιρίου της Tate. Είναι κάπως δύσκολο να κρίνει λοιπόν κανείς τα Tanks γιατί η ενσωμάτωση αυτών των αντικρουόμενων ρόλων δεν έχει εξισορροπηθεί με μεγάλη επιτυχία. Συγκεκριμένα οι προυπάρχουσες δεξαμενές που μετατράπηκαν σε γκαλερί, μοιάζουν να βρίσκονται ακόμα εδώ από κάθε άποψη. Οι μπετονένιοι τοίχοι παραμένουν ανεπίχριστοι φανερώνοντας όλα τα σημάδια της διάβρωσης τους από την υγρασία. Νούμερα γραμμένα πάνω στους τοίχους δηλώνουν τις στάθμες των υγρών που περιείχαν και παλιές τρύπες από βίδες ή χαρακιές αποτυπώνουν την ιστορία αυτού του χώρου με την τραχιά βιομηχανική χρήση. Μπορεί ακόμα να δει κανείς σημειώσεις από αρχιτέκτονες ή εργάτες στους τοίχους που έγιναν κατά την διάρκεια της αλλαγής χρήσης και προφανώς δεν σβήστηκαν ποτέ.

Αυτός ο αρχιτεκτονικός ρεαλισμός είναι συνειδητή επιλογή των αρχιτεκτόνων και στοχεύει σε μια ωμή αισθητική που είναι πολύ της μόδας στο design στις μέρες μας. Από μία άποψη απόλαυσα αυτή την ειλικρίνεια της κατασκευής με τον ίδιο τρόπο που προτιμούσα την αισθητική της μακέτας εργασίας από την προσεκτικά καλοκομμένη τελική μακέτα των εργασιών μου ως φοιτήτρια. Άλλωστε αυτή η αγάπη για την τραχύτητα δεν είναι και καμιά φοβερή πρωτοτυπία εφόσον είναι κοινή στους περισσότερους αρχιτέκτονες. Συνεπώς τα Tanks είναι ένα συνωμοτικό κλείσιμο ματιού προς όλους τους designers και τελικά ίσως να είναι και λίγο προφανής. Ιδιαίτερα εφόσον οι αρχιτέκτονες σε πολλά σημεία του κτιρίου δεν επενέβησαν σχεδόν καθόλου πλην του γυαλίσματος του πατώματος και την τοποθέτηση νέων εγκαταστάσεων φωτισμού εξαερισμού κλπ.

Στην συνέχεια υπάρχουν και τα νέα πλάγια υποστειλώματα που έχουν τοποθετηθεί εδώ για να στηρίξουν την εξολοκλήρου καινούργια κατασκευή που θα τοποθετηθεί  πάνω από τις Δεξαμενές. Έχοντας δει τη μακέτα του καινούργιου κτιρίου αυτές οι κολώνες προφανώς προκύπτουν από τη γωνιώδη γεωμετρία του  εφόσον αυτό θα είναι μια πυραμίδα και σαφώς αντικατοπτρίζουν την αισθητική των Herzog & de Meuron. Παρ' όλο που εώς ενός σημείου μου άρεσε η αίσθηση του εσωτερικού των Δεξαμενών της Tate δεν μπορώ να πω το ίδιο για το καινούργιο κτίριο-πυραμίδα όπως παρουσιάζεται στα σχέδια και τη μακέτα. Σαφώς αυτό είναι το προσωπικό μου γούστο και κάποιος μπορεί να διαφωνήσει πλήρως, έχω όμως τις αντιρρήσεις μου για το στυλ του καθώς και τον τρόπο της τοποθέτησης του δίπλα στο ιστορικό πρώην βιομηχανικό κτίριο το οποίο οι Herzog & De Meuron είχαν ανακαινίσει με μοναδικό τρόπο. Βέβαια αυτή είναι μια πρώτη άποψη, βάση της μακέτας και των σχεδίων και δεν μπορώ να είμαι σίγουρη για την ορθότητα της αν δεν δω το κτίριο χτισμένο και ολοκληρωμένο. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα αυτό που τώρα εμένα μου μοιάζει με ένα λευκό ξένο σώμα να συσχετιστεί αρμονικά με το κόκκινο τούβλο και τις αυστηρές γραμμές του υπάρχοντος κτιρίου.

Επιστρέφοντας όμως στον 'αρχιτεκτονικό ρεαλισμό' που έχει επιλεγεί για τις Δεξαμενές νομίζω πως η πραγματοποίηση του τελικά οδήγησε σε κάποιες υπερβολές. Περπατώντας μέσα στον εκθεσιακό χώρο είδα πως οι τοίχοι ήταν γεμάτοι από υγρασία σε σημείο που εμφανείς σταγόνες νερού έτρεχαν πάνω τους. Στο κέντρο του μεγάλου χωλ που συνδέει τους εκθεσιακούς χώρους υπήρχαν πολλοί κουβάδες που μάζευαν το νερό που έτρεχε από το ταβάνι ενώ οι κλασσικές πινακίδες 'Προσοχή βρεγμένο πάτωμα' προειδοποιούσαν τους επισκέπτες για τον κίνδυνο να γλιστρήσουν. Αυτό που μου φάνηκε ακόμα πιο περίεργο ήταν πως την μέρα της επίσκεψης μου δεν έβρεχε καν έξω. Παρατηρώντας την πατίνα που η φθορά του χρόνου άφησε πάνω στο μπετόν δεν μπόρεσα παρά να αναρωτηθώ αν αυτό ήταν κάποιο λάθος που προέκυψε από κακή μόνωση της οροφής ή αν η υπερβολική προθυμότατα για ειλικρίνεια στην κατασκευή, κάπως ειρωνικά, γύρισε πίσω και χτύπησε τους αρχιτέκτονες σαν μπούμερανγκ.

της Μάνιας Οικονόμου