Τα αδιέξοδα της αρχιτεκτονικής και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης.

Η αναγκαιότητα της κατασκευής ενός νέου Μουσείου Ακρόπολης, οδήγησε μετά από χρόνια στην προκριθείσα μελέτη των B.Τschumi και Μ.Φωτιάδη η οποία βρίσκεται σε διαδικασία υλοποίησης. Πολλοί πίστεψαν ότι θα δημιουργηθεί ένας ισόρροπος εναρμονισμός του αρχιτεκτονήματος με τον Παρθενώνα και τα δεδομένα  της περιοχής όπως η αισθητική αξία της Δ.Αρεοπαγίτου. Όμως κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει καθώς και μόνο το όνομα του κατά τα άλλα μεγάλου δημιουργού Bernard Tschumi παραπέμπει σε θεωρητικές προσεγγίσεις της αρχιτεκτονικής που εκφράζουν εντελώς το αντίθετο.

Εξηγούμαι: Ο Tschumi πολέμιος της εννοιολογικής και αυτοαναφορικής αρχιτεκτονικής ιδιαίτερα την δεκαετία του ’70 εναντιώθηκε σε ονόματα παγκοσμίου εμβέλειας όπως ο Aldo Rossi και η Tendenza θεωρώντας τους, μάλλον λανθασμένα, πρεσβευτές μιας κοινωνίας που εκλεπτυσμένα αποδομεί την αρχιτεκτονική και κυρίως της αφαιρεί την ουσία της, το σώμα της, τον αισθησιασμό της. Η ουσία γι αυτόν βρίσκεται στην αντίθεση, στην αισθητική και στον αισθησιασμό μιας αντίθεσης όπου στον χώρο ως νοητική κατασκευή αντιπαρατίθεται ο χώρος ως καθαρή εμπειρία.

Η ευδαιμονία γίνεται έτσι για τον  Tschumi ο σκοπός της ίδιας της αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Γι αυτόν αρχιτεκτονική ως μορφολογική αγνότητα δεν έχει νόημα διότι απλά αρνείται αυτόν που της δίνει ζωή: τον ίδιο της τον χρήστη. Ίσως γι αυτό είναι και τόσο αντίθετος με το μεταμοντέρνο. Η διαλεκτική των αντιθέσεων χρησιμοποιείται από τον Tschumi για να υποστηρίξει μια από-δομιστική αισθητική όπου οι αντιθέσεις χρησιμοποιούνται ως η κατεξοχήν ουσία της αρχιτεκτονικής. Έτσι λοιπόν δεν θα περίμενα κάτι διαφορετικό από τον πρεσβευτή της αισθητικής της αντίθεσης. Άλλωστε ο ίδιος είχε γράψει στο Μανιφέστο για ένα Μουσείο (Event-cities 2, Mit Press, σ.409) ότι η συναρμογή του μουσείου με τον περιβάλλον αστικό χώρο γίνεται δια μέσου της εσωτερικής λογικής του κτιρίου που εκφράζει μια δική του «ιστορικότητα» και προφανώς όχι από την εξωτερική του όψη που αφιερώνεται στην αντίθεση.

Σαφώς το Νέο Μουσείο δεν είναι από τα καλύτερα δείγματα μουσείων που ο δημιουργός αυτός έχει να επιδείξει  και μάλιστα έχει δεχθεί αρκετές οξείες κριτικές από πολλούς αξιόλογους συναδέλφους. Βρισκόμαστε όμως μπροστά σε ένα δίλημμα όπου κάθε λύση θα προξενήσει ζημιά για την αρχιτεκτονική δημιουργία και μόνο. Και αυτό γιατί εάν κατεδαφιστούν τα διατηρητέα κτίσματα της οδού Αεροπαγίτου χάνονται δύο αρχιτεκτονήματα τής ιστορικής μας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς το ένα εκ των οποίων έργο του γνωστού  αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκού Β. Κουρεμένου και ταυτόχρονα διαρρηγνύεται το ενιαίο μέτωπο του πεζοδρόμου, ενώ από την άλλη, εάν δεν κατεδαφιστούν, η επιθυμητή διαλεκτική των αντιθέσεων του Tschumi δεν θα μπορεί να υλοποιηθεί και άρα το όλο δημιούργημα του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης όχι μόνο αρχιτεκτονικά δεν θα έχει νόημα αφού θα έχει αλλοιωθεί η όλη ιδέα του δημιουργού, αλλά θα αποτελέσει μια αυτοαναφορική δημιουργία το αντίθετο δηλαδή απ’ ό,τι πρεσβεύει ο Tschumi!.

Δεν ξέρω αν από την αρχή θα έπρεπε να  αποκλειστεί ο συγκεκριμένος αρχιτέκτονας αφού η φιλοσοφία του δεν εναρμονίζεται με τα θέλω των υπευθύνων ή αν θα έπρεπε να γίνει ενδελεχής έρευνα και κατόπιν κλειστός διαγωνισμός με προσκλήσεις, ούτε θα πω εδώ για το αν θα έπρεπε να γίνει εκεί το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Πάντως όλοι όσοι οδηγούν την αρχιτεκτονική σε αδιέξοδα και κυρίως οι «μεσαίες λύσεις» στα προβλήματα είναι οι πραγματικοί εχθροί της αρχιτεκτονικής δημιουργίας.
         
Αθήνα_Αύγουστος 2007

Νικόλας Μιτζάλης - Δρ.Αρχιτέκτων μηχανικός IUAV-ΕΜΠ