ΕΡΓΟ

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

16 Οκτώβριος, 2008

Ο αρχιτέκτων Steven Holl

«Το αληθινό κριτήριο για την επιτυχία της αρχιτεκτονικής είναι η εμπειρία της. Τα φαινόμενα που αντιλαμβάνεσαι καθώς περπατάς μέσα από τους χώρους της». S.H.

Του Μέμου Φιλιππίδη

Μια προσφορά της:

Με το πράο, στοχαστικό ύφος του, τα ίσια μακριά μαλλιά του, ο Steven Ηoll διατηρεί κοινά στοιχεία με τη φυσιογνωμία ενός ζεν μοναχού. Πέρα όμως από το παρουσιαστικό του, συμβάλει και η θρησκευτική του προσήλωση στις ποιότητες του φωτός, η ευαισθησία του για χώρες μακρινές (ειδική η συνάφεια με την Ιαπωνία), η φιλομάθεια του για επιστημονικά φαινόμενα, η θεωρητική/φιλοσοφική του κατάρτιση και η υπομονετική του στάση, όπως εδραιώθηκε από χρόνια διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο Columbia.

Καθόλου τυχαία, η ίδια η απαρχή των κτιρίων του διεκδικεί και εκείνη μια σπάνια ολιγάρκεια -οι ακουαρέλες στο μικρό του μπλοκ. Είναι εντυπωσιακό πώς συλλαμβάνουν την τελική αίσθηση που θα έχεις από ένα κτίριο: Ο Ηoll αναδεικνύει από την πρώτη κιόλας στιγμή τον χώρο, τις γυαλάδες, τις αντανακλάσεις, το ντεγκραντέ φως και το χρώμα. Σε ένα ζωγραφικό μέσο που προκύπτει θα έλεγες αβίαστα από την αγάπη του για το υδάτινο στοιχείο –οι αντανακλάσεις από λίμνες νερού είτε από γυαλισμένα δάπεδα (που αποκτούν μια υδάτινη στιλπνότητα) εμφανίζονται με σταθερότητα στο έργο του.

Σε αυτά τα μπλοκ ακουαρέλας, λέξεις-κλειδιά αποτυπώνουν τις ιδέες του. Σημειώνει ζεύγη από αντιθετικές έννοιες για να «δομήσει» τα κτίρια του και αναζητά ευρηματικά το πώς το κάθε κτίριο δένει με την ιστορία του τόπου. Την ίδια στιγμή, η ακουαρέλα συγκροτεί μια προοπτική άποψη του χώρου –σκόπιμα αφήνει πολλές φορές την κάτοψη και τους υπολογιστές να έπονται.

Το χρώμα μάλιστα σε αυτές τις ακουαρέλες δεν ήταν αντιληπτό στις πρώτες του μονογραφίες –τα μικρά τετράγωνα βιβλία του, μιας «πολύτιμης» αύρας με το υφασμάτινο δέσιμο τους, κυκλοφορήσαν αυστηρά σε ασπρόμαυρη εκτύπωση. Μιας και ο Holl μπορούσε να χρησιμοποιεί με μαεστρία το μαύρο δίπλα στο λευκό –ένα δυνατό κοντράστ που εμφανιζόταν για παράδειγμα στα γραμμικά του προοπτικά. Αλλά και στα υλοποιημένα του κτίρια: το μαύρο συχνάζει στα γυαλιστερά μαύρα δάπεδα του αλλά και σε κάποιες από τις όψεις των κτιρίων του, τονίζοντας ακραία εκείνο που η σκιά μόνο θα υποδήλωνε (παράδειγμα τα διαμερίσματα που έκανε στη Fukuoka στην Ιαπωνία).

VOID SPACEHINGED SPACE HOUSING, Fukuoka, Japan, 1989-1991

Ο Holl έγινε αρχικά γνωστός για δεξιοτεχνικά εσωτερικά στη Νέα Υόρκη -όπως εκείνο της Pace Gallery- και δεν άργησε να σχεδιάζει κατοικίες, μουσεία και συγκροτήματα διαμερισμάτων. Είχε ξεχωριστή φαντασία, αναζητούσε πάντα τη σχέση ιδέας και κτιρίου και μιλούσε μια απλή γλώσσα –ειδικά σε σύγκριση με τους θεωρητικά δυσνόητους συναδέλφους του που μεσουρανούσαν τη δεκαετία του ‘90.

LINKED HYBRID - Beijing, China, 2003-October 2008

Από τις μικρές κατοικίες με τη τυχαία διασπορά από παράθυρα (μέχρι και στις γωνίες) σε κάπως μεγαλύτερα κτίρια με πορώδεις προσόψεις, καμπύλες στεγάσεις να συνδυάζονται με τεθλασμένα περιγράμματα και ουτοπικά οράματα πύργων που ελίσσονταν στον αέρα, ο Holl είχε εδραιώσει μια ιδιοσυγκρασιακή γλώσσα. Όπου τα εσωτερικά του λειτουργούσαν καλειδοσκοπικά: όχι μόνο επειδή οι χώροι του ανοίγονται ο ένας στον άλλο (σε βάθος) αλλά και επειδή μια σειρά από περιστρεφόμενα πανέλα ανοίγουν και κλείνουν περιοχές.

THE NEW RESIDENCE AT THE SWISS EMBASSY
Washington D.C., United States, 2001-2006

Ο Holl δοκίμαζε με τόλμη κτίρια με διαφορετικές, συγκρουόμενες γεωμετρίες -μερικές φορές με τις μεταλλικές, απαστράπτουσες επενδύσεις τους θύμιζε τον Φρανκ Γκέρι. Τα μεγάλα έργα του ήσαν συχνά συγκροτήματα διαμερισμάτων –μια επανάληψη μονάδας που πράγματι άλλοι αρχιτέκτονες (Φ. Γκέρι, Ζ. Χαντίντ) δεν συχνάζουν. Την επανάληψη αυτή ο Holl τη μεταμορφώνει σε έναν φαρδύ κάναβο στην πρόσοψη, κάναβο που εμπλουτίζεται στο πάχος του με χρώμα, όπως για παράδειγμα στο Linked Hybrid, στο συγκρότημα των οκτώ πύργων του στο Πεκίνο.

LINKED HYBRID-Beijing, China, 2003-October 2008

Μπορεί το Linked Hybrid να ανήκει σε μια σειρά πραγματικά μεγάλων αναθέσεων που απασχολούν το γραφείο του. Αλλά ο Holl δεν έχει τροχοδρομήσει (ακόμα) στη λεωφόρο των XL πολιτιστικών αναθέσεων τύπου Guggenheim (όπως ο Φ. Γκέρι, οι Herzog & de Meuron και η Ζ. Χαντίντ). Η αρχιτεκτονική του ηθελημένα δεν φτάνει σε ένα εικονικό κτίριο, σε ένα αντικείμενο που «πιστοποιεί» ένα πρωτοποριακό στυλ. Ανταυτού διαβάζεται πρωτίστως ως μια εμπειρία –ανακαλύπτεται μέσα από το περπάτημα- δεν μπορεί να αποδοθεί φωτογραφικά ως ένα τοπόσημο που τυπώνεται σε ένα γραμματόσημο.

NANJING MUSEUM OF ART & ARCHITECTURE-Nanjing, China, 2002-2008

NYU DEPARTMENT OF PHILOSOPHY-New York, NY,
United States, 2004-September 2007

Η αρχιτεκτονική του Holl –συχνά μια ακολουθία από σπαστούς όγκους- απαιτεί και εκείνη μια υπομονετική αναζήτηση, την ανακάλυψη των σχέσεων μεταξύ των αντικειμένων. Ο ίδιος έχει αναπτύξει σε υπερθετικό βαθμό αυτήν τη συγκριτική ικανότητα: Είναι σπάνιος ο τρόπος που κοιτά προς τα πίσω, θαυμάζοντας το Πάνθεον, την κατοικία Malaparte, τον ναό Ryoanji στο Κιότο, την Αγιά Σοφιά –πέρα από τα στιλ διατηρεί μια άνετη σχέση με την ιστορία όταν οι «πρωτοποριακοί» συνάδελφοι κοιτάνε μόνο μπροστά. Με την ποιητική ματιά ενός Giorgio de Chirico, ο Holl ατενίζει στοχαστικά το διαχρονικό.

PLANAR HOUSE-AZ, United States, 2002-2005