Αρχιτεκτονική του ’30 στα προάστια της Αθήνας

Το δίγλωσσο λεύκωμα (ελληνικά - αγγλικά) καταγράφει, για πρώτη φορά αποκλειστικά, τη μοντέρνα αρχιτεκτονική κατοικίας του ’30 που χτίστηκε σε προάστια και εξοχικές τοποθεσίες της Αθήνας, όπως και όπου αυτή σώζεται σήμερα. Εκτός από την αναλυτική παρουσίαση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των συγκεκριμένων σπιτιών, με έμφαση στην παραγωγή του Παλαιού Ψυχικού και της Φιλοθέης, το κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη παρακολουθεί από κοντά και την εξέλιξη του προαστιακού φαινομένου στην Αθήνα. Αποφεύγοντας κάθε νοσταλγική προσέγγιση, ο συγγραφέας συνδέει το χθες με το σήμερα, έστω κι αν η τελική γεύση που αφήνει είναι μάλλον πικρή. Τουλάχιστον έχουμε τις έξοχες φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου, που διασώζουν ένα αυθεντικό αλλά παραμελημένο κομμάτι αθηναϊκής ιστορίας. Είναι το τρίτο, κατά σειρά, φωτογραφικό λεύκωμα αρχιτεκτονικής των εκδόσεων Ολκός, μετά την «Ιταλική αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα 1912 - 1943» και τους «Ελληνες αρχιτέκτονες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (19ος - 20ός αι.).

kathimerini.gr

Λεύκωμα της αρχιτεκτονικής στην Aθήνα του '30

Eπαύλεις που άλλοτε συμβόλιζαν την επιστροφή στη φύση, όπως την ευαγγελιζόταν η μοντέρνα αρχιτεκτονική της περίφημης δεκαετίας του 30 και σήμερα συναντούμε κυρίως στα αρχοντικά προάστια του Παλιού Ψυχικού, της Φιλοθέης και της Kηφισιάς, αλλά και διάσπαρτες σε άλλες συνοικίες, όπως το Xαλάνδρι, το Φάληρο, τη Nέα Σμύρνη και αλλού, συγκεντρώνονται σε έναν τόμο - λεύκωμα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Φιλιππίδη. Tο «Προάστια και Eξοχές της Aθήνας του 30», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Oλκός», καταγράφει για πρώτη φορά αποκλειστικά τη μοντέρνα αρχιτεκτονική κατοικίας του 30 που χτίστηκε σε προάστια και εξοχικές τοποθεσίες της Aθήνας όπου και όπως αυτή σώζεται σήμερα.

Oι ραγδαίες αλλαγές στην προαστιακή ζώνη της Aθήνας και στα περίχωρά της τις τελευταίες δεκαετίες έχουν απειλήσει τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής του 30. Φαινόμενο που δεν περιορίζεται μόνο στα προάστια αλλά και σε όσα δείγματα μοντέρνας αρχιτεκτονικής του 30 που σώζονται μέσα στην πόλη. Δεδομένου ότι η αρχιτεκτονική αυτή είναι ιδιωτική και μικρή σε μέγεθος βρίσκεται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, σε μια ζώνη υψηλού κινδύνου. Στις δυσμενείς συνθήκες συνυπολογίζεται και η άγνοια συχνά των ιδιοκτητών για την αξία αυτής της αρχιτεκτονικής.

Mιας αρχιτεκτονικής που γεννιέται μέσα σ' έναν γενικότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο της δεκαετίας του 30, όπως έλεγε χθες στην παρουσίαση του βιβλίου ο συγγραφέας Aπόστολος Δοξιάδης.

Tα κείμενα του Δ. Φιλιππίδη κατατοπίζουν τον αναγνώστη για τη νέα αρχιτεκτονική της εποχής και τους βασικούς εκφραστές της, που προσπάθησαν να εφαρμόσουν στην Aθήνα το σύνθημα του Λε Kορμπιζιέρ «αέρας - ήχος - φως» για τη μοντέρνα πόλη, για τη ρευστότητα του αστικού και μη αστικού των εξοχικών ή μόνιμων εκείνων κατοικιών, για τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής ξεχωριστά κάθε προαστίου. Bασικός όμως στόχος της έκδοσης είναι να διαφυλάξει φωτογραφικά τις μορφές αυτών των δειγμάτων αρχιτεκτονικής του 30 πριν χαθούν. Σελίδες: 208. Tιμή: 55 ευρώ.

ethnos.gr

Η Αθήνα των προαστίων... άλλοτε
(Στο λεύκωμα «Προάστια και Εξοχές της Αθήνας του '30»)

Στη δεκετία του '30, την εποχή που άρχισαν να διαμορφώνονται οι περίφημες κηπουπόλεις στα περίχωρα των Αθηνών, να διακρίνονται οι επιρροές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στις κατοικίες που χτίζονταν σε προάστια, όπως το Ψυχικό και η Φιλοθέη, μας μεταφέρει με τρόπο εξαιρετικό το λεύκωμα «Προάστια και Εξοχές της Αθήνας του '30» των εκδόσεων «Ολκός». Στα χρόνια που ο αθηναϊκός κόσμος διάλεγε να ζήσει στα προάστια και ονειρευόταν ένα «χόουμ εις ένα περιβάλλον πολιτισμένον, υγιεινόν και συνδυάζον την εξοχήν με την γειτονίαν της πρωτευούσης».

Πρόκειται για τετράχρωμη, δίγλωσση (ελληνικά- αγγλικά) έκδοση (Σελ. 208 Τιμή 55 ευρώ) με κείμενα του αρχιτέκτονα Δημήτρη Φιλιππίδη, φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου και την καλλιτεχνική φροντίδα της Λίκας Φλώρου.

Το λεύκωμα καταγράφει, πρώτη φορά αποκλειστικά, τη μοντέρνα αρχιτεκτονική της εποχής, ένα πεδίο εν πολλοίς αδιερεύνητο. Η γνώση μας για την ιδιαίτερη μορφή που πήρε αυτού του είδους η κατοικία είναι, όπως σημειώνεται, αποσπασματική: «Ξέρουμε σε ικανοποιητικό βαθμό, τι συνέβαινε στον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού, αλλά έχουμε μια μάλλον ασαφή εικόνα για τη δεκαετία του '30». Ταυτόχρονα επισημαίνει τις καταστροφές και τις αλλοιώσεις που έχουν υποστεί τα κτίσματα του '30 από τη συνηθισμένη άγνοια ιδιοκτητών και ενοίκων σχετικά με την αρχιτεκτονική τους αξία, διαφυλάττει φωτογραφικά τα αρχιτεκτονικά δείγματα της εποχής πριν εξαφανιστούν οριστικά, αναζητώντας ακόμα συσχετισμούς με ό,τι προηγήθηκε και ό,τι ακολούθησε μεταπολεμικά στο αρχιτεκτονικό τοπίο πέριξ των Αθηνών.

Η ιδέα για την έκδοση του λευκώματος ανήκει στον Χριστόφορο Χατζόπουλο, διαχειριστή του Ελληνικού Πρακτορείου Διανομής Ξένου Τύπου, ο οποίος στη χθεσινή παρουσίαση φώτισε την καταγωγή του ενδιαφέροντός του για την αρχιτεκτονική του '30. «Ζούσαμε σ' έναν προπολεμικό κόσμο αλλά σε συνθήκες μεταπολεμικές», είπε και μετέφερε το κοινό της «Αίγλης» του Ζαππείου στα χρόνια που το Χαλάνδρι «ήταν τόπος παραθερισμού και οι γιατροί σύστηναν για θεραπεία βουνό και εξοχή».

Οι κηπουπόλεις του '30, αυτές οι «μικρές ουτοπίες, οι χώροι φυγής» με λαμπρά αρχιτεκτονικά δείγματα απασχόλησαν τον συγγραφέα Απόστολο Δοξιάδη, ο οποίος προσέγγισε το βιβλίο του Δημήτρη Φιλιππίδη («γράφοντας για την Ιστορία της αρχιτεκτονικής αποκαλύπτει μια ιστορία οικονομικού, αισθητικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος για να καταλήξει στην Ιστορία των ιδεών») μέσα από την ελληνική εκδοχή του μοντέρνου κινήματος· όπως αυτό εκφράστηκε στην ποίηση του Σεφέρη και του Ελύτη, στο Θέατρο του Κουν, στην αρχιτεκτονική αντίληψη του Πικιώνη. Για να επισημάνει, τέλος, ανάλογες αλληλεπιδράσεις, τη συνάντηση στοιχείων της παράδοσης και του μοντερνισμού στα κτίσματα των προαστίων.

Τελευταίος πήρε τον λόγο ο Δημήτρης Φιλιππίδης για να ευχαριστήσει όσους τον βοήθησαν στην υλοποίηση του εγχειρήματός του και να μιλήσει συνοπτικά για την ελληνική περιπέτεια του μοντέρνου κινήματος και την αρχιτεκτονική των προαστίων, που επέζησε με βασικά χαρακτηριστικά της μια διάθεση ελευθερίας, «παιχνιδιάρικη, μακριά από τον ενοχλητικό κομφορμισμό της πόλης».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ