Για την «παχύσαρκη και κορεσμένη» Αθήνα

Τη δυναμική και συχνά απρόβλεπτη σχέση της αρχιτεκτονικής με την πόλη διερευνά ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Τάσης Παπαϊωάννου. «Οσο περισσότερο πλησιάζεις την πόλη τόσο ανακαλύπτεις ότι δεν τη γνωρίζεις. Μέσα στην ίδια πόλη υπάρχουν πολλές πόλεις, όπως υφίστανται και πολλές πραγματικότητες», σημειώνει ο συγγραφέας στο νέο -τέταρτο- βιβλίο του με τίτλο «Η αρχιτεκτονική και η πόλη», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Περιλαμβάνει κείμενα που έχει δημοσιεύσει στην «Ελευθεροτυπία» και την «Αυγή» την τελευταία τριετία, καθώς και πέντε ανέκδοτα, όλα ταξινομημένα σε πέντε ενότητες που τους προσδίδουν φρεσκάδα.

Τον απασχολεί ιδιαίτερα η σχέση της αρχιτεκτονικής με το περιβάλλον. Δανείζεται ένα σύνθημα από τοίχο των Εξαρχείων, που έγραφε πως «η γη δεν είναι εμπόρευμα» για να ανατρέξει στην αρχαιότητα, όταν πολλοί λαοί θεωρούσαν τα ποτάμια, τις θάλασσες, τα βουνά και τα δάση ιερούς τόπους, στους οποίους κατοικούσαν θεότητες που τους προστάτευαν από την αθρώπινη απληστία. Φτάνοντας στο σήμερα, με τους ελάχιστους ελεύθερους χώρους να απειλούνται, ο Τ. Παπαϊωάννου σημειώνει πως «η Αθήνα πνίγεται από το ίδιο της το σώμα. Ενα σώμα άρρωστο, παχύσαρκο, κορεσμένο». Και υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρξει, έστω καθυστερημένα, σχεδιασμός του χώρου.

Εχοντας στο ενεργητικό του πολλά κτίρια, αρκετά με βραβεία και διακρίσεις σε διαγωνισμούς, ο Τάσης Παπαϊωάννου δεν διστάζει να καταπιαστεί με την «αρχιτεκτονική της βιτρίνας». Περιγράφει τη λυσσαλέα αναζήτηση του «νέου», που βασίζεται ακριβώς στις αρχές του εύκολου εντυπωσιασμού και είναι δέσμιο σε ένα σύστημα που υπακούει μόνον στο κέρδος. «Ο ρόλος του κτιρίου είναι να πουλήσει τη μορφή του, την εικόνα του, ως αμιγές καταναλωτικό προϊόν», επισημαίνει, αφήνοντας σαφείς αιχμές για τις «δήθεν επαναστατικές προτάσεις των πολυδιαφημισμένων σταρ της διεθνούς αρχιτεκτονικής σκηνής». Αφιερώνει πολλά σημειώματα στον ρόλο των δημοσίων κτιρίων και των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, για να καταλήξει στην πικρή διαπίστωση της απουσίας πολιτικής, που έχει οδηγήσει την αρχιτεκτονική σε συμπληγάδες. Δίνει όμως μια νότα αισιοδοξίας με αναφορές στην «καλή αρχιτεκτονική», που πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα και την επιδερμική ατμόσφαιρα της εποχής.

Με το πλεονέκτημα που του εξασφαλίζει η συναναστροφή με τη νέα γενιά, γράφει προφητικά, όπως αποδείχθηκε από τα τελευταία γεγονότα: «Η κοινωνία δεν είναι κάτι αμετάβλητο, δεδομένο και σταθερό μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Διαμορφώνεται μέσα από αγώνες, διεκδικήσεις, συγκρούσεις και ανατροπές. Αυτό κυρίως οι νέοι το γνωρίζουν καλά, χωρίς τις δικές μας νουθεσίες και παροτρύνσεις, ιδίως σε εποχές μεγάλης ανεργίας. Γιατί τι άλλο είναι η νεότης από αμφιβολίες, αμφισβητήσεις και κυρίως όνειρα για ένα καλύτερο αύριο;».

ΧΑΡΑ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ

(με την ευγενική παραχώρηση της συγγραφέως)

Ο Τάσης Παπαϊωάννου γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1953 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, από την οποία αποφοίτησε το 1976. Επέστρεψε στη Σχολή το 1982 ως επιστημονικός συνεργάτης και ασχολήθηκε συστηματικά με τη διδασκαλία του μαθήματος της Κτηριολογίας και των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων.
Σήμερα είναι καθηγητής του Τομέα 1, της περιοχής των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων, της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Έχει δώσει διαλέξεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνεργάζεται με τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Ησαΐα, με τον οποίο διατηρούν αρχιτεκτονικό γραφείο από το 1979.
Στο πλαίσιο αυτής της ομάδας, αλλά συνεργαζόμενος και με άλλους αρχιτέκτονες, έχει εκπονήσει πολλές αρχιτεκτονικές μελέτες δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Από αυτά, πολλά παρουσιάζονται στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Έχει συμμετάσχει σε σημαντικούς πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς με προτάσεις που έχουν αποδώσει μεγάλο αριθμό βραβεύσεων. Οι συμμετοχές του αυτές αποτελούν σημαντικό τμήμα της αρχιτεκτονικής του δουλειάς, αλλά και πεδίο έρευνας και προβληματισμού.

Το 2000 το έργο του «Κτήριο Γραφείων στην Αθήνα» κέρδισε το πρώτο βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής στην κατηγορία «Έργα επαγγελματικής και κοινής χρήσης». Τον Μάιο του 2003 παρουσίασε με τον ζωγράφο Αλέκο Φασιανό στην «Αθηναΐδα» την έκθεση «Ζωγραφικός και Αρχιτεκτονικός Xώρος». Έχει δημοσιεύσει σειρά άρθρων για θέματα αρχιτεκτονικής σε ελληνικά και ξένα βιβλία και περιοδικά. Έχει συμμετάσχει με έργα του σε εκθέσεις αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συγγράψει με τον Αλέκο Φασιανό το βιβλίο Άναρχη πόλη (Κάκτος, 2004) και έχει συμμετάσχει με άλλους αρχιτέκτονες στη συγγραφή του βιβλίου Αρχιτεκτονική. Ιδέες που συναντιόνται, ιδέες που χάνονται (Eκδ. Παπασωτηρίου, 2004). Tο 2005 έγραψε την Αρχιτεκτονική του καθημερινού. Tο H αρχιτεκτονική και η πόλη είναι το τέταρτο βιβλίο του.