Τα Mουσουλμανικά Mνημεία της Ξάνθης

Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης δεν είχαν ως τώρα μελετηθεί. Ένας λόγος είναι η χρό¬νια έλλειψη επιθετικών αναπτυξιακών κριτηρίων στη διαχείριση της πολιτισμικής ιδιαιτερότη¬τας της περιοχής. Ένας δεύτερος είναι ο δικός μας, των Ελλήνων μελετητών, αρνητικός τρό¬πος σκέψης και στάσης απέναντι στο επιστημονικό αντικείμενο. Όπως στους περισσότερους Έλληνες, ο τρόπος αυτός χαρακτηρίζεται από την συναισθηματική βάση της γνώσης μας για τους Οσμανλήδες και την άγνοια ή την άρνηση να αποδεχθούμε τον ιστορικό μας ρόλο στη συνδιαμόρφωση του οθωμανικού πολιτισμού. Έτσι, τα εκχωρήσαμε όλα, και εντελώς ανιστόρητα, στους Τούρκους.

Η μελέτη των μουσουλμανικών μνημείων της Ξάνθης είναι μια πρόκληση. Συμβάλλει σ' αυτό που σήμερα αποκαλούμε «διαπολιτισμική προσέγγιση», δίνοντας στο βιβλίο εξαιρετική επiκαιρότητα.

Η μεθοδολογία είναι πρωτότυπη και εισάγει, για πρώτη φορά στην επιστημονική πρακτική, μια μακροσκοπική μέθοδο «ολιστικής ανάλυσης και πολλαπλής προσέγγισης», πέρα από τα ως τώρα καθιερωμένα για την τεκμηρίωση των αρχιτεκτονικών έργων. Χρησιμοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ειδών πηγών, πολλές, διαφορετικές οπτικές γωνίες, επίπεδα και κριτήρια θεώρησης, με αξιοποίηση στοιχείων και από άλλες επιστήμες ή κλάδους.

Η αρχιτεκτονική των μουσουλμανικών μνημείων της Ξάνθης έχει τη σφραγίδα της κοινής ιστορίας, ειδικότερα όμως, της αλλαγής των παραγωγικών σχέσεων του τέλους του 19ου αιώνα στην πόλη και της αναπτυξιακής της πορείας, στην οποία συμμετείχαν όλες οι άλλες πληθυσμιακές ομάδες του τόπου, που χαρακτηρίζονταν από διαφορετικές πολιτισμικές φυσιογνωμίες (Έλληνες ορθόδοξοι, καθολικοί, Εβραίοι, Αρμένιοι, νέγροι απόγονοι παλιών δούλων και γύφτοι).

Γι' αυτό, συνιστούν κοινή για όλους μας πολιτιστική κληρονομιά, αποπνέοντας, όπως πάρα πολλά μνημεία, μια αίσθηση ανθρώπινου μεγαλείου, επειδή ενσαρκώνουν την ατομική υπέρβαση και την αλληλεπίδραση διαφορετικών πολιτισμών, με αυθόρμητo και ειρηνικό τρόπο.