Europe 40 Under 40

Τo Europe 40 Under 40® είναι ένα ετήσιο πρόγραμμα βράβευσης της νέας γενιάς Ευρωπαίων αρχιτεκτόνων.
Τέθηκε σε εφαρμογή από το European Centre for Architecture Art Design and Urban Studies σαν ένα πρόγραμμα για τον εντοπισμό και την ανάδειξη των ταλαντούχων αρχιτεκτόνων και designers που πρόκειται να επηρεάσουν το μέλλον της Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, τόσο θεωρητικά όσο και σχεδιαστικά. Σκοπός είναι να δοθεί ευρεία αναγνώριση στους 40 από τους πιο πολλά υποσχόμενους νέους αρχιτέκτονες που εργάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε άλλες χώρες στην Ευρώπη, προστατεύοντας και ενθαρρύνοντας με αυτόν τον τρόπο τα νέα ταλέντα και τη νέα δημιουργική σκέψη στην αρχιτεκτονική, πιστοποιώντας ταυτόχρονα το νόημα, τη δύναμη και την εγκυρότητα του design στην Ευρώπη σήμερα.

Τα έργα που διακρίθηκαν στα βραβεία Europe 40 Under 40® για το 2008 θα συστίσουν μια έκθεση που θα παρουσιαστεί στην Ευρώπη και την Αμερική συνοδευόμενη από έναν κατάλογο. Περισσότερες πληροφορίες για τους 40 παραλήπτες του φετινού βραβείου και τα έργα τους υπάρχουν στο διαδίκτυο στις ιστοσελίδες http://www.chi-athenaeum.org/europe40/ και http://www.europeanarch.eu/.

Στα φετινά βραβεία Europe 40 Under 40® που διοργανώθηκαν από το European Centre σε συνεργασία με το Chicago Athenaeum: Museum of Architecture and Design, οι αρχιτέκτονες Κωστής Ουγγρίνης και Μαριάνθη Λιάπη επιλέχθηκαν μέσα στα 40 νέα ανερχόμενα ταλέντα, κάτω των 40 ετών, στην Ευρώπη για το 2008. Η συμμετοχή τους στο διαγωνισμό έγινε με τη μελέτη "Dream of B" για την αναβάθμιση του Β’ Συγκροτήματος του Φιλανθρωπικού Σωματείου "Άσυλο του Παιδιού" στη Θεσσαλονίκη, η μόνη ελληνική συμμετοχή που διακρίθηκε στο διαγωνισμό αυτό.

[Μελέτη αναβάθμισης Β’ συγκροτήματος]

124|SKG Architects :: Κωστής Ουγγρίνης + Μαριάνθη Λιάπη

Φιλανθρωπικό Σωματείο "Άσυλο του Παιδιού", Β’ Συγκρότημα | Θεσσαλονίκη
Εξωτερικοί συνεργάτες:
Στελίνα Τσίφτη, Susanne Seitinger, Peter Schmitt

Το “Άσυλο του Παιδιού” είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που, από το 1919, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη σωστή κάλυψη των βασικών αναγκών (όπως στέγαση, σίτιση, ανάπαυση) και στη συνεχή βελτίωση της διαπαιδαγώγησης παιδιών εργαζομένων γονέων, βρεφικής, νηπιακής, προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Στεγάζεται σε δύο συγκροτήματα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, το Α' στο κέντρο της πόλης και το Β' στην Πυλαία. Το Β’ συγκρότημα αυτήν τη στιγμή φιλοξενεί δύο Νηπιαγωγεία και ένα Δημοτικό Σχολείο, καλύπτοντας περισσότερες από 400 θέσεις για παιδιά ηλικίας 3 ως 12 ετών.

Η μελέτη αναβάθμισης του Β’ Συγκροτήματος, εκτιμώντας τις μελλοντικές ανάγκες του Σωματείου προκειμένου να διατηρήσει το υψηλό επίπεδο παροχών που προσφέρει μέσα στα πλαίσια του φιλανθρωπικού του έργου, επεμβαίνει σε υπάρχοντες χώρους, ανα-σχεδιάζοντάς τους με βάση λειτουργικές ζώνες, και επιπλέον επεκτείνει το κτιριακό συγκρότημα προσθέτοντας χώρους με νέες, διαφορετικές χρήσεις. Οι γενικές κατευθύνσεις σχεδιασμού είναι η μεταβλητότητα και η προσαρμοστικότητα, οι οποίες θέτουν λειτουργικές και χωρικές παραμέτρους, αλλά και μια σύγχρονη αισθητική ώστε οι νέες επεμβάσεις να είναι άμεσα ορατές και να θέσουν νέα χωρόσημα στη μακριά ιστορία του Σωματείου.

Οι αρχές σχεδιασμού απαιτούσαν καταρχήν την αναγνώριση και αξιολόγηση των υπαρχόντων διαγραμμάτων χώρου-χρόνου, τα οποία και αναβαθμίστηκαν με την πρόθεση να παρέχουν ένα πιο ρευστό, ευπροσάρμοστο περιβάλλον, με τη δυνατότητα να ρυθμίζεται άμεσα όταν απαιτείται κάποια αλλαγή. Προκειμένου να ικανοποιήσει το κτιριολογικό πρόγραμμα με τον καλύτερο τρόπο, η σχεδιαστική προσέγγιση προχώρησε αφενός στη μετάλλαξη του υπάρχοντος κτιρίου του Δημοτικού Σχολείου με ένα εσωτερικό περιβάλλον πιο μεταβαλλόμενο στη φύση του, και αφετέρου στην εκ νέου δημιουργία τριών κτιρίων, επίσης βασισμένων στις αρχές της μεταβαλλόμενης αρχιτεκτονικής:

- ένα κτίριο στέγασης υπηρεσιών σίτισης και συγκεντρώσεων, πλήρως εξοπλισμένο με όλες τις απαραίτητες εγκαταστάσεις αλλά και με επιπλέον πτυχωτούς χώρους για εξωσχολικές δραστηριότητες,
- ένα κτίριο με χώρους πολλαπλών χρήσεων με δυνατότητα ανεξάρτητης λειτουργίας, και
- ένα αθλητικό κέντρο-γυμναστήριο χωρητικότητας 600 θεατών.

Δεν έγινε καμία αλλαγή στο κτίριο που στεγάζει τα δύο Νηπιαγωγεία, καθώς δεν προέκυψαν λειτουργικές ανάγκες που να απαιτούν αλλαγές ευρείας κλίμακας, ειδικά σε ένα κτίριο που είναι σχετικά πρόσφατο. Επιπλέον, αποφασίστηκε η κατεδάφιση μικρών κτιρίων στο οικόπεδο του Β’ Συγκροτήματος τα οποία κρίθηκαν ακατάλληλα προς χρήση και επικίνδυνα για σχολικό περιβάλλον λόγω παλαιότητας, των οποίων η αποκατάσταση κρίθηκε ως μη συμφέρουσα.

Στο υπάρχον κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, η ομάδα αρχιτεκτονικής μελέτης κράτησε μόνο το εξωτερικό κέλυφος και το στατικό σκελετό, ανα-σχεδιάζοντας το εσωτερικό του, τόσο οργανωτικά όσο και χωρικά. Σε όλα τα καινούργια κτίρια, ο σχεδιασμός ακολούθησε την αρχή της μεταβλητότητας, ακόμα και στις εξωτερικές τους επιφάνειες, επιδιώκοντας μια ‘αισθανταποκριτική αρχιτεκτονική’ (sensponding architecture) όπου αυτό ήταν δυνατόν. Ο ‘αισθανταπροκριτικός’ σχεδιασμός αποτελεί μια νέα προσέγγιση στην αρχιτεκτονική που σκοπό έχει να δημιουργήσει χώρους που ‘αισθάνονται και αντιδρούν’ σε ερεθίσματα για τα οποία έχουν προγραμματιστεί, παρέχοντας το κατά το δυνατόν χρησιμότερο περιβάλλον για αυτούς που το βιώνουν και το χρησιμοποιούν την κάθε χρονική περίοδο (συμπεριφορά παρόμοια με τους μονοκύτταρους ή απλούς πολυκύτταρους οργανισμούς). Με αυτήν τη λογική, ο ‘αισθανταποκριτικός σχεδιασμός’ παρέχει μεταβλητότητα σε δύο επίπεδα: σε ένα μηχανικό, το οποίο επιτρέπει αυτόματες φυσικές αλλαγές και σε ένα αντιληπτικό με άυλες οπτικο-ακουστικές αλλαγές.

Στη μελέτη αυτή, ο ‘αισθανταποκριτικός’ παράγοντας συναντάται μόνο στο αντιληπτικό επίπεδο, καθώς όλες οι φυσικές αλλαγές μεταβολής χώρων ή στοιχείων αυτών λαμβάνουν χώρα μέσω ανθρώπινης επιλογής και όχι αυτόματα, μέσω συστημάτων αισθητήρων - ενεργοποιητών, για λόγους ασφαλείας. Στις λεγόμενες φυσικές αλλαγές συμπεριλαμβάνονται η αύξηση-μείωση του χώρου που καταλαμβάνουν διάφορες χρήσεις, όπως για παράδειγμα οι αίθουσες διδασκαλίας, τα γραφεία και οι χώροι συνάθροισης. Στα καινούργια κτίρια, η μεταβλητότητα επιτυγχάνεται με τη χρήση συστημάτων, μεταλλικής κατασκευής, με μηχανισμούς κίνησης που επιτρέπουν μεταβολές στο μεγαλύτερο μέρος των στοιχείων επικάλυψης. Επιπρόσθετα, μικρότεροι ‘αναδιπλούμενοι’ χώροι σχεδιάστηκαν για να τοποθετούνται μέσα σε μεγαλύτερους, είτε αναρτημένοι από την οροφή, είτε φουσκωτοί στερεωμένοι στο πάτωμα, οι οποίοι θα στεγάζουν δραστηριότητες με διαφορετικούς βαθμούς ιδιωτικότητας. Επίσης, τα περισσότερα στοιχεία των όψεων έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται προς τα πάνω ή προς το πλάι δημιουργώντας επεκτάσεις του εσωτερικού χώρου ή ημι-αυτόνομους χώρους.

Οι αντιληπτικές αλλαγές βασίζονται στη χρήση ‘έξυπνων’ υλικών και έχουν στόχο να αυξήσουν τα επίπεδα επικοινωνίας ανάμεσα στο χώρο και τους ανθρώπους που τον χρησιμοποιούν. Με αυτήν την έννοια, τμήματα των παραθύρων είναι καλυμμένα με θερμοχρωμικές χρωστικές έτσι ώστε να οπτικοποιούνται οι αλλαγές στην εξωτερική θερμοκρασία. Η επικάλυψη επίσης αποτελείται από υλικά μεταβολής των φυσικών τους χαρακτηριστικών, κυρίως πολυμερή με θερμοχρωμική ή φωτοευαίσθητη διαφάνεια, ώστε να επικοινωνούν στους εξωτερικούς παρατηρητές τι είδους εκδηλώσεις πραγματοποιούνται εντός του κτιρίου και πόσο κόσμο φιλοξενούν. Στα δάπεδα των μεταβατικών χώρων χρησιμοποιούνται πιεζo-ηλεκτρικά φωτιζόμενα πλακίδια τα οποία θα καταγράφουν και θα προβάλλουν τις ροές μετακίνησης. Σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, ηλιακοί συλλέκτες θα τοποθετηθούν στις οροφές των κτιρίων, παλαιών και νέων, ώστε να βελτιωθεί η αναλογία κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.

Κωστής Ουγγρίνης, Μαριάνθη Λιάπη (124|SKG Architects)