Ανάπλαση Ανάδειξη της «Βαλκανικής Πλατείας» του Δήμου Νεάπολης (3ο βραβείο)

Περιγραφή του αντικειμένου
Το πρώην στρατόπεδο Στρεμπενιώτη βρίσκεται στη δυτική Θεσσαλονίκη μεταξύ της Νεάπολης και της Πολίχνης σε μία περιοχή αρκετά επιβαρυμένη, περικυκλωμένη από πυκνή δόμηση, με έντονο ανάγλυφο που δίνει αξιόλογες διαδρομές και μακρινή θέα προς τη θάλασσα.

Η απομάκρυνση των στρατιωτικών χρήσεων έδωσε την ευκαιρία για τη δημιουργία ενός πολυχρηστικού πυρήνα με λειτουργίες αθλητισμού, πολιτισμού και εκπαίδευσης αλλά η δημιουργία μίας ζωτικής νησίδας πρασίνου.

Βασικό ζητούμενο της πρότασης, είναι η δημιουργία ενός δημόσιου, κατά βάση υπαίθριου χώρου, ο οποίος να αυξήσει όσο το δυνατόν περισσότερο το ποσοστό του δημοσίου πρασίνου ανά κάτοικο του δήμου. Να στεγάσει τις ανάγκες της «Βαλκανικής Πλατείας» και άλλων εκδηλώσεων τοπικών και μη. Να αποτελέσει ένα τοπόσημο το οποίο θα χαρακτηρίζει τον δήμο. Να αποτελέσει ένα νέο πέρασμα για πεζούς και ποδήλατα οι οποίοι διασχίζουν την συγκεκριμένη περιοχή. Να δημιουργήσει περισσότερο ελεύθερο χώρο από το συνολικό εμβαδόν της υπό μελέτη περιοχής. Να παράξει ένα δημόσιο χώρο, με υπερτοπικό χαρακτήρα, ένα αστικό πάρκο, το οποίο θα είναι ένας βασικός λόγος να επισκεφθούν το δήμο άνθρωποι κάθε ηλικίας και προέλευσης αποκλειστικά για αυτό και όλες τις δραστηριότητες που θα μπορεί να εξυπηρετεί.

Στρατηγική - τα τρία νέα επίπεδα
Τα παραπάνω θα επιτευχθούν με τους εξής τρόπους: Αρχικά, το έδαφος επανέρχεται στη φυσική του κλίση, αυτή που είχε προτού δημιουργηθούν όλα τα (ξε)μπαζώματα τα οποία συνθέτουν τη σημερινή κατάσταση. Αυτό είναι το «επίπεδο 01», το επίπεδο της ηλιοπροστασίας, της σκιάς. προτείνουμε ένα κομμάτι αμιγούς υπαίθρου, μέσα στον αστικό ιστό. Ελάχιστες περιοχές της επέμβασης θα είναι στρωμένες με τεχνητά, σκληρά υλικά. Παντού θα υπάρχει πράσινο, χαμηλό, μεσαίο ή ψηλό, το οποίο να χρειάζεται τη λιγότερη δυνατή συντήρηση. Ψηλό στην περιφέρεια της επέμβασης, για να απομονώσει ηχητικά και οπτικά το πάρκο από τον αστικό ιστό (εκτός από τα σημεία όπου θα εκμεταλλευτούμε τη θέα), άλλα και για να παίξει το ρόλο του ανεμοφράκτη. Μεσαίο και χαμηλό στη μέγιστη επιφάνεια, για να συμπληρώσουμε κατά το δυνατόν την έλλειψη του.

Ούτε αυτό ήταν αρκετό και έτσι προέκυψε η ιδέα του να διπλασιάσουμε την πράσινη επιφάνεια δημιουργώντας νέα επίπεδα, φυτεμένα δώματα, κρεμαστούς κήπους οι οποίοι να μας δώσουν το επιπλέον πράσινο. Έτσι λοιπόν το κεκλιμένο αυτό επίπεδο αντιγράφεται και με άξονα το ψηλότερο σημείο του στη συμβολή των οδών Μητροπόλεως και Καραβαγγέλη, περιστρέφεται κατά τον άξονα των ψ, κάθετα δηλαδή στο έδαφος, έως ότου πάψει να είναι κεκλιμένο. Έτσι, δημιουργείται μία δεύτερη πλατεία, μια εξέδρα τεραστίων διαστάσεων, η οποία από κάτω της στέγασε το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους και διπλασιάζει το δημόσιο χώρο. Αυτό είναι το «επίπεδο02». Αυτό είναι το επίπεδο του ήλιου, του φωτός. Το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους με την κλίση του, δίνει την δυνατότητα να εκμεταλλευτούμε τα υψόμετρα και να δημιουργήσουμε θέες προς τη θάλασσα. Η ιδέα των επιπέδων, πολλαπλασιάζει αυτήν την δυνατότητα.

Στο ψηλότερο σημείο της επέμβασης, στη συμβολή των οδών Μητροπόλεως και Γληνού, «ανέβηκε» με τον ίδιο τρόπο το «επίπεδο03», μία τρίτη πλατεία η οποία παίζει και το ρόλο γέφυρας επάνω από την οδό Μητροπολίτη Καραβαγγέλη. Το επίπεδο 03 είναι η πλατεία του νερού, καθώς εκεί σχεδιάστηκε μια ελλειψοειδής δεξαμενή, η οποία στην ουσία είναι η οροφή του κτηρίου ΚΑΠΗ - ΚΗΦΗ.

Τα τρία επίπεδα επικοινωνούν μεταξύ τους με οπές, ανελκυστήρες και ράμπες που τοποθετούνται σε στρατηγικά σημεία, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τις κάθετες οδεύσεις, και να συνδέουν άμεσα όλες τις χρήσεις. Η διάτρηση των επιπέδων επιτρέπει τη διάχυση και τη διαχείριση του φυσικού φωτός χαμηλότερα. Οπές στα ψηλά επίπεδα, σκιές και ξέφωτα κάτω.

Αρχές σύνθεσης
Δημιουργήσαμε τρία νέα επίπεδα εκμεταλλευόμενοι την κλίση του εδάφους. Αυτά θα χαρακτηρίσουν την επέμβαση μας λειτουργικά, εννοιολογικά και χρηστικά. Αντιταχθήκαμε στις ευθύγραμμες χαράξεις της περιβάλλουσας αστικής πραγματικότητας που μόνο φαινομενικά οργανώνουν ένα χαοτικό κτισμένο περιβάλλον. Οριοθετήσαμε τις χρήσεις και τις κινήσεις του με καμπύλες, γυρνώντας  συμβολικά και έμπρακτα την πλάτη στο υπάρχον καθεστώς της χάραξης του αστικού ιστού. Χρησιμοποιήθηκε η έλλειψη ως βασικό γεωμετρικό στοιχείο της λύσης, ως λιγότερο άκαμπτη από τον οργανωμένο κύκλο και σαφώς πιο συγκροτημένη από τις ελεύθερες καμπύλες οι οποίες πιθανώς θα ταίριαζαν σε κάποια έκτος αστικού χώρου επέμβαση. Μία διαγώνια ισχυρή ευθεία χάραξη αποτελούμενη από μια σειρά πιδάκων ατμού (geyser) ή νερού, δημιουργεί έναν άξονα βορρά-νότου, χωρίζει το γήπεδο από το αμφιθέατρο και διακρίνει την πλατεία σε δύο συγκεκριμένα τμήματα: το ανατολικό και το δυτικό. Το επίπεδο 02 διατρήθηκε, έτσι ώστε να διαχειριστούμε το φυσικό φώς σε όλη την έκταση της επέμβασης. Οι σκιασμένοι και μη χώροι του κάτω επιπέδου αλλάζουν συνεχώς κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς ο ήλιος διαρκώς κινείται, και έτσι τονίζεται η μεταβλητότητα του τοπίου, όπως ακριβώς συμβαίνει στη φύση. Η διάχυση και η διαρκής κίνηση του φωτός είναι βασική επιδίωξη της πρότασης.

Αρχιτεκτονική μελέτη : office25 architects
Σχεδιαστική ομάδα: Αντώνης Περπατίδης, Θανάσης Χρυσομάλλης, Μανώλης Βουράκης, Κατερίνα Ράπτη, Αριάδνη Παρίση, Νάντια Στάμου, Βασίλης Νικολόπουλος, Τάνια Τζίμα, Έλενα Παπαγεωργίου, Ελένη Θεοδωρίδου.

Αρχιτέκτονας : Αλέξιος Βανδώρος

Σύμβουλος αρχιτέκτων τοπίου: Αντιγόνη Μάντσιου
Συνεργάτες φοιτητές αρχιτεκτονικής: Εύη Λουκίδου, Μαρία Αναγνώστου, Εύα Αετοπούλου,

Πολεοδομική μελέτη: Δρ. Απόστολος Κυριαζής
Κυκλοφοριακή μελέτη: Αλέξης Οικονόμου

Συνεργάτης: Δημήτρης Μαυραϊδής
Χρόνος Μελέτης: Μάρτιος 2012