Πανευρωπαϊκή διάκριση του αρχιτεκτονικού γραφείου Γιάννη Κίζη και Συνεργάτες,Κ.Κίζη,Ε. Δούγκα,Γ.Πατσαλοσαβή

greekarchitects.gr © 2011

Η Κριτική Επιτροπή του πανευρωπαϊκού διαγωνισμού για την ανάπλαση του χώρου του παλιού ΓΣΠ ολοκλήρωσε τις εργασίες της, αξιολογόντας τις 55 συμμετοχές* που συμμετείχαν απονέμοντας το :
Α΄ Βραβείο στη μελέτη με κωδικό 11458 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 35, Γιάννης Κίζης και Συνεργάτες, Κωνσταντίνος Κίζης, Ευθύμιος Δούγκας, Γρηγόρης Πατσαλοσαββής.

Ο Γιάννης Κίζης σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου και ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1971. Έλαβε μεταπτυχιακό δίπλωμα στις αναστηλώσεις, από το Πανεπιστήμιο του York, το 1977, και Διδακτορικό Δίπλωμα από το Ε.Μ.Π., το 1987. Έχει πραγματοποιήσει δημοσιεύσεις σε θέματα που σχετίζονται με την ένταξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σε ιστορικό περιβάλλον, στον τομέα της παραδοσιακής κατασκευής και της αναστηλωτικής πρακτικής. Έχει γράψει βιβλία για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική στο Πήλιο, στη Θράκη και στη Σαμοθράκη.

Διευθύνει το «Γραφείο Κίζη», που ασχολείται κυρίως με την ειδική σύνθεση, ένταξη σύγχρονης αρχιτεκτονικής σε ιστορικό περιβάλλον, με αποκαταστάσεις μνημειακών κτιρίων. Τιμήθηκε επανειλημμένα με το διεθνές βραβείο "Europa Nostra"(1984,1992,1999) και διακρίθηκε σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Είναι Καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

Αρχείο GRATV. Δείτε παλαιότερη συνέντευξη - αφιέρωμα του Γ. Κίζη ΕΔΩ

Παρουσίαση Βραβείου

Δείτε την έκθεση περιγραφής της πρότασης και σε μορφη pdf ΕΔΩ (11 σελ.)
Δείτε τις πινακίδες της πρότασης και σε μορφή pdf ΕΔΩ (10 σελ.)


1. Διαπιστώσεις
Στο Πρόγραμμα του Διαγωνισμού οι έννοιες πλατείας και πάρκου εναλλάσσονται[1], περιγράφοντας έργο πολλαπλών χρήσεων, μικτού ύφους.

Η σχετικά μικρή έκταση του ΓΣΠ, επτάμισυ φορές μικρότερη από το Παρισινό Parc André Citroën[2] και εικοσιμία από το Αθηναϊκό Πεδίο του Άρεως[3], καλείται να απορροφήσει την κοσμοσυρροή μιας αστικής πλατείας, την αναψυχή ενός πάρκου, την ψυχαγωγία και το εμπόριο ενός κτιριακού συνόλου.

 

 

2. Σκεπτικό της Πρότασης
Πρωτεύων στόχος είναι η αλλαγή του τοπίου: ένας πνεύμονας αναπτυγμένος σε εδαφικό ανάγλυφο, με ισχυρό χαρακτήρα, κυρίαρχη τη φύση και διακριτικό το ανθρωπογενές περιβάλλον, μια νέα εμπειρία αυτόνομου δημόσιου χώρου.

Το πρώην ΓΣΠ βρίσκεται πάνω στον σημαντικώτερο άξονα της σύγχρονης Λευκωσίας. Το πάρκο/πλατεία πρέπει να ενταχθεί δυναμικά σ'αυτόν, να μη παραμείνει ένας παράπλευρος χώρος. Η συνθετική δομή της πρότασης γεννιέται από την παράκαμψη αυτού του άξονα, θέτοντας τρείς βασικούς στόχους:

-Εσωστρεφής πράσινος πνεύμονας, μονωμένος από την πόλη και την κυκλοφορία.
-Ανοιχτό αμφιθέατρο αστικών συγκεντρώσεων, όπως συνέβαινε παλιά στο ΓΣΠ.
-Εμπορική υποστήριξη της επιχειρηματικής βιωσιμότητας του έργου.

Η ιδέα της παράκαμψης φιλοδοξεί να εξυπηρετήσει τους τρεις στόχους με μία μόνον χειρονομία: με την πτύχωση του γηπέδου σε ανάγλυφο, βυθίζοντας το έδαφος στο μέσον και υψώνοντας τα άκρα του. Τα "ανασηκώματα" των άκρων διαμορφώνουν νέα αστικά μέτωπα και προσφέρουν προσβάσεις από το πάρκο/πλατεία στο φουαγιέ του θεάτρου. Η βεράντα του τελευταίου συμπληρώνει τον αμφιθεατρικό δημόσιο χώρο, μεταλλάσσοντας το θέατρο σε θεατή του πάρκου.

Δύο σχισμές στο έδαφος παράγουν εμπορικά μέτωπα κατά μήκος της παράκαμψης, ενώ μια μακρά πέργκολα κατά μήκος της οδού Ευαγόρου επιστέφει εμπορικές χρήσεις, με ένα υδάτινο φίλτρο ανάμεσα στο πέρασμα του δρόμου και τον περίπατο του πάρκου, Η "νεροκουρτίνα" αυτή χύνεται σε ρυάκι στην πλευρά του αμφιθεάτρου, βελτιώνοντας το μικροκλίμα του.

 

 

3. Η Αρχιτεκτονική Επεξεργασία της Πρότασης επιδίωξε:

3.1     Στο νότιο αστικό μέτωπο:

-Ένταση του άξονα της οδού Ευαγόρου με την μακρά πέργκολα/στέγαστρο.
-Στεγασμένη πορεία στη βροχή, με κατάλληλη πτύχωση των ελασμάτων της πέργκολας, ώστε να παροχετεύουν τα νερά, μέσω καθέτων συλλεκτήρων, στο ρυάκι του "κοίλου".
-Συνεχή θέαση του πάρκου/πλατείας από το πεζοδρόμιο, άλλοτε απρόσκοπτη, άλλοτε μέσα από φίλτρα: διάφανα καταστήματα, νεροκουρτίνα.
-Κλιμακωτή κατάβαση στους δημόσιους χώρους του πρώτου υπογείου, συνεπίπεδους με την «ορχήστρα» του υπαίθριου αμφιθεάτρου.
-Σκηνικό φόντο για το αμφιθέατρο και την πλατεία, με τα καφέ και την κίνηση του δρόμου ψηλά, το βιβλιοπωλείο και τις γκαλερί χαμηλά.
-«Προσκήνιο», «βάθος σκηνής» και «παρασκήνια» στους ημιυπαίθριους χώρους της βορεινής πλευράς.
-Στο «κοίλο» του αμφιθεάτρου, δροσερές πλαγιές δίπλα στους μικρούς καταρράχτες και τη νεροκουρτίνα.

3.2 Στα «μαγνητικά πεδία» προς το αστικό επίκεντρο:

Καφετέριες και εστιατόρια εκατέρωθεν των δύο προσβάσεων, σαν πυκνωτές κοινωνικής συνάθροισης και αναψυχής.
Aπόληξη της πλατείας στον τρίτο πόλο αναψυχής, την καφετέρια του Θεάτρου, με τοπόσημο αναφοράς στο ΓΣΠ το παλιό ρολόι.
Skylights υπογείου, με συμμετοχή στο νυχτερινό φωτισμό - "πρόσκληση" πορείας στην πλατεία.

3.3 Στις δημόσιες χρήσεις του πρώτου υπογείου:

Διατάξεις χώρων που να προσφέρονται για εναλλακτικές διαρρυθμίσεις.
Υποστήριξη συνεδρίων και πολλαπλών κοινωνικών εκδηλώσεων 150 ατόμων.

3.4 Στη στάθμευση των αυτοκινήτων:

Προσβάσεις τεσσάρων λωρίδων για τη διακίνηση 1.700 αυτοκινήτων, για να αποφευχθεί συμφόρηση στο κυκλοφοριακό της πόλης.
Φιλική διαμόρφωση όψεων του Mεσογειακού Λόφου με αναρριχητικά φυτά στην ανατολική πρόσβαση.
Ήπια σχέση και άνοιγμα οπτικής επαφής προς τη σκάλα εισόδου του Θεάτρου στη δυτική πρόσβαση.

4. Η Επιλογή της Χλωρίδας και ο Κύκλος των Εποχών
Ο σχεδιασμός των φυτεύσεων αξιοποίησε τα μορφολογικά και φυτολογικά στοιχεία του κυπριακού τοπίου, σε εναλλασσόμενες χρωματικές ενότητες, ώστε να τονίζονται οι εποχικές διαφοροποιήσεις. Διακρίνονται διαφορετικές ποιότητες στις τρείς ενότητες: Mεσογειακός Λόφος[4] ανατολικά, Άλσος φυλλοβόλλων[5] στη δυτική κλιτύ και Πευκώνας[6] στο υπαίθριο αμφιθέατρο.

Στο χώμα αναπτύσσεται αγριάδα και την άνοιξη ανθίζουν αγρολούλουδα. Στα δώματα των κτιρίων της οδού Ευαγόρου φυτεύονται φυλλοβόλες γλυσίνες[7], που απλώνονται σ'όλη την πέργκολα. Την άνοιξη γεμίζουν από τσαμπιά με μωβ άνθη[8], ενώ το καλοκαίρι αναπτύσσουν πλούσιο φύλλωμα· οι μεγάλοι κυπριακοί φύκοι του πεζοδρομίου συναπαρτίζουν με τις γλυσίνες την "αλέα" του νότιου μετώπου. Στα υπόλοιπα πεζοδρόμια άκαρπες συκαμινιές[9] προσφέρουν σκιά τους καλοκαιρινούς μήνες.Τα προτεινόμενα είδη έχουν μικρές ανάγκες άρδευσης[10] και συντήρησης.

5. Βιοκλιματικός Σχεδιασμός / Αειφορία
Η εξέταση των κλιματικών στοιχείων της Λευκωσίας υποδεικνύει ως πρωταρχική την αντιμετώπιση του θέρους [11]. Η καταλληλότερη τεχνική παθητικού δροσισμού είναι ο φυσικός αερισμός και συμπληρωματικά ο άμεσος εξατμιστικός δροσισμός, ώστε να διευρυνθεί η περιοχή θερμικής άνεσης. Για θερμοκρασίες υψηλές και σχετική υγρασία μειωμένη[12] τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει η νεροκουρτίνα[13].

Οι χώροι στάσης και οι διάδρομοι κυκλοφορίας σκιάζονται με φυτεύσεις και με την πέργκολα/στέγαστρο. Κατά το ροδόγραμμα ανέμων[14] το θέρος επικρατούν δυτικοί έως νοτιοδυτικοί άνεμοι. Η τοποθέτηση των κτιριακών όγκων και της υψηλής φύτευσης προνοήθηκε έτσι ώστε να ευνοεί την πνοή αυτών των ευεργετικών ανέμων. Η πέργκολα ηλιοπροστατεύει τα καταστήματα της οδού Ευαγόρου. Η επαρκής φυτοκάλυψη των υπόλοιπων καταστημάτων προσδίδει θετική ενεργειακή ανταπόκριση.

 

 

6. Ηλεκτρομηχανολογικά / Ενεργειακός σχεδιασμός
Η ανταπόκριση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στις κλιματικές συνθήκες επικουρείται από τον ενεργειακό σχεδιασμό των εγκαταστάσεων[15]. Αντλίες θερμότητας γεωθερμίας για τον κλιματισμό των χώρων κύριας χρήσης[16], ανάκτηση θερμότητας από τον απορριπτόμενο αέρα, επαναχρησιμοποίηση των ¨γκρίζων¨ νερών και σύγχρονο λογισμικό βελτιστοποίησης της λειτουργίας των εγκαταστάσεων συνοψίζουν τις κύριες επιλογές της μελέτης. Οι λοιπές εγκαταστάσεις ικανοποιούν τις σύγχρονες απαιτήσεις για πλατείες, εμπορικά κέντρα και υπόγειους χώρους στάθμευσης[17].

 

 

7. Ο Φέρων Οργανισμός
Η ελαχιστοποίηση του στατικού ύψους του φορέα μειώνει το βάθος εκσκαφής, την επικινδυνότητα του σκάμματος, την άνωση των υπογείων υδάτων και τη δαπάνη.

Ο αποδοτικότερος συνδυασμός κόστους και ταχύτητας κατασκευής είναι η σκυροδέτηση πλακών πάχους 30 cm χωρίς δοκούς, με ειδικούς αντιδιατμητικούς οπλισμούς στις κεφαλές των στύλων. Η εξοικονόμηση χώρων στάθμευσης υπαγορεύει σύμμικτα υποστυλώματα 40x40-60 cm, με χαλύβδινη διατομή εγκιβωτισμένη στο σκυρόδεμα, σε κάνναβο 7.5x7.5 m[18]. Στην οροφή πρώτου υπογείου, λόγω σημαντικών φορτίων χώματος, ο φορέας έχει μεγαλύτερο πάχος, με διάταξη δοκών προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της ανωδομής. Οι προσβάσεις στο γκαράζ αντιμετωπίζονται με ειδικές κατασκευές προβόλων. Το μέτωπο της οδού Ευαγόρου με την πέργκολα/στέγαστρο είναι μεταλλικής κατακευής με σύμμικτα στοιχεία.

Η ασφάλεια των πέριξ κτιρίων, η οικονομία και η ταχύτητα υπαγορεύουν την εφαρμογή της μεθόδου top down, στην οποία η ίδια η κατασκευή του κτιρίου αποτελεί και την εσωτερική αντιστήριξη[19]. Προηγείται το περιμετρικό πασσαλόφραγμα και οι εσωτερικοί μεταλλικοί στύλοι - πάσσαλοι και σκυροδετούνται πλάκες επί εδάφους, σταδιακά από πάνω προς τα κάτω[20].

 

 

* Β΄ Βραβείο στη μελέτη με κωδικό 19536 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 7, Gionanni Perbellini, Paolo Vitti, Elia Perbellini.

Γ΄ Βραβείο στη μελέτη με κωδικό 51009 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 6, Στρατής Παπαδόπουλος, Μαίρη Δαλκαφούκη, Στέφανος Φιλίππου, Γαρυφαλιά Πιτσάκη, Χρυσούλα Δημητρακοπούλου, Βασιλική Μπέη, Δημήτρης Δεληβασίλης, Μανώλης Πασούπας, Αντώνης Μουτσόπουλος, Αντώνης Δελαγραμμάτικας, Αντώνης Δέλλας.

Έπαινος στη μελέτη με κωδικό 67538 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 45, Δημήτριος Κωνσταντίνου, Γεώργιος Τσολάκης.
Έπαινος στη μελέτη με κωδικό 11924 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 37, Αιμίλιος Μιχαήλ, Χρίστος Χατζηχρίστος, Βασίλης Ιερείδης.
Έπαινος στη μελέτη με κωδικό 71117 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 44, Φεραίος + Συνεργάτες Αρχιτέκτονες, Παύλος Φεραίος, Μυρτώ Λάμπρου, Ιωάννα Καρύδη και Γεώργιο Πατσουμα
Έπαινος στη μελέτη με κωδικό 52647 και αύξοντα αριθμό παραλαβής 32, Κώστας Κουτσοφτίδης, Θάνος Στασινόπουλος.

Η έκθεση όλων των συμμετοχών στο διαγωνισμό και η εκδήλωση βράβευσης θα πραγματοποιηθεί στην Πύλη Αμμοχώστου στις 16 Νοεμβρίου, στις 7.30 μ.μ.

 

Παραπομπές
[1] βλ. άρθρα 3, 5 και 6.
[2] το πιό ζωντανό σύγχρονο αστικό πάρκο στο Παρίσι, με έντονη κοινωνική συμμετοχή.
[3] το κατ' εξοχήν αστικό πάρκο της Αθήνας με κτίρια αναψυχής, ψυχαγωγίας και αθλητισμού.
[4] κυπαρίσσια, ελιές, μεγάλες χαρουπιές (seratonia siliqua), συκιές, ζυζιφκιές (elaiagnus angustifolia), μοσφιλιές (crataegus azarolus) και εσπεριδοειδή, καθώς και χαρακτηριστικά κυπριακά ξηροφυτικά και αρωματικά είδη (σπατζιά (salvia sp), ρούδιν (rhus coriaria), τρεμιθιά (pistacia terebinthus), ρίγανη, δενδρολίβανο/λασμαρίν), για την δημιουργία άνυδρων οικοσυστημάτων.
[5] με πλούσια θερινή κώμη, όπως πλατάνια και ιτιές, που συνοδεύονται από μεσαίου μεγέθους αειθαλείς θάμνους (χρυσοξυλιά (rhamnus alaternus), πιτόσπορο (pittosporum tobira), κουμαριά, δάφνη, μυρτιά, πικρoδάφνες).
[6] διάσπαρτοι υψίκορμοι Ήμεροι Πεύκοι (pinus pinea), που επιτρέπουν την ελεύθερη θέαση των δρωμένων από παντού.
[7] wisteria floribunda. Δύο φρέατα με χώμα αντλούν απο τον υδροφόρο ορίζοντα την υγρασία που τις τρέφει, ελαχιστοποιώντας την ανάγκη αρδεύσεως.
[8] Ανάλογη αστική φύτευση συναντά κανείς στον κεντρικό πεζόδρομο του Μόλυβου, στη Λέσβο, γοητευτικά κατασκέπαστο σε όλο του το μήκος.
[9] μουριών, morus alba fruitless.
[10] Υποσημειώνεται ότι μεγάλες αδόμητες περιοχές, το 15% της συνολικής έκτασης, εξασφαλίζουν την ανάπτυξη του υψηλού πρασίνου. Τα όμβρια συλλέγονται σε δεξαμενές συνολικού όγκου τουλάχιστον 1000m³ και χρησιμοποιούνται στην άρδευση.
[11] Προγράμματα Weather Tool στο Ecotect v.5 και Meteonorm v.6, καταγραφές 1996-2005.
[12] κάτω του 50%.
[13] Για τη "νεροκουρτίνα'' θα προβλεφθούν: διαμήκης συλλεκτοδιανομέας με ενσωματωμένα ακροφύσια, χωρισμένος σε τμήματα αντίστοιχα των διαστύλων, κανάλι συλλογής του νερού, δεξαμενή υπερχείλισης, αντλίες υψηλής ακρίβειας για τη ρύθμιση της παροχής ανά τμήματα, εξοπλισμός για τον καθαρισμό του νερού. Ηλεκτρολογικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός ελέγχου της νεροκουρτίνας και των τμημάτων της βάσει χρονοπρογραμμάτων, π.χ για διακοπή σε περίπτωση ανέμου, ή λειτουργίας της γιγαντοοθόνης κλπ.
[14] Wind rose. Πρόγραμμα Weather Tool στο Ecotect v.5.
[15] Χρήση φωτοβολταϊκών για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος δεν προκρίθηκε, διότι από οικονομικοτεχνικής πλευράς η επένδυση δεν αποσβέννυται σε εύλογο χρονικό διάστημα με τις σημερινές τιμές ηλεκτρικού ρεύματος, το υψηλό κόστος εγκατάστασης και τον μικρό χρόνο ζωής της.
[16] Στη νοτιοδυτική γωνία του πρώτου υπογείου, όπου διατίθεται μεγάλο ύψος, λόγω κλίσεως του εδάφους, προτείνεται μεσοπάτωμα εμβαδού περίπου 250 m², για την εγκατάσταση των βασικών μηχανημάτων και συσκευών κλιματισμού και αερισμού των κύριων κλειστών χώρων του συγκροτήματος.
[17] Ο εξαερισμός διασφαλίζει την ορθή λειτουργίας του υπόγειου γκαράζ. Για ανανέωση του αέρα 4 φορές την ώρα ο προσαγόμενος και απορριπτόμενος αέρας υπολογίσθηκε σε 450.000 m³/h, που απαιτούν shafts 40 m² ανά στάθμη.
[18] Αύξηση των διαστάσεων της διαστύλωσης λόγω νεώτερου αυστηρότερου κανονισμού για χώρους στάθμευσης θα μειώσει τις θέσεις των αυτοκινήτων σε 1650 περίπου.
[19] Σύμφωνα με τo Geological Report (1984) η στρωμογραφία παρουσιάζει τα πρώτα 5-7 μέτρα με αμμοϊλύες μεσαίας αντοχής, ακολουθούν χαλικώδες στρώμα 2-2,5 μέτρων και υπόβαθρο μάργας σχετικά υψηλής αντοχής. Η εκσκαψιμότητα του εδάφους απαιτεί απλά μηχανικά μέσα, αλλά οι παρειές στέκουν μόνο σε πολύ απαλές κλίσεις (π.χ. 1/2 ή 1/2,5). Επομένως η επιλογή μεθόδου αντιστηρίξεως είναι καίριας σημασίας.
[20] Η πρώτη πλάκα φέρεται επί των υποστυλωμάτων (περιμετρικών και εσωτερικών) και δημιουργεί έναν ιδιαίτερα δύσκαμπτο δίσκο, που ασφαλίζει το περιμετρικό πασσαλόφραγμα, με την μεγαλύτερη ασφάλεια από οποιαδήποτε άλλη μέθοδο αντιστήριξης. Στην συνέχεια γίνεται η εκσκαφή κάτω από την πλάκα (συνήθως σε ύψος 2 ορόφων για ευκολία κατασκευής), οπότε και διαστρώνεται η επόμενη πλάκα, πάλι επί εδάφους, δημιουργώντας νέο δίσκο αντιστήριξης.