Το αντιβιοτικό Acticit

Η δρασιακότητα κι η επιδραστικότητα του "ενεργού πολίτη" ("active citizen") συναρτώνται απ' την κυκλοφορία του στα φυσικά κι ηλεκτρονικά δίκτυα. Κι αυτό αποκτά το νόημά του, εφόσον ο "ενεργός" είναι ταυτόχρονα πομπός και φορέας (άυλων-ηθικών) ιδιοτήτων, που ενυπάρχουν στην ενάρετη συμπεριφορά του.

Μεταξύ των μοντέλων που χρησιμοποιούνται για την επεξήγηση της όλης διεργασίας που αφορά τον ρόλο της "δράσης" (του "ενεργού") στην ατομική και στην κοινωνική, κυρίως, σφαίρα, δεσπόζουσα θέση κατέχει το "ενεργειακό" (ένα ενεργειο-μορφικό) πρότυπο. Που εν πολλοίς αποδίδει τη ραδιολογική (ακτινο...βόλο) λειτουργία του δράστη ως πομπού. Μια έμφαση, όμως, στην κυκλοφοριακή επάρκεια του "ενεργού" και στον ρόλο του σ' ένα κυκλοφοριακό σύστημα (ως φορέας δηλαδή), θα μπορούσε να μας φέρει πλησιέστερα σ' ένα άλλο εξηγητικό μοντέλο. Όπως, δηλαδή, αυτό που αρμόζει στην κυκλοφορία στο κοινωνικό "σώμα", κατά τον τρόπο της κυκλοφορίας του αίματος, ας πούμε, στα έμβια όντα.

Θα μπορούσαμε, επομένως, ν' αποταθούμε στο (α)νοσολογικό πρότυπο (που αφορά μεμονωμένους έμβιους οργανισμούς), ακόμα και στο επιδημιολογικό πρότυπο (μ' αναφορά σε σύνολα έμβιων οργανισμών). Όπου η συντονισμένη δράση των "ενεργών" μπορεί να εκληφθεί ως αντιβίωση για την τόνωση ενός κοινωνικού σώματος ή οργανισμού που βρέθηκε να κινδυνεύει, ας πούμε, από κάποιο σύνδρομο ανοσολογικής ανεπάρκειας [01].

Βέβαια, ο παραδεδεγμένος ρόλος του "ενεργού" τόσο ως "πομπού" όσο κι ως "φορέα", για να έχουν αυτές οι σημασίες τις ελάχιστες απώλειές τους, θα πρέπει να ελεγχθεί. Δηλαδή να προσαρμοστούν (πομπός και φορέας) στη λογική και τις προδιαγραφές του καναλιού, του αγωγού, της αρτηρίας ενός κυκλοφορικού δικτύου -- είτε είν' αυτό ενός οργανισμού (βιολογικού, αλλά και κοινωνικού) είτε, ακόμα, είν' αυτό ενός "λειτουργικού συστήματος" πληροφορικής και τηλεματικής σύλληψης. Σε κάθε περίπτωση, το παράδειγμα αυτών παίρνει τώρα το σχήμα και το νόημα μιας δικτυο-μορφής. Κι αυτό το δικτυο-μορφικό παράδειγμα είναι που διατρέχει τις διαφορετικές, κατά τ' άλλα, οντότητες του (λειτουργικού) οργανισμού και του (λειτουργικού) συστήματος, για να τις διασυνδέσει και να τις ανασυστήσει, ως κυβερνο-οργανισμούς ή κυβερνο-μηχανισμούς, σ' ένα επόμενο επίπεδο κυβερνο-μορφισμού.

Μετά απ' αυτήν τη γενική τοποθέτηση, η σύντομη αναφορά μου στο (α)νοσολογικό κι επιδημιολογικό πρότυπο γίνεται με κάθε επιφύλαξη, καθώς το εν λόγω πρότυπο δεν εκλαμβάνεται παρά ως γλωσσική μεταφορά κι ως μια φαινομενικά εξηγητική δυνατότητα. Ωστόσο παρ' όλ' αυτά, ίσως καταφέρουμε να εμπλουτίσουμε τις παρατηρήσεις μας -- έμμεσα κι εξ αντανακλάσεως -- για τη σημασία και τον ρόλο του φορέα της (ενάρετης) δράσης στην κοινωνική σφαίρα, ιδιαίτερα στα "κοινωνικά δίκτυα" του ψηφιακού και φυσικού χώρου. Αν μη τι άλλο, αναδεικνύονται οι λανθάνουσες (γλωσσικές κι εννοιολογικές) μεταφορές, κι εκτίθενται ως τέτοιες.

Πράγματι, "ιώσεις" κι, ακόμα πιο παράξενες, "αλλεργίες", που ταλαιπωρούν κι απειλούν τα βιολογικά και κοινωνικά σώματα ή δίκτυα, αποτελούν δύο πολύ σύγχρονες και χαρακτηριστικές κατηγορίες (μολυσματικών κατά κύριο λόγο) νοσημάτων. Το εκάστοτε γενεσιουργό τους αίτιο αναζητείται ως σύνδρομο, βέβαια, δηλαδή ως μια πολυπαραγοντική συνθήκη νοσογένειας, της οποίας η πιο συμβολική ίσως έκφανση των καιρών μας είναι η ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος ενός κοινωνικού σώματος (και κατ' επέκταση πεδίου ή δικτύου). Δύο απανωτές αρνήσεις, λοιπόν, περιγράφουν μια ...νοσοποιητική επάρκεια και τις συμφραζόμενες ευπάθεια και τρωτότητα ενός κυκλοφορικού εν γένει δικτύου ή συστήματος, εντός και δια μέσου του οποίου τώρα καλείται να δράσει ο "ενεργός".

Οι όροι, ήδη, θέτουν ζητήματα μετάδοσης και διασποράς των ηθικών ιδιοτήτων (αρετών) του "ενεργού", κατά τον τρόπο της αντιμετώπισης μιας μικροβιολογικής ή ιολογικής προσβολής, δια της φαρμακολογικής ενίσχυσης της φυσικής άμυνας ενός οργανισμού. Αναπόφευκτα, συνέρχεται και το ζήτημα των παρενεργειών της αντιβιοτικής δράσης, που, ώς έναν βαθμό, έχουν διαπιστωθεί. Ν' αναφέρουμε μόνο: α) Το θέριεμα και την αποχαλίνωση των ιών απ' την πολλή αντιβίωση (ένα χαρακτηριστικό παράπλευρο αποτέλεσμα μιας αμοιβαίας ανατροφοδότησης). β) Τη συνολική κατάρρευση του (α)νοσοποιητικού απ' την ίδια του τη λειτουργία σε καθεστώς υψηλής προληπτικότητας κι αντισηπτικότητας (ένα σχεδόν σύνηθες "ολιστικό" αποτέλεσμα, το φαινόμενο της εσωτερικής κατάρρευσης, αλλιώς: ενδόρρηξης ενός οργανισμού, συστήματος, δικτύου).

Όμως. Μπορεί να θεωρηθεί η δράση του "ενεργού" ως, τρόπον τινά, "αντι-ιϊκή" δράση, ότι δρα ο "ενεργός" ως "αντι-ιός" ή "αντι-σώμα"; Αυτό, πράγματι, σημαίνει η υποτιθέμενη αντι-βιοτική δράση του Acticit, μόνο που αντιβαίνει στην αρχή της δικαιϊκής κι ηθικής προνομίας του ΠΕΣ, της προ-ληπτικής κι ενάρετης προήγησης της δράσης [02]. Το καινούργιο, που εισηγείται (με τον πιο άτεγκτο τρόπο) ο ΠΕΣ, είναι ότι, αφενός, η προ-εξοφλητική εννόηση της δράσης δεν είν' ακριβώς "αντι-βιοτική", αλλ' ότι είναι προ-βιοτική. Κι, αφετέρου, ότι ο "ενεργός" αποτελεί τη σωματοποίηση της ενάρετης δράσης, η οποία δεν μπορεί να 'χει τις ιδιότητες ενός "φαρμάκου" (με την αμφίβολη θεραπευτική και δηλητηριώδη λειτουργία του), αλλά τις ιδιότητες ενός προ-βιοτικού παράγοντα ("agent").

Δεν χρειάζεται να επιμείνουμε στην αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα των λεγόμενων "προ-βιοτικών" σκευασμάτων. Για την περίπτωσή μας, δεν πρόκειται καν για "σκευάσματα", αλλά φέρουν έναν ευρύτερο και δικαιολογημένο προσδιορισμό ως παραγόντων, συντελεστών, ή "agents" (που τ' αφήνω αμετάφραστο).

Ας συνοψίσουμε τα στοιχεία, μέχρις εδώ, που αφορούν τις προ-βιοτικές αξιώσεις του ΠΕΣ:

α) Η προ-βιοτική δράση του "ενεργού" δεν είναι, στην ουσία της, ουδόλως "δραστική", διαθέτει -- είναι η -- πιστοποίηση εναρετότητας.
β) Ο συντονισμός των προ-βιοτικών δράσεων των "ενεργών" (στη διασυνδεμένη "κοινωνία των πολιτών") δεν είναι παρά μια συσπείρωση γύρω απ' την κατηγορική ηθική προσταγή και τη σωτηριολογική υπόσχεση, που 'ναι συνδυασμός ηθικής δέσμευσης των "δραστών" με την τεχνικο-επιστημονική υπόσχεση, οριστικά αποκομμένων όλων αυτών απ' οποιονδήποτε ιστορικό και πολιτικό τους προσδιορισμό.
γ) Μάλιστα, τα προηγούμενα υπό το (νεο-φιλελεύθερο) δόγμα της "ελεύθερης" κυκλοφορίας που, όπως έχει πλέον δείξει, δεν αφορά παρά την κυκλοφορισιμότητα (την καταλληλότητα, δηλαδή, κυκλοφορίας στα κάθε είδους δίκτυα) υπό τον όρο, όχι μόνο κι εφεξής της επιτακτικής θετικότητας, αλλά της ακόμα επιτακτικότερης (αυτο-δεσμευτικής) εναρετότητας [03].

Όλ' αυτά ανοίγουν, όντως, ένα καινοφανές πεδίο συνεργιών (ακόμα και στο ιολογικό πλαίσιο της συζήτησής μας), των οποίων το προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον δυστοπικό για τη ("βιολογική", ανυπερθέτως) Φάρμα των Ανθρώπων. Αφήνουν δε περιθώρια για να υποπτευτούμε μόνο, τα ενδεχόμενα αυτο-στροφής κατά των ίδιων των συνεργιών -- ενδεχόμενα που 'χουν ονομαστεί "αρνητικές συνέργιες". Μ' άλλα λόγια, τα ενδεχόμενα των αλλεργιών πια της συνόδου των "θετικών" συνεργιών υπό το πνεύμα της εναρετοποίησης. Που, για να 'χουν νόημα αυτά τα ενδεχόμενα, θα ξεπερνούν την μέχρι τώρα καθήλωσή τους στην τάξη των "παρενεργειών" ή των "παράπλευρων" συμπτωμάτων -- για να σταθούν (τ' αλλεργικά ενδεχόμενα με τη σειρά τους) επάξια στο ύψος της προ-βιοτικής αντίληψης για την κοινωνική παθογένεια.

Καθόλου προφανώς, θα πρέπει να μιλάμε στο εξής για το προ-βιοτικό Acticit, κι ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει για το Δρασιακό Σύνδρομο, να το πούμε κι έτσι, του ΠΕΣ και για τις επιδρασιακές και διαδρασιακές του επιπλοκές. Ο Derrida, νομίζω, είπε ότι οι μεταφορές δεν είναι ποτέ "αθώες".

Όμως, υπάρχει και παρακάτω. Γιατί να μη μιλήσουμε, δηλαδή, γι' αυτό που εννοεί η γλωσσική κι εννοιολογική μεταφορά απ' την αυστηρή προοπτική τής πιο εξελιγμένης πρό-ληψης (preemption); Ότι, δηλαδή, αυτός ο ίδιος ο "ενεργός" είν' ένας ιός! Ο ιός Acticit: ένας τεχνητός/συνθετικός ιός απ' αυτούς που φτιάχνονται για συγκεκριμένους σκοπούς, όπως, για παράδειγμα, για τον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών [04]. Ένας νέου τύπου ιός, καλλιεργούμενος στο "κοινωνικό εργαστήριο" -- και προορισμένος για το ίδιο το "κοινωνικό εργαστήριο". Ή για το "life-size", όπως έχει χαρακτηριστεί, πείραμα -- που 'χει, ωστόσο, ξεφύγει απ' το εργαστήριό του, και διεξάγεται σε πραγματικές συνθήκες... [05]

Ποιος θυμάται, ακόμα, εκείνον το "πειραματικό σχεδιασμό", μιας περασμένης ηρωικής εποχής; Σήμερα, μοιάζει σαν να 'χει πέσει στην παγίδα που ετοίμασε. Να υποθέσουμε ότι αυτό το (προ-ληπτικό κι ενάρετο) "πείραμα" θα κρεμαστεί απ' τους βρόχους ανάδρασης που πλέκει; Να εικάσουμε, επιπλέον, την αλλεργική σύνοδο όλων των συνθετικών ιών (και των συναφών τους "agents");

του Γιώργου Κουτούπη

σημειώσεις
[01]    Ταυτόχρονα, εξυπακούεται, μιλάμε για την ανοσολογική ανεπάρκεια του Σχεδιασμού, εννοώντας τον σαν "σώμα" (επιστημολογικό) και τον ίδιο[02]    Βλ. προηγούμενο κείμενό μου, που αφορά τη "δράση" για... προχωρημένους, στο GRA.
[03]    Μεταξύ των άλλων ομοειδών, το δόγμα της "ελεύθερης" κυκλοφορίας, έχει μεταφραστεί σε καθολική διασυνδεσιμότητα. Μένει, βέβαια (μεταξύ άλλων), το ζήτημα της αδυνατότητας "συμβολικής ανταλλαγής" (κατά Baudrillard) -- και της συμβολικής αδυνατότητας συναλλαγής.
[04]    Ένας άλλος όρος που χρησιμοποιείται, αναλόγως, είναι ο "agent" (πράκτωρ, παράγων ή, ακόμη, και "στέλεχος" -- στέλεχος Acticit --, εννοείται ιώδους φύσης και λειτουργικότητας).
[05]    Γι' αυτήν την κίνηση τακτικής τής preemption, βλ. για παράδειγμα το κείμενο του Ben Anderson (2010), "Preemption, precaution, preparedness: Anticipatory action and future geographies" (p. 17), στο www.sagepublications.com