TraditionalSettlementsLab (TSL)

Το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σας προσκαλεί στο «Εργαστήριο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Ορεινών Παραδοσιακών Οικισμών», που διοργανώνεται στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου, στις  29 Απριλίου – 4 Μαΐου 2017.
Το Εργαστήριο διοργανώνεται στο πλαίσιο της σειράς εκδηλώσεων στον Άγιο Λαυρέντιο "Open Village / Ανοιχτό Χωριό. Κάλεσμα σε μια γιορτή ιστορίας και αρχιτεκτονικής" (29 Απριλίου - 7 Μαΐου 2017). Στόχος των εκδηλώσεων είναι η προβολή του χωριού μέσα από την αρχιτεκτονική και την ιστορία του.

Πλαίσιο και σκοπός

Οι ορεινοί παραδοσιακοί οικισμοί, σημεία σύζευξης του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελούν ζωντανά οικιστικά σύνολα που εξελίσσονται στο χρόνο, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν. Η οικονομία τους, κατά βάση αγροτική, γνώρισε σε πολλές περιπτώσεις ιδιαίτερη ανάπτυξη χάριν του εμπορίου που ανέπτυξαν, εγχώριου και εξαγωγικού. Ιδιαίτερα το εξαγωγικό εμπόριο και οι μεταφορές εν γένει οδήγησαν στην καλλιέργεια στενών δεσμών με χώρες της Μεσογείου και της Ευρώπης και συνέβαλαν καθοριστικά στην οικονομική και πολιτιστική τους ανάπτυξη.Το πολιτικό πλαίσιο, οι διεθνείς συγκυρίες, αλλά και οι αλλαγές στον τρόπο παραγωγής στον 20ό αι. είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη παρακμή και σταδιακή ερήμωσή τους, ερήμωση που άρχισε να ανατρέπεται –κατά τις τελευταίες δεκαετίες– με τη στροφή των ορεινών κοινοτήτων προς τον τουρισμό και την παραθεριστική κατοικία, καθώς και με την ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα. Επιπλέον, οι εκτεταμένες ανάγκες που προέκυψαν από την επισκευή των υφιστάμενων παραδοσιακών κτηρίων και την ανέγερση νέων οδήγησαν στην άνθηση του κατασκευαστικού κλάδου, χωρίς όμως σχεδιασμό και κατευθυντήριους άξονες. Συνέπεια όλων αυτών των μετασχηματισμών ήταν συχνά η αλλοίωση και υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των οικισμών αυτών.

Η οικονομική κρίση και η μακροχρόνια ύφεση των τελευταίων ετών ανέδειξαν περαιτέρω τα προβλήματα των μοντέλων μιας μονόπλευρης ανάπτυξης σε κάθε χωρικό επίπεδο συμπεριλαμβανομένου του ορεινού χώρου και των οικισμών του. Είναι επομένως κρίσιμο να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση γύρω από το μέλλον και τις προοπτικές ανάπτυξης των ορεινών οικισμών σε ένα διαφοροποιημένο πλαίσιο. Το Εργαστήριο «Βιώσιμη Ανάπτυξη Ορεινών Παραδοσιακών Οικισμών» επιδιώκει, μέσα από την ολοκληρωμένη προσέγγιση της βιώσιμης ανάπτυξης, να θέσει τα προβλήματα και να διερευνήσει τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη ανάπτυξή τους στο σύγχρονο πλαίσιο. Επικεντρώνεται στην επεξεργασία και διαμόρφωση συγκεκριμένων και εφαρμόσιμων στρατηγικών και επεμβάσεων και χρησιμοποιεί ως μελέτη περίπτωσης έναν παραδοσιακό οικισμό, τον οικισμό του Αγίου Λαυρεντίου, που βρίσκεται σε μια από τις σημαντικότερες ορεινές ζώνες της χώρας, το Πήλιο.

Tο Εργαστήριο απευθύνεται σε φοιτητές και επαγγελματίες, ανεξαρτήτως ειδίκευσης, και στοχεύει στην κατανόηση των βασικών θεωρητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων που αφορούν στη διαμόρφωση τοπικών στρατηγικών και τοπικών σχεδίων βιώσιμης ανάπτυξης: σύγχρονοι μέθοδοι αξιολόγησης υφιστάμενης κατάστασης και σχεδιασμού, συλλογική επεξεργασία και συμμετοχικός σχεδιασμός, οργάνωση και διαχείριση της υλοποίησης – συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων εφαρμογής. Παράλληλα, θα διερευνήσει ειδικά ζητήματα που συνδέονται άμεσα με τη βιώσιμη ανάπτυξη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ορεινών παραδοσιακών οικισμών, όπως προοπτικές ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα, διατήρηση της παραδοσιακής φυσιογνωμίας τους, προϋποθέσεις μιας βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, τοπικής διακυβέρνησης, κ.ά.

Περιεχόμενο και δομή του προγράμματος

Από θεωρητική άποψη το Εργαστήριο επιδιώκει να θέσει μια ποικιλία θεμάτων που αφορούν στη σύζευξη ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος των ορεινών οικισμών, την πολιτιστική κληρονομιά, την αγροτική οικονομία, τις επιδράσεις του τουρισμού, κ.ά. Παράλληλα, το πρόγραμμα έχει και μία πρακτική διάσταση, εστιάζοντας στην επεξεργασία ενός συγκεκριμένου θέματος εφαρμογής με αντικείμενο τον οικισμό του Αγίου Λαυρεντίου.

Ο Άγιος Λαυρέντιος βρίσκεται στο δυτικό Πήλιο, σε υψόμετρο 580 μ. και σε απόσταση 19 χλμ. από τον Βόλο. Διοικητικά ανήκει σήμερα στον Δήμο Βόλου και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 230 κατοίκους περίπου. Ο οικισμός αναπτύσσεται αμφιθεατρικά, σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, στο οποίο κυριαρχούν ελαιώνες και οπωροφόρα δένδρα. Διαρρέεται από δύο χειμάρρους, κατά μήκος των οποίων αναπτύχθηκαν υδροκίνητες εγκαταστάσεις – κυρίως λιοτρίβια.

Διατηρεί μέχρι σήμερα τον αρχικό οικιστικό του πυρήνα, τη μονή του Αγίου Λαυρεντίου (12ος/14ος αι.), στην οποία οφείλει την ίδρυση και την ονομασία του. Ο οικισμός είναι πυκνοδομημένος με ισχυρό κέντρο την πλατεία, η οποία συγκεντρώνει τις περισσότερες λειτουργίες – διοίκηση, λατρεία, εμπόριο, ελεύθερος χρόνος. Ένα δίκτυο από καλντερίμια εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις, το οποίο διατηρείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του και συνεχίζει να εξυπηρετεί τους κατοίκους. Σημειώνεται ότι αυτοκίνητα δεν κυκλοφορούν μέσα στο χωριό και οι μεταφορές γίνονται, όπως και παλιά, με άλογα.

Ο Άγιος Λαυρέντιος διασώζει κτήρια από όλες τις ιστορικές του περιόδους, τα οποία είναι χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του Πηλίου και της εξέλιξής της. Τα παλαιότερα, τα οχυρά σπίτια, χρονολογούνται περί το 1700, ενώ από το 1750 και μετά σώζονται πλούσια αρχοντικά, καθώς και μεσοαστικά και λαϊκά σπίτια, τα οποία εκφράζουν όλα τα κοινωνικά στρώματα, τις επιρροές και τις συνήθειές τους.

Τη σημαντική ανάπτυξη του οικισμού ακολούθησε η παρακμή και η εγκατάλειψη. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά νέοι κάτοικοι εγκαθίστανται, «οι ξένοι», οι οποίοι αγοράζουν και αποκαθιστούν πολλά από τα κτήρια του χωριού και τα χρησιμοποιούν ως δεύτερη, παραθεριστική, κατοικία. Αργότερα, μεγάλος αριθμός Αλβανών εγκαθίσταται στο χωριό, οι οποίοι δουλεύουν στα χωράφια και την οικοδομή.

Σήμερα, ο Άγιος Λαυρέντιος εμφανίζει έντονα σημάδια παρακμής. Ο πληθυσμός και ιδιαίτερα ο νεανικός μειώνεται, ο πρωτογενής τομέας που αποτελούσε άλλοτε την κύρια πηγή οικονομικής ευμάρειας είναι εξαιρετικά εξασθενημένος, η οικοδομική δραστηριότητα είναι σχεδόν παγωμένη και όλων τα βλέμματα είναι στραμμένα στον τουρισμό.Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εισηγήσεις γύρω από ζητήματα θεωρίας και πολιτικής που αφορούν στο αντικείμενο του εργαστηρίου και την επεξεργασία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης με μελέτη περίπτωσης τον οικισμό Άγιο Λαυρέντιο.

Προθεσμία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής: 15 Μαρτίου 2017.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (Κ. Κουτσαδέλης & Β. Κωνσταντακοπούλου).
Τηλ.:210 322525 (εσ. 3), e-mail: sak@ellinikietairia.gr

Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε ΕΔΩ