Η Αρ Νουβό επιστρέφει

Αισθαντικό θέμα και ρευστή μορφή. Αυτό είναι το πνεύμα της Αρ Νουβό, μιας από τις πιο παρεξηγημένες τάσεις στην ιστορία της τέχνης, που άρχισε να ξεδιπλώνεται διεθνώς κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, προετοιμάζοντας εκείνα του εξπρεσιονισμού, του κυβισμού, του υπερρεαλισμού.

Μιας τάσης που διαμορφώθηκε από αρχιτέκτονες σαν τον Γκαουντί αλλά και γλύπτες, χρυσοχόους, αγγειοπλάστες και καλλιτέχνες της αφίσας, που άφησε τα σημάδια του σε κτίρια, έπιπλα, χαλιά, ταπετσαρίες και βιβλία, που μπόλιασε με περιστρεφόμενα σχήματα και λαμπερά χρώματα έργα ζωγράφων όπως ο Μπονάρ, ο Τουλούζ- Λοτρέκ, ο Μουνκ, ο Κλιμτ, κι όλα αυτά κουβαλώντας γι' αρκετό καιρό τη ρετσινιά ότι δεν είναι παρά μια «διακοσμητική επινόηση», μια «μανιέρα».

Τι μεσολάβησε μέχρι να επανεκτιμηθεί η Αρ Νουβό; Η απάντηση δίνεται αυτές τις μέρες στο Μουσείο του Ορσέ του Παρισιού, χάρη στην έκθεση «Art Nouveau Revival», που θα διαρκέσει ώς τις 4 Φεβρουαρίου 2010.

Musée d'Orsay. Photo : JasonW

Διαρθρωμένη σε πέντε θεματικές ενότητες, η έκθεση ανακεφαλαιώνει τη θερμή στάση που κράτησαν απέναντι στη συγκεκριμένη τάση οι σουρεαλιστές, την επίδραση της Αρ Νουβό στη σύγχρονη αρχιτεκτονική και το ντιζάιν, τα ίχνη της στις αφίσες που αντίκριζαν τα «παιδιά των λουλουδιών», όπως και το πέρασμά της στα κινηματογραφικά ντεκόρ και την εσωτερική διακόσμηση τη δεκαετία του '70.

Ανάμεσα στα εκθέματα συναντάμε από ζωγραφικές συνθέσεις σαν το «Παλάτι των θαυμάτων» του Κλοβίς Τρούιγ, που ενθουσίασε τον Νταλί, μέχρι έπιπλα σαν την καρέκλα «Σαλιγκάρι» του Κάρλο Μπουγκάτι και τον καθρέφτη που σχεδίασε ο Κλοντ Λαλάν ειδικά για το διαμέρισμα του Ιβ Σεν Λοράν.

Antoni Gaudí, wall mirror © RMN (Musée d'Orsay) / René-Gabriel Ojéda

Σημαντικοί σταθμοί για την επανεκτίμηση της Αρ Νουβό υπήρξαν δυο μεγάλες εκθέσεις, στο ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης το 1959 και στο παρισινό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης το 1960. Ωστόσο, ήδη από το 1933, τ' αρχιτεκτονικά επιτεύγματα της Αρ Νουβό, με την υπογραφή του Γκαουντί και του Εκτόρ Γκιμάρ κυρίως, είχαν δεχτεί ύμνους από σουρεαλιστές σαν τον Αντρέ Μπρετόν και τον Νταλί, μέσω του περιοδικού «Μινώταυρος».

Τότε περίπου εμφανίστηκαν κι οι πρώτες δημιουργίες του φιλανδού αρχιτέκτονα Αλβαρ Αλτο που θα γνωρίσουν διεθνή αναγνώριση το 1938, βάζοντας ουσιαστικά και τα θεμέλια του «οργανικού» ντιζάιν.

Ονειρο και πραγματικότητα

Ο όρος «οργανικός» παραπέμπει σε φόρμες ευέλικτες, ρευστές, σαν κι αυτές που σύμφωνα με τις αρχές της Αρ Νουβό θα έπρεπε να έχουν τ' αντικείμενα ώστε να καλύπτουν τις ανθρώπινες ανάγκες.

Μια σειρά από νέα υλικά, όπως το πολυέστερ, ο υαλοβάμβακας, η πολυουρεθάνη, το ζέρσεϊ, υλικά που δεν είχαν στη διάθεσή τους οι πρωτεργάτες του κινήματος, επέτρεψαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στους σχεδιαστές να κινηθούν πάνω στη λεπτή γραμμή που ενώνει το ορθολογικό με το ονειρικό στοιχείο.

Οι ψυχεδελικές αφίσες που έκαναν την εμφάνισή τους στο Σαν Φρανσίσκο και το Λονδίνο, στα μέσα της δεκαετίας του '60, αφίσες συνδεδεμένες με ροκ συναυλίες και γενναίες δόσεις LSD, παίζουν με τις καμπύλες, απελευθερώνουν τα χρώματα, απευθύνονται περισσότερο στις αισθήσεις παρά στο μυαλό. Η Αρ Νουβό είναι πλέον στη μόδα!

Στην επανεκτίμησή της, άλλωστε, είχε ήδη συμβάλει και η έκθεση που αφιέρωσε το Μουσείο Βικτόρια και Αλμπερτ του Λονδίνου το 1966 στον Ομπρεϊ Μπέρντσλεϊ.

Ο βρετανός εικονογράφος και συγγραφέας, που πέθανε μόλις στα 25 του το 1898, είχε προλάβει ν' αναστατώσει αρκούντως τους καλλιτεχνικούς κύκλους με τα σκοτεινά, νοσηρά σχεδόν, ερωτικά σχέδιά του. Από τα διασημότερα έργα του ήταν η εικονογράφηση της «Λυσιστράτης» του Αριστοφάνη, καθώς και της «Σαλώμης» του Οσκαρ Ουάιλντ, τα οποία παρουσιάζονται τώρα και στο Μουσείο του Ορσέ.

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
(με την ευγενική παραχώρηση της συγγραφέως)