Ο ζωγράφος της αρχιτεκτονικής

Με μια μεγάλη έκθεση που μπορεί να συγκριθεί μόνο με εκείνη του μακρινού 1967 (!) στη Βενετία (Παλάτσο Ντουκάλε) η περιοχή Βένετο επαναφέρει στο προσκήνιο έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ευρωπαϊκής ζωγραφικής του 18ου αιώνα, προτείνοντάς τον εκ νέου στο ευρύ κοινό- στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού κινήματος vedutismo (από την ιταλική λέξη veduta=άποψη) στο οποίο πρωταγωνίστησε. Ο Τζιοβάνι Αντόνιο Κανάλ, γνωστός ως Καναλέτο (Βενετία, 1697-1768), κυρίως μαζί με τον Φραντσέσκο Γκουάρντι και άλλους, σχετικά μικρότερης σημασίας, ζωγράφους (Μπερνάρντο Μπελότο, Μικέλε Μαριέσκι, κ.ά.), κατέγραψε με καταπληκτικό ρεαλισμό την καθημερινή ζωή της Γαληνοτάτης, αφήνοντας πίνακες όχι μόνο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας αλλά και που αποτελούν αναντικατάστατα τεκμήρια για την εικόνα της πόλης και κυρίως, πράγμα που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, για την αρχιτεκτονική της.

Η έκθεση «Canaletto. Venezia e i suoi splendori» φιλοξενείται στο κτίριο Κάζα ντέι Καραρέζι στην πόλη Τρεβίζο του Βορείου Βένετο και θα διαρκέσει ως τις 5 Απριλίου 2009. Περιλαμβάνει περί τους 100 πίνακες (30 είναι του Καναλέτο), που προέρχονται από τα σημαντικότερα μουσεία της υφηλίου, μεταξύ των οποίων η φλωρεντινή Γκαλερία ντέλι Ουφίτσι, το παρισινό Λούβρο, το νεοϋορκέζικο Μετροπόλιταν· και επίσης, το Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, το Πράδο της Μαδρίτης, το Πούσκιν της Μόσχας.

Ο Καναλέτο ασχολήθηκε αρχικά με τη σκηνογραφία, ως μαθητής και βοηθός του πατέρα του, ώσπου το 1717 επισκέφθηκε τη Ρώμη· εκεί εντυπωσιάστηκε από τις απόψεις της πόλης, ιδιαίτερα εκείνες του Γκάσπαρε Βανβιτέλι, αποφασίζοντας να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη ζωγραφική. Επιστρέφοντας στη Βενετία αφιερώθηκε στην καταγραφή, θα λέγαμε, των σημαντικότερων κοινωνικών γεγονότων (γιορτές, δημόσιες ή/και κοσμικές εκδηλώσεις) που συνέβαιναν στην πόλη, αποτελώντας, ελλείψει της φωτογραφίας, ένα είδος ρεπόρτερ ή κοσμικογράφου, αφήνοντας μεγάλο αριθμό πινάκων οι οποίοι τα απεικονίζουν και ταυτόχρονα τεκμηριώνουν τη νέα αστική εικονογραφία που καθορίζεται, μετά την Αναγέννηση, από την ανέγερση σημαντικότατων κτιρίων.

Η μεγάλη του ικανότητα τον έκανε σύντομα γνωστό και στο εξωτερικό και η δημοφιλία του, λόγω και της απεικόνισης κτιρίων του Αντρέα Παλάντιο, αναπτύχθηκε με γεωμετρική πρόοδο, ιδιαίτερα μεταξύ των άγγλων περιηγητών που ενδιαφέρονταν για την αρχιτεκτονική του ιταλού δασκάλου. Η μία παραγγελία διαδεχόταν την άλλη και μεταξύ αυτών θα ήθελα να διακρίνω τον πίνακα που έμεινε γνωστός στην ιστορία με το όνομα Καπρίτσιο Παλαντιάνο (1742-1744), ένα σημαντικό έργο που απουσιάζει από αυτή την έκθεση, για τον απλούστατο λόγο ότι εκτίθεται σε εκείνη για τον Παλάντιο στην κοντινή Βιτσέντσα. Ο πίνακας αυτός, που φιλοξενείται σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη τής Πάρμας, απεικονίζει μια φανταστική (αλλά ταυτόχρονα και τόσο ρεαλιστική) άποψη ενός μέρους του Κανάλ Γκράντε, συγκροτημένου από τρία έργα του Παλάντιο: τα πραγματοποιημένα στη Βιτσέντσα Στοές του Παλάτσο ντέλα Ρατζόνε (Παλαντιανή Βασιλική) και Παλάτσο Κιερικάτι, και τη σχεδιαστική μελέτη του αντίστοιχου διαγωνισμού (1551), την οποία απέρριψαν οι αρχές της πόλης για τη γέφυρα του Ριάλτου. Το έργο αυτό είναι ίσως προπομπός της μοντερνιστικής τεχνικής του κολάζ και παρουσιάζει, όπως σημείωνε ο Αλντο Ρόσι, μια ανάλογη Βενετία, ένα μέρος της πόλης που όπως φημολογείται οι παλαιοί κάτοικοί της, βλέποντας τον πίνακα, θεωρούσαν οικείο δίχως να μπορούν να θυμηθούν πού ακριβώς το είχαν δει.

Η μεγάλη εμπορική επιτυχία του Καναλέτο (που εδράζεται κατά μεγάλο μέρος στα ευρέως διαδεδομένα χαρακτικά του Αντόνιο Βιζεντίνι) τον έφερε το 1746 στην Αγγλία, όπου, ως την επιστροφή του στη Βενετία (μετά το 1755), ζωγράφισε πολλές απόψεις του Λονδίνου καθώς και κατοικιών της αριστοκρατίας. Τα τελευταία δέκα- δεκαπέντε χρόνια πραγματοποιήθηκαν στην Ιταλία αρκετές εκθέσεις με έργα διαφόρων «βεντουτιστών», αλλά τώρα είναι η πρώτη φορά, μετά την προαναφερθείσα έκθεση του 1967, που επιχειρείται η συλλογική παρουσίαση των εκπροσώπων αυτού του σημαντικού καλλιτεχνικού ρεύματος.

Την ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση κλείνει ο Φραντσέσκο Γκουάρντι (1712-1793) με 20 έργα που είναι και αυτά αποκλειστικά απόψεις της Βενετίας και προέρχονται, όπως και τα υπόλοιπα, από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε τη διεύθυνση: http://www.artematica.tv

Κ. Γ. Πατεστος

φωτογραφία: Καναλέτο,Καπρίτσιο Παλαντιάνο (1742-1744)