Ένας Κόσμος, ένα Όνειρο, ένας Τρόπος Ανάπτυξης. Αλλάζοντας την πόλη του Πεκίνου.

Γ.Σημαιοφορίδης, «Κίνα προς ένα νέο αστικό μοντέλο», Ενημερωτικό Δελτίο Τ.Ε.Ε., ν.2077, 1999.

Η πόλη του Πεκίνου, με μια δομή που βασίζεται σε ένα διακριτό άξονα βορρά-νότου και ανατολής-δύσης, με υπερμεγέθεις ομόκεντρους δακτυλίους στο κέντρο των οποίων χωροθετούνται η Απαγορευμένη πόλη και η πλατεία Tienanmen, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στο προσκήνιο. Όχι μονάχα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα διεξάγει φέτος αλλά για τις ριζικές μεταβολές που υπέστη με αφορμή το μεγάλο αυτό γεγονός.
Μεταβολές που είχαν ξεκινήσει ήδη μετά την Πολιτιστική Επανάσταση -και συγκεκριμένα μετά το 1978 (1)- και την οικονομική αναθεώρηση, με ιδιαίτερη εντατικοποίηση μετά το 1993 και το δεύτερο masterplan της Beijing. Η στρατηγική αυτή έδινε έμφαση στην ποιοτική ανάπτυξη με έμφαση στην δημιουργία ενός Πεκίνου ως πολιτικού και πολιτιστικού κέντρου με επανασχεδιασμό του κέντρου και των διάσπαρτων πόλων της περιφέρειας (2). Με την ένταξη της στην Διεθνής Οργάνωση Εμπορίου (WTO) το 2001, η πόλη του Πεκίνου εντατικοποίησε τις σχέσεις της με ξένους επενδυτές ιδιαίτερα στον κατασκευαστικό και κτηματομεσιτικό τομέα, ενισχύοντας την εικόνα της ως διεθνής μητρόπολη και παγκόσμια πόλη, κάτι που ήταν άλλωστε και στον προγραμματικό σχεδιασμό του masterplan του 2005 (3).

Οι στρατηγικές που ακολουθήθηκαν στα πλαίσια της δημιουργίας μιας «Νέας Beijing για τους Νέους Ολυμπιακούς», ενίσχυσαν το υπαρκτό μοντέλο χωρικής δομής αλλάζοντας όμως δραστικά την κλίμακα: Ο κάθετος άξονας βορρά-νότου, επίκεντρο όλων των επίσημων τελετών και εκδηλώσεων, ενισχύθηκε με την χωροθέτηση του βασικού ολυμπιακού πόλου “Olympic Green” με το τεράστιο πάρκο των 760 εκταρίων, με ζώνες μικτών χρήσεων καθώς και με νέες υποδομές. Στα νότια του εν λόγω άξονα δημιουργήθηκαν το Ολυμπιακό Χωριό και οι υπόλοιπες ολυμπιακές εγκαταστάσεις.

Στον οριζόντιο άξονα τοποθετήθηκαν το Western Community District, περιοχή αναψυχής και οικονομικών λειτουργιών και ανατολικότερα το Central Business District, πεδίο αρχιτεκτονικών πειραματισμών με προεξέχον το δημιούργημα του γραφείου OMA-Rem Koolhaas: ένας πύργος για την κινεζική τηλεόραση που ήδη έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη για την ιδιαιτερότητα της μορφής του. Παράλληλα χτίζονται στην ευρύτερη περιοχή πάνω από 300 ουρανοξύστες.

Η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων (από τις συνολικά 31 ολυμπιακές εγκαταστάσεις οι 12 κατασκευάστηκαν εξ αρχής) προσπάθησε να διατηρήσει την πολεοδομική ιεραρχία της πόλης ενισχύοντας τον πολυπολικό χαρακτήρα της με νέες κεντρικότητες όπως η πόλη Shunyi που συνδέει ουσιαστικά την πόλη με το ανακαινισμένο αεροδρόμιο και η οποία θα φιλοξενήσει τις εγκαταστάσεις των θαλάσσιων αθλημάτων, το Western Community District με το μνημειακό συγκρότημα Wukesong Sports Center και τις εγκαταστάσεις της Laoshan. Έχουμε συνολικά ένα κατακλυσμό κατασκευών και αρχιτεκτονημάτων με master plan που ουσιαστικά ενισχύουν την κατασκευή. 

  Φαίνεται ότι ο γενικότερος πολεοδομικός προσανατολισμός της πόλης εδράζεται πια στην μεταμοντέρνα θεώρηση του Koolhaas για την «Πόλη της Ενοχλητικής Διαφορετικότητας» (City of Exacerbated Difference) όπου η ανισορροπία, η δυσαρμονία και η ανομοιογένεια χρησιμοποιούνται ως βάση για την δημιουργία ενός νέου αστικού ιστού, στα πλαίσια μιας στρατηγικής που εστιάζει στην εκμετάλλευση αυτών των «ανωμαλιών» υπέρ της ανταγωνιστικότητας και της δημιουργίας της «Γενικής Πόλης». Μιας κυνικής πόλης χωρίς ταυτότητα, χωρίς ιστορία, χωρίς ιστορικό κέντρο, που αντανακλά απλά το παρόν και δίνει χώρο σε όλους. Είναι το τέλος του πολεοδομικού σχεδιασμού, όχι γιατί δεν εμπεριέχει τον σχεδιασμό, αλλά γιατί πρεσβεύει ότι απλά δεν έχει καμιά σημασία καθώς δεν προκαλεί καμιά διαφορά στις εξελίξεις της παγκοσμιοποιημένης πόλης και κοινωνίας.

Όπως έγραφε ο Koolhaas το 1995, στο διάσημο βιβλίο του «S,M,L,XL», είμαστε σε ένα κόσμο χωρίς πολεοδομία, μονάχα με αρχιτεκτονική, όλο και περισσότερη σαγηνευτική αρχιτεκτονική που καταναλώνει ουσιαστικά τις δυνατότητες και τις δυναμικές που θα μπορούσαν να γεννηθούν μονάχα από την πολεοδομία. Δυναμικές που δύσκολα δημιουργούνται από την πολιτική των Μεγάλων Γεγονότων και των Μεγάλων Έργων η οποία απορρέει από την παγκοσμιοποίηση των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων και στοχεύει στον επανακαθορισμό της διεθνούς ιεραρχίας των πόλεων ως φαινομενικά ο μόνος τρόπος αστικής ανανέωσης-εξέλιξης. Έτσι λοιπόν στο αρχικό ρηθέν «Ένας Κόσμος, ένα Όνειρο» των διοργανωτών ίσως θα έπρεπε να προστεθεί και το: Ένας Τρόπος Ανάπτυξης καθώς τα τελευταία 15 χρόνια η πολιτική αυτή έχει κυριαρχήσει στο αστικό προσκήνιο παγκοσμίως. 

Νίκος Μιτζάλης
Δρ.Αρχιτέκτονας IUAV-ΕΜΠ

(1) Το 1978, μετά το 13ο συνέδριο του Κ.Κ.Κ. ξεκινούν μεταρρυθμίσεις με στόχο την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και της σύγκλισης προς την ελεύθερη οικονομία. Απόρροια αυτών ήταν και η δημιουργία ειδικών ζωνών περιαστικά των πόλεων για την προσέλκυση ξένων επενδυτών.

(2) BCGSY, (1992), The Master Plan of Beijing Municipality (1991-2010), Beijing.

(3) BRZ, (2005), Beijing Municipality Master Plan (2004-2020), Beijing, σσ.7-8.