Ενάντια στην Αρχιτεκτονική.

Ο Règis Debray στο βιβλίο του: Contro Venezia, δεν υπαγόρευε, όπως προκλητικά υπαγόρευε ο τίτλος, ένα κατηγορώ τής πόλης καθεαυτής, αλλά καταφερόταν ενάντια στην αλλοτρίωση της Βενετίας και στην μετατροπή της σε πόλη-μουσείο το οποίο απευθύνονταν πια μονάχα στους τουρίστες. Εστίαζε στην απώλεια της ψυχής της και ταυτόχρονα εξέφραζε μια μεγάλη αγάπη για την εν λόγω πόλη που συστηματικά έχανε κατοίκους ενώ ταυτόχρονα επαύξανε τον αριθμό των τουριστών και των αλλοιώσεων της ταυτότητάς της.

Με τον ίδιο τρόπο, ο Franco La Cecla, αγαπητός καθηγητής του υπογράφοντα από τα χρόνια που δίδασκε στο πανεπιστήμιο της Βενετίας το μάθημα της Ανθρωπολογίας, καταφέρεται ενάντια στην αρχιτεκτονική στο τελευταίο του βιβλίο: Contro l’architettura, Εκδ.Bollati Boringhieri, σσ.117, που έχει ξεσηκώσει θύελλα συζητήσεων και αντιπαραθέσεων σε Ιταλία και μη.

Ο La Cecla, καταφέρεται ενάντια στους archistar, -νεολογισμός των: Gabriella Lo Ricco και Silvia Micheli για τους διάσημους αρχιτέκτονες που έχουν γίνει σταρ-, εφάμιλλοι των αντιστοίχων ποδοσφαιριστών ή τραγουδιστών όπως και η αρχιτεκτονική τους που -ακολουθώντας αντίστοιχα κανάλια- όχι μόνο βρίσκεται στην μόδα, αλλά την υπαγορεύει, εντυπωσιάζει και υλοποιείται παντού με απίστευτους ρυθμούς παραγωγής. Ενάντια σε εκείνους που παρασυρόμενοι από την διασημότητα και το κέρδος υπηρετούν την εξουσία και ένα αδυσώπητο καπιταλιστικό σύστημα. Το βιβλίο επιτίθεται στο σύστημα παραγωγής αυτού του φαινομένου επιλέγοντας, -αν κάνουμε ένα παραλληλισμό με τα γραπτά του Bataille-, να πλήξει την πυραμίδα (αρχιτεκτονική) και να εστιάσει στο λαβύρινθο (αστικός χώρος) καθώς οι πόλεις δεν γίνονται για την αρχιτεκτονική αλλά από αυτήν και για τους ανθρώπους, τους υποδοχείς της.

Ουσιαστικά όμως, δεν καταφέρεται στην αρχιτεκτονική καθεαυτή ως επιστήμη και τέχνη όπως οι Σιτουασιονιστές (οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η Αρχιτεκτονική όπως η Coca Cola, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, καθώς δια μέσου της ιδεολογικής της επένδυσης, είναι μια διαδικασία παραγωγής που ψευδώς ικανοποιεί ψευδείς ανάγκες[1]) αλλά στον τρόπο άσκησής της που …εξυπηρετεί περισσότερο τις ανάγκες μιας θεατρικής παράστασης και λιγότερο εκείνες ενός κτιρίου. Η αρχιτεκτονική σήμερα φαίνεται να αγνοεί το πώς και από τι είναι κατασκευασμένοι οι χώροι. Ίσως γι αυτό δεν αντιμετωπίζει πια την πόλη ως διήγηση εμπειριών ζωής, συνάντηση με τους άλλους και ως βίωση μετοχής στη συλλογικότητα δια μέσου των ελεύθερων χώρων, αλλά ως  εικόνα και μόνο.
Με αυτό τον τρόπο η αρχιτεκτονική χάνει την ικανότητά της να δημιουργεί χώρο και να εξυπηρετεί τις ανάγκες των χρηστών της (χαρακτηριστικό το Stata Center στο ΜΙΤ του Frank Ghery) και μετατρέπεται σε επιδερμική επένδυση μιας άψυχης κατασκευής που επιδιώκει να έχει μονάχα δύο διαστάσεις…ίσα-ίσα για να μπει στις σελίδες ενός διάσημου περιοδικού. Μετατρέπεται, από την στιγμή που δεν απομακρύνεται από την ιδέα της αρχιτεκτονικής ιδιοφυΐας, όπως συνυπογράφει ο Orhan Pamuk, σε…ανούσια άσκηση, σε ένα καπρίτσιο από τα αποστειρωμένα παρασκήνια της μόδας. Επιτίθεται στην υποκρισία των archistar που από τη μια καταδικάζουν το καπιταλιστικό σύστημα και από την άλλη υλοποιούν ουρανοξύστες στο Dubai, εκεί που υπάρχει η μεγαλύτερη ανισοκατανομή πλούτου. Σύμφωνα με τον La Cecla, η αρχιτεκτονική των archistar δεν βρίσκεται σε συνάφεια με την ουσία υλοποίησης του χώρου και άρα με την πόλη. Είναι αυτοαναφορική καθώς αποτελεί ένα σημάδι, όπως το σύμβολο μιας μάρκας παπουτσιών, και συνεπώς όπως και η Βενετία του Debray, χάνει την ψυχή της, το πνεύμα συνύπαρξης και κοινωνίας της τέχνης δια μέσου της δημιουργίας αντίστοιχων χώρων.

Ο La Cecla με το προκλητικό ύφος του προσπαθεί όπως και σε άλλα βιβλία του (Mente Locale, εκδ.Elèythera, 1993 και Perdersi, l’uomo senza ambiente, εκδ.Laterza, 1988) να οδηγήσει τους αρχιτέκτονες σε μια επαναξιολόγηση της αρχιτεκτονικής και να τονίσει την μεγάλη σημασία του δημόσιου χώρου ως ένα αξιόλογο υλικό με το οποίο θα μπορούσε να οικοδομηθεί μια πιο ανθρώπινη και βιώσιμη πόλη.

Η αρχιτεκτονική πάντως, θα έλεγα με ένα αίσθημα αισιοδοξίας, μπορεί ακόμα να δημιουργήσει αξιόλογα αποτελέσματα συμβίωσης και συνύπαρξης στην πόλη. Θα συνιστούσα στον φίλο La Cecla, να κοιτάξει την μελέτη του Michaek Arad για τον χώρο των δίδυμων πύργων της 11/9, στην Νέα Υόρκη που κέρδισε τον διαγωνισμό το 2004. Είναι η αποθέωση του ά-κτιστου και ταυτόχρονα μια φιλότιμη προσπάθεια δημιουργίας δημόσιου χώρου ενάντια στις υπόλοιπες προτάσεις που περιορίζονταν σε παραλλαγές και συνδυασμούς ουρανοξυστών.

Tου Νικόλα Μιτζάλη

[1] Andreotti, Libero, Xavier Costa, (eds.), 1996, Theory of the Derive and Other Situationist Writings on the City. Barcelona: ACTAR.