Η μεταρρύθμιση των ΑΕΙ

Στο αρχείο μου έχω συγκεντρώσει τα τελευταία χρόνια ένα ογκωδέστατο ντοσιέ με άρθρα, κείμενα και σχόλια σχετικά με τις αλλαγές στην δημόσια ανώτατη εκπαίδευση.

Κείμενα καθηγητών, επιστημόνων και ερευνητών αλλά και λοιπών ενασχολούμενων με το χώρο που στη μεγάλη πλειοψηφία τους τάσσονται αναφανδόν εναντίων της επικείμενης μεταρρύθμισης. Με λόγο συνετό και τεκμηριωμένο, απόρροια χρόνων εμπειρίας στα ιδρύματα της ημεδαπής αλλά και της αλλοδαπής, και αποδεδειγμένης αξίας. Κι όμως. Οιφωνές αυτές - όσες τελοσπάντων φτάνουν στα αυτιά του μέσου πολίτη - θεωρούνται φτηνές δικαιολογίες που προσπαθούν να συγκαλύψουν τις παθογένειες μιας παιδείας πουπαραπαίει και συγχρόνως να διατηρήσουν τα κεκτημένα και τις "ομπρέλες" που έχει διαμορφώσει η κομματοκρατία. Αυτή τουλάχιστον είναι η θέση που υποστηρίζουν οι μάλλον"εκ δεξιών" ορμώμενοι διδάσκοντες σε απίθανα κολλέγια και πανεπιστήμια του εξωτερικού και άλλοι επίδοξοι καθηγητές που θα επιθυμούσαν διακαώς να διαχειριστούν μια θέσηεξουσίας, προς ίδιον όφελος, στα πανεπιστήμια και πολυτεχνεία της χώρας μας. Μαζί τους συντάσσεται η πλειοψηφία θα έλεγα των πολιτών που για δικούς τους ταπεινούς λόγουςεναντιώνονται όχι μόνο στο λειτουργικό σύστημα αλλά και στα πρόσωπα των διδασκόντων. Πέρα από τις εξάρσεις και τις εύκολες κουβέντες που αναπαράγονται από τα ΜΜΕ μεμεγάλες δόσεις υπερβολής, είναι αυτονόητο ότι κάθε νοήμων άνθρωπος τάσσεται υπέρ μιας λελογισμένης αναβάθμισης της παιδείας και των παρεχόμενων υπηρεσιών και κατά τωνφαινομένων διαπλοκής και αδιαφάνειας (διάχυτα τα τελευταία σε όλο τον δημόσιο βίο). Η μεταρρύθμιση όμως που θα ψηφίσει η κυβέρνηση μέσα στον Αύγουστο είναι κατ' ουσίαν ένας εξουσιαστικός πόλεμος που σε συνάρτηση με τις καπιταλιστικές αγορές θέλει να επιβάλει περιορισμούς στο αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων και στην ακαδημαϊκή ελευθερία.

Ένας ιδεολογικός πόλεμος κυριαρχίας της οικονομίας του κέρδους επί της γνώσης. Άλλωστε η κυριαρχία δεν ασκείται στο κενό. Όμως έλεγε ο Ortegas Gasset, η κυριαρχία συνίσταται από την πίεση που ασκεί στους άλλους. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Αλλιώς θα ήταν απλή βία. Είναι αντιθέτως μια επιχείρηση, ένα πρόγραμμα, μια μέθοδος που επιζητά την πλήρη εμπορευματοποίηση των σπουδών με την επιβολή του - αμφιβόλου ποιότητας[1] - αγγλοσαξονικού μοντέλου, σύμφωνα με τις επιταγές της Μπολόνιας, που μεθερμηνεύεται σε "σπάσιμο" των σπουδών σε τρεις κύκλους (3-2-3), κατάργηση δωρεάν συγγραμμάτων και επιβολής διδάκτρων[2]. Με άλλα λόγια σε μια ταχύρυθμη επιφανειακή κάλυψη συγκεκριμένων "χρηστικών" γνωστικών αντικειμένων και ταυτόχρονη απομείωση της αξίας των προπτυχιακών σπουδών που θα οδηγεί σε απαραίτητη συνέχεια σε μεταπτυχιακές, και πιο ακριβές, μεταπτυχιακές σπουδές. Το προκάλυμμα βέβαια είναι η λέξη "αποτελεσματικότητα" και η μονότονα επαναλαμβανόμενη "διασύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά", αφήνοντας περίτεχνα συγκαλυμμένο το ότι επιδίωξη είναι η ανάπτυξη τεχνικών και διεκπεραιωτικών δεξιοτήτων και ο εξοβελισμός θεωρητικών εφοδίων και κριτικών ικανοτήτων όσο και ο περιορισμός της εμβάθυνσης και της έρευνας στα πλαίσια ενός κοντόφθαλμου και ύποπτου ωφελιμισμού. Την αποτελεσματικότητα αυτή θα ρυθμίζει ο "ικανός διαχειριστής" ή μια αντίστοιχη ομάδα που ξένη από τα προβλήματα και τις ανάγκες του εκάστοτε ιδρύματος θα συναποφασίζει για τα προγράμματα σπουδών και για τα αντικείμενα διδασκαλίας αφήνοντας τους διδάσκοντες σε ρόλο απλού διεκπεραιωτή και στερώντας τους το δικαίωμα να παράξουν νέα γνώση (κάτι που επιτυγχάνεται και με τον επεδιωκούμενο διαχωρισμό έρευνας και διδασκαλίας). Είναι πασιφανές ότι η κυρίαρχη ιδεολογία του νεοφιλευθερισμού αναζητά τρόπο εγκαθίσρυσης του μοντέλου της στην καρδιά της παραγωγής ελεύθερης σκέψης και αμφισβήτησης. Ο πόλεμος είχε αρχίσει εδώ και χρόνια και συστηματικά καλλιεργηθεί άλλοτε με αστεία και άλλοτε με εμετικά επιχειρήματα περί βίας, βανδαλισμών, αιώνιων φοιτητών, υπόθαλψης κακοποιών και τα συναφή συμπαρασύροντας την κοινή γνώμη που εύκολα συντάσσεται ενάντια σε παγιωμένες καταστάσεις που η ίδια έχει διαμορφώσει. Άλλωστε ο  απώτερος στόχος κοινής γνώμης και εξουσίας (που συχνά διαπλέκονται) στη δικιά μας περίπτωση είναι ο ίδιος. Να πάρει το παιδί γρήγορα ένα πτυχίο (της πλάκας έστω) για να βγάλει  λεφτά (μαύρα έστω). Που χρόνος τώρα για ουσιαστικό διάβασμα, μεθοδολογία, ή θεωρία πόσο μάλλον για πενταετή φοίτηση και διαμόρφωση κρίσης. Καταργήστε το άσυλο, βάλτε και έναν αστυνομικό πλάι σε κάθε μάνατζερ έξω από κάθε αίθουσα διδασκαλίας και τότε θα επιτύχετε την μεταρρύθμιση που ευαγγελίζεστε. Ο πόλεμος όμως αυτός, όπως και κάθε εξουσιαστικός πόλεμος αρχίζει εύκολα, πιο δύσκολα όμως τελειώνει. Οι χίλιες υπογραφές καθηγητών ενάντια στο νέο νόμο για τα ΑΕΙ είναι το πρώτο αντίμετρο. Στην παρούσα ιστορική φάση δεν έχει τόσο σημασία τι μπορούν οι καθηγητές με τους φοιτητές να αντιτάξουν όσο να μας βρουν όλους πλάι τους και πίσω από αξιακά αναχώματα που πρέπει να διαφυλαχθούν. Για το καλό όλων.

[1] Οι λίστες κατάταξης των καλύτερων πανεπιστημίων που κατά καιρούς δημοσιεύεται στα αστικά ΜΜΕ συντάσσεται με βάση τα κονδύλια που το κάθε ίδρυμα επενδύει στην έρευνα

και με βάση κυρίως μελέτες που δημοσιεύονται σε αγγλόφωνα επιστημονικά περιοδικά. Τολμώ μάλιστα να πω ότι από ιδρύματα που θεωρούνται κορυφές εν γένει π.χ. Harvard δεν
έχει αποφοιτήσει ποτέ κάποιος παγκοσμίου κλάσης αρχιτέκτονας λόγου χάρη, όπως από άλλα υποδεέστερα βλ.: Παρισιού, Βερολίνου ή Βαρκελώνης.

[2] Ευνόητο εδώ το ότι η εξάρτηση που θα επέλθει από δίκτυα επιχειρηματικών συμφερόντων που στο μέλλον θα έχουν λόγο και στα ακαδημαϊκά ζητήματα θα είναι τεράστια.

foto:http://www.ntua.gr/emp_photos/emp01_jpg.jpg